آناتومی مغز انسان و بررسی ساختار اصلی آن

آناتومی مغز انسان و بررسی ساختار اصلی آن


منبع: آرگا

173

1399/12/2

00:04


بهتر است بدانید که آنانومی مغز انسان بسیار پیچیده و پر از رمز و راز های فراوان است که در این مقاله سعی داریم شما را با ساختمان و تشکیلات این عضو حیاتی بدن به خوبی آشنا نماییم با ما همراه باشید.

به طور کلی مغز یک عضو شگفت انگیز بدن محسوب می شود که تمامی عملکرد های آن را کنترل می کند و قادر است اطلاعاتی را از دنیای بیرون دریافت و پردازش نموده و در نهایت ماهیت ذهن و روان را به تصویر بکشد. در آناتومی مغز انسان به صراحت می توان گفت که هوش، خلاقیت، احساسات و حافظه برخی از مواردی هستند که مغز تسلط بر روی آن ها دارد.

آشنایی با آناتومی مغز انسان

بهتر است بدانید که مغز انسان در واقع به منزله مرکز فرمان دستگاه عصبی انسان است که پیام های ورودی را از اندام های حسی بدن دریافت نموده و پیام های خروجی را به عضلات می فرستد. ساختار اصلی مغز انسان ها مشابه مغز سایر پستانداران است البته نسبت اندازه مغز به اندازه کل بدن در انسان بزرگ تر از همه پستانداران خواهد بود. توجه داشته باشید که مغز انسان مرکز دستگاه عصبی محسوب می شود که درون حفاظی استخوانی به نام جمجمه و ستون مهره ها قرار گرفته و شامل مغز و نخاع می باشد. در واقع سیستم عصبی مرکزی در زبان عام به دو قسمت با نام های ماده سفید و ماده خاکستری تقسیم می گردد. مغز انسان شامل قسمت های متنوعی می باشد که هر کدام در عین ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر دارای کار ها و وظایف گوناگونی خواهند بود. مغز دارای دو قسمت مرکزی و محیطی می باشد که قسمت مرکزی آن مرکز فعالیت های ارادی و غیر ارادی خواهد بود و قسمت محیطی نیز شامل عصب هایی است که قسمت های مختلف بدن را به بخش عصبی متصل می نماید. مغز انسان ها از دید ساختار مشابه مغز دیگر پستانداران است اما قشر مغز آن در مقایسه با دیگر پستانداران دارای گسترش و پیشرفت بسیار بیشتری خواهد بود. جانوران بزرگی مانند نهنگ ها و فیل ها در اندازه گیری مطلق دارای مغزی بزرگ تر هستند اما زمانی که اندازه گیری با استفاده از ضریب مغزی و پس از جبران اندازه و جثه بدن انجام می گیرد این مغز انسان است که تقریبا دو برابر مغز یک دلفین بوزه بطری و سه برابر مغز یک شامپانزه خواهد بود.

خصوصیات آناتومی مغز انسان

آناتومی و ساختار اصلی مغز:

توجه داشته باشید که آناتومی مغز انسان از سه بخش کاملا مجزا تشکیل شده که شامل ساقه مغز، مخ و مخچه می باشد و در ادامه سعی داریم به بیان هر بخش به صورت کامل بپردازیم:

ساقه مغز:

ساقه مغز در ابتدای ناحیه مغز میانی به مخچه متصل شده و از آن نیز خارج خواهد شد. ساقه مغز به زیر نخاع ادامه پیدا می کند و توسط ستون مهره ها محافظت خواهد شد. ده عدد از دوازده جفت اعصاب جمجمه ای مستقیما از ساقه مغز خارج می شوند. همچنین این قسمت از مغز آدمی شامل بسیاری از هسته های عصبی جمجمه، هسته های اعصاب محیطی و هسته هایی است که در تنظیم بسیاری از فرآیند های اساسی از جمله تنفس، کنترل حرکات چشم و تعادل نقش دارند. به طور کلی ساخت شبکه ای با تشکیلات مشبک از مدار های عصبی و بیش از ۹۰ هسته تشکیل شده است که در داخل و امتداد ساقه مغز وجود دارند. بسیاری از این هسته ها در فرآیند های مهمی مانند تنفس، کنترل حرکات چشم و تعادل آن ها نقش دارند. همچنین این بخش از مغز دارای آکسون های فراوان مربوط به سلول های عصبی محیطی است که بسیاری از ریشه های عصبی که اطلاعات را از قشر مغز به بدن منتقل می کنند از ساقه مغز خواهند گذشت.

آشنایی با ساختار مغز

مخ:

جالب است بدانید که در آناتومی مغز انسان مخ بزرگ ترین قسمت محسوب می شود که خود دارای دو قسمت یا دو نیمکره چپ و راست است که با یک شکاف عمیق از یکدیگر جدا شده اند. قشر مخ یک لایه خارجی ماده خاکستری می باشد که هسته ماده سفید را کامل پوشانده است. در واقع قشر یا کورتکس مخ بخش خاکستری مغز را تشکیل می دهد و بخش سفید مغز را در بر گرفته است. ضخامت خاکستری مخ ۲ تا ۴ میلی متر و به صورت لایه لایه می باشد که اغلب برای جای گرفتن در جمجمه ساختاری به شدت پیج خورده دارد. کورتکس مخ به دو بخش تقسیم می شود که در ادامه بیان کرده ایم:

نئوکورتکس: که بخش بزرگتر مخ محسوب می شود و از ۶ ناحیه عصبی تشکیل شده است.

آلوکورتکس: بخش کوچکتر مغز می باشد که تنها دارای ۳ تا ۴ ناحیه عصبی خواهد بود.

ساختار پیچیده مغز آدمی

مخچه:

توجه داشته باشید مخچه معمولا توسط ساقه مغز به نخاع متصل می شود. ساقه مغز از مغز میای یا پل مغز و مدولا یا بصل النخاع تشکیل شده است و مخچه نیز توسط یک جفت ساقه مخچه ای به ساقه مغز اصلی متصل می شود. درون مخچه سیستم بطنی متشکل از چهار بطن به هم پیوسته قرار دارند که مایع مغزی نخاعی در آن ها تولید می شود و به جریان در می آید. جالب است بدانید که در قسمت زیرین قشر مغز چندین ساختار مهم وجود دارند که شامل:

غده صنوبری

تالاموس

غده هیپوفیز

اپیتالاموس

هیپوتالاموس

ساب تالاموس

ساختار های لیمبیک

هسته های گانگلیون پایه

کلاستروم

سه اندام دورانی

ساختار های پیشین مغز پایه

اجزای مختلف مخچه

نیمکره های مغز:

همانطور که متوجه شدید آناتومی و ساختار مغز انسان شامل دو نیمکره چپ و راست می باشد که با دسته ای از فیبر های عصبی به نام جسم پینه ای با هم مرتبط خواهند بود تا اطلاعات را بین این نیمکره منتقل نمایند. در واقع در هر لوب نواحی قشری با عملکرد های خاصی مانند مناطق حسی، حرکتی و نواحی وابسته با یکدیگر مرتبط هستند. اگرچه نیمکره راست و چپ مغز از نظر شکل و عملکرد مشابهت دارند اما برخی عملکرد ها تنها با یکی از این دو بخش در ارتباط هستند برای مثال مرکز زبان در نیمکره چپ و مرکز بینایی در نیمکره راست قرار دارد. معمولا نیمکره های مغز توسط فیبر های عصبی کمیسر به یکدیگر متصل می شوند که بزرگترین آن ها جسم پینه ای خواهد بود. قشر مخ به حدود پنجاه منطقه مختلف عملکردی معروف به مناطق برودمن تقسیم می شود که این نواحی در زیر میکروسکوپ به راحتی از هم قابل تشخیص هستند. با وجود اینکه عملکرد و شکل ظاهری این دو بخش مشابه هم است اما یکسان نیستند زیرا نیمکره راست مغز حرکت ماهیچه های سمت چپ و نیمکره سمت چپ مغز حرکت نیمکره سمت را کنترل می کند.

نیمکره چپ مغز:

این بخش از مغز معمولا در گفتار و زبان، بازیابی اطلاعات و محاسبات ریاضی نقش فراوان دارد. همچنین در ۹۲ درصد از افراد فعالیت نیمکره چپ برای صحبت کردن و استفاده از دست غالب می باشد.

نیمکره راست مغز:

این نیمکره معمولا در پردازش، مهارت های فضایی، شنوایی، توانایی های هنری و فعالیت های غریزی نقش دارد.

آشنایی با نیمکره های مغز انسانش

لوب های مغز آدمی:

بهتر است بدانید که هر لوب موجود در آناتومی مغز انسان نقش خاص خود را دارد و لوب دیگری را کامل می کند. دانشمندان کشف کرده اند لوب پیشانی که در قسمت زیرین استخوان پیشانی در جلوی سر قرار دارد مسئول رفتار و سخن گفتن است. در واقع لوب پیشانی بزرگ ترین بخش مغز محسوب می شود که شامل ۵ مرکز عصبی می باشد از جمله ناحیه محرک نخست مسئول تحریک ارادی عضلات سمت چپ بدن، ناحیه محرک دوم که مسئول تحریک ارادی عضلات سمت راست بدن، باریکه بینایی جلو مسئول هماهنگی دو چشم در یک مسیر و در پایان ناحیه باروکا مسئول هماهنگی حرکات که در سخت گفتن سهیم هستند مانند حنجره، صورت و زبان می باشد.

قشر جلوی پیشانی که دقیقا پشت استخوان پیشانی قرار گرفته و بخش بزرگی از لوب پیشانی را در بر دارد مسئول شکل گیری شخصیت انسان است و اغلب در تصمیم گیری و تشخیص نیز موثر خواهد بود. پژوهشگران در مورد اینکه اگر قسمت جلوی مغز انسان آسیب ببیند چه اتفاقی برای او رخ می دهد دریافته اند که آسیب این بخش به ناتوانی و کم توانی فرد در تصمیم و تشخیص می انجامد. همچنین پژوهش های انجام شده در نیمه دوم قرن ۲۰ ثابت کرد افرادی که به آسیب دیدگی این بخش دچار می شوند اغلب از کم توانی ذهنی و سقوط ارزش های انسانی رنج می برند. بسیاری از دانشمندان به این نتیجه رسید اند که رفتار ها و تصمیم های نادرست در قسمت جلوی مغز پردازش می شود و این قسمت اغلب در پردازش وظایف مربوط به دیگر بخش های مغز مانند افکار، عواطف و احساسات موثر خواهد بود.

آشنایی با لوب های مغز انسان

شناخت اعصاب مغز:

جالب است بدانید که آناتومی مغز انسان دارای ۱۲ جفت اعصاب مغزی یا اعصاب کرانیال می باشد که به صورت مستقیم از مغز و ساقه مغزی به جزء عصب بویایی و عصب بینایی منشا می گیرند و در ادامه سعی داریم به بیان نام و عملکرد هر کدام از اعصاب بپردازیم:

عصب بویایی:

عصب بویایی طول بسیار کوتاهی دارد و فاقد هسته می باشد. معمولا مسیر انتقال اطلاعات بویایی به قشر مغز یک طرفه است و از تالاموس عبور نمی کند. این عصب در واقع بخشی از دستگاه بویایی محسوب می شود که شامل اجزای دیگری هم خواهد بود.:

گیرنده های بویایی: نورون های دوقطبی هستند که آکسون آن ها از طریق استخوان اتمویید وارد جمجمه شده و در نهایت به پیاز بویایی خواهد رسید.

اپی تلیوم بویایی: این بخش دارای تمامی گیرنده های حسی بویایی می باشد.

مسیر بویایی: شامل راه بویایی و نوار بویایی می باشد.

نواحی قشری بویایی: این بخش در نیمکره های مغز جای گرفته است.

انواع اعصاب موجود در مغز

عصب بینایی:

فیبر های عصب بینایی از لایه سلول های گانگلیون در شبکیه منشا می گیرند و حدودا یک میلیون آکسون سلول های گانگلیون عصب بینایی را تشکیل می دهند. حدود ۹۰ درصد از فیبر های عصب بینایی وارد بخش تالاموس می شوند و مابقی به کالیکولوس فوفاتی و مغز بینایی خواهند رفت.

عصب قرقره ای:

عصب قرقره ای در واقع عضله مایل و فوقانی مربوط به چشم ها را عصب رسانی می کند و وظیفه آن چرخش کره چشم به سمت پایین و داخل است.

عصب حرکتی چشم:

این عصب دارای اعصاب مغزی از نوعی حرکتی می باشد که به بسیاری از عضلات چشم عصب دهی می کند و همچنین عملکرد هایی مانند تنگ شدن مردمک چشم، بالا رفتن پلک فوقانی و حرکات کره چشم را به بالا و پایین بر عهده دارد.

آشنایی با عصب حرکتی چشم در مغز

عصب سه قلو:

معمولا عصب سه قلو که بدان عصب سه شاخه هم گفته می شود دارای عملکردی حسی و حرکتی است. پوست صورت، دندان ها، گونه، چانه و غشاهای مخاطی مانند دهان بینی، حس درد در زبان و قسمت پیشانی توسط عصب سه شاخه عصب دهی خواهند شد. این عصب دارای چهار هسته مجزا می باشد که شامل:

هسته حرکتی در پل مغزی

هسته نخاعی از پیاز نخاع تا قطعه C 2 نخاع

هسته حسی اصلی در پل مغزی

هسته مزانسفالیک در مغز میانی و ناحیه فوقانی پل مغزی

عصب انشقاقی:

عصب انشقاقی دارای یک هسته به نام ابدوسنس یا اشتقاقی در ناحیه پل مغزی می باشد که عضله رکتوس خارجی از طریق آن عصب می گیرد و عملکرد آن باعث حرکت کره چشم به خارج خواهد شد.

پیچیدگی آناتومی مغز انسان

عصب دهلیزی:

جالب است بدانید که عصب دهلیزی حلزونی خود از دو عصب تشکیل شده که یکی عصب شنوایی یا حلزونی است که در لوب گیجگاهی قشر مغز قرار گرفته و دیگری عصب دهلیزی است که در تعادل و حرکات هماهنگی چشم و حرکات سر نقش ایفا می کند. از نشانه های آسیب عصب می توان به سرگیجه و تهوع اشاره نمود.

عصب چهره ای:

عصب چهره ای دارای شاخه های حسی و حرکتی و همچنین ۴ هسته می باشد. آکسون های هسته حرکتی آن در ناحیه پل مغزی قرار گرفته اند و به عضلات صورت مانند دهان، بینی، پلک ها، ابروها و حرکت پوست سر و برخی از عضلات گردن با این عصب کنترل می شوند. حس دو سوم پیشین زبان نیز توسط هسته حسی عصب چهره ای انجام می گیرد. این عصب دارای فیبر های پاراسمپاتیک یا همان اعصاب غیر ارادی است که به سمت غدد اشکی، زیر فکی، زیر زبانی و مخاط بینی است.

عصب زبانی حلقی:

عصب زبانی حلقی دارای هسته هایی با عملکرد حسی و حرکتی می باشد که بخش حسی آن یک سوم پشتی زبان، مخاط حلق، لوزه ها، شیپور استاش و پرده صماخ را عصب دهی می کند و فیبر های حرکتی معمولا از این عصب به نواحی کام نرم و گلو فرستاده خواهند شد.

اعصاب موجود در مغز انسان

عصب واگ:

عصب واگ دارای فیبر هایی حسی و حرکتی است که ۷۵ درصد فیبر های پاراسمپاتیک از این عصب منشا می گیرند. هسته های عصب واگ را که در پیاز نخاع قرار گرفته اند شامل:

هسته آمبیگوس: دارای فیبر های حرکتی به عضلات داخلی حنجره، حلق، قسمت فوقانی مری، عضله بالا برنده کام و یکی از عضلات خارج حنجره می روند.

هسته حلفی واگ: فیبر های عصبی این هسته از دستگاه تنفس،دستگاه گوارشی و قوس آئورتی وارد هسته راه منزوی می شود که برای حس چشایی با اعصاب چهره ای، زبانی، حلقی و عصب واگ ارتباط دارد.

هسته راه منزوی: دارای فیبر چشایی سطح اپیگلوت و حس عمودی می باشد.

عصب فرعی:

عصب فرعی تنها شامل فیبر های حرکتی و شامل دو قسمت ویژه یعنی عصب فرعی جمجمه ای که به عضلات داخلی جنجره و کام نرم می رود و عصب فرعی نخاعی که عضلات جناغی، چنبری، پستانی و ذوزنقه ای را عصب دهی می کند.

عصب زیر زبانی:

این عصب تنها دارای عملکرد حرکتی است که عضلات داخلی و خارجی زبان را عصب دهی می کند. همچنین عصب بویایی و بینایی هسته ندارند در حالی که باقی اعصاب مغزی دارای یک یا چندین هسته عصبی می باشند.

عملکرد اصولی مغز انسان

گردش خون در مغز آدمی:

توجه داشته باشید که در آناتومی مغز انسان گردش خون مغزی مانند سایر بافت های بدن شامل ورود خون اکسیژنه و سرشار از اکسیژن و گلوکز از طریق شریان های مغزی و خروج خون بدون اکسیژن و سرشار از مواد حاصل از متابولیسم از طریق ورید های مغزی است. سرعت عبور جریان خون در مغز بزرگساللان به صورت معمول ۷۵۰ میلی لیتر در دقیقه و معادل ۱۵ درصد پرونده قلبی است.

شریان مغزی:

شریان های کاروتید داخلی خون معمولا اکسیژن را به قسمت های جلوی مغز و شریان های مهره ای خون را به پشت مغز می رسانند. این دو جریان در حلقه ویلیس حلقه ای از شریان های به هم مرتبط هستند که بین مغز میانی و پل مغزی در کنار یکدیگر قرار دارند. معمولا شریان های کاروتید داخلی از انشعابات شریان های کاروتید مشترک هستند و از طریق کانال کاروتید وارد جمجمه می شوند و از سینوس غاری عبور کرده و وارد فضای عنکبوتیه خواهند شد.

ورید های مغزی:

این ورید ها سیاهرگ های مغزی خون بدون اکسیژن را از مغز تخلیه می کند و مغز آدمی دارای دو شبکه وریدی می باشد که در ادامه پرداخته ایم:

شبکه وریدی داخلی

شبکه وریدی خارجی یا سطحی

معمولا خون از مخ و بصل النخاع به ورید بزرگ مغزی می ریزد. تخلیه خون از مدولا و استخوان های ساقه مغز الگوی متغیری دارد که یا به ورید های نخاعی یا به ورید های مغزی مجاور می ریزند. خون در بخش های عمیق تر مغز از طریق یک پلاک وریدی به سینوس کاورنوس در مقابل سینوس های پتروسال خلفی و فوقانی در مجاور و سینوس ساژیتال فوقانی در پشت که در خط وسط بالای مغز قرار دارد تخلیه می شود. خون از این ناحیه با خونی که از مسیر سینوس مستقیم می آید در محل تلاقی سینوس ها به یکدیگر پیوند خواهند خورد.

آشنایی با شریان های مغزی

همچنین در ادامه پیشنهاد می شود که با کلیک بر روی لینک های مقابل با مطالب افزایش کارایی مغز و همچنین افزایش خلاقیت مغز نیز آشنا شوید.

مطالب مشابه


نظرات


تصویری


ویدئو