آشنایی با آداب و رسوم چهارشنبه سوری در تبریز

آیین و مراسم چهارشنبه سوری در تبریز

یکی از آداب و رسوم کهن و قدیمی مردم ایران زمین، برگزاری جشن چهارشنبه سوری است.چهارشنبه سوری، یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز در آخرین سه شنبه سال خورشیدی با برافروختن آتش، پریدن از روی آن و مراسمی دیگر برگزار می‌ شود.

واژه «چهارشنبه سوری» از دو واژه “چهارشنبه” که نام یکی از روزهای هفته و “سوری” که در زبان و ادبیات فارسی و برخی گویش‌های ایرانی به معنی سرخ و جشن است گرفته شده و برگزاری آن به قرن‌ها پیش و دوران ایران باستان باز می‌گردد.

در آن زمان مردم برای دفع شر، بلا و برآورده شدن آرزوهایشان در شب آخرین چهارشنبه سال مراسمی را اجرا می‌کردند و از آنجایی که آتش برای زرتشتیان و مردم ایران باستان مقدس است یکی از مهمترین مراسم آن روشن کردن آتش و پریدن از روی آن بود که هنگام پریدن از روی آن ترانه “زردی من از تو، سرخی تو از من” را می‌خواندند.

از دیگر مراسمی که در چهارشنبه سوری برگزار می‌شد خوردن آجیل مشکل گشا، کوزه شکنی، قاشق زنی، فال گوشی و شال انداختن بود. مردم تبریز نیز مثل اکثر نقاط سراسر کشور، در روز چهارشنبه سوری رسم و رسوماتی دارند که بعضی از این رسوم و رسومات مختص این دیار بوده ودر بسیاری از خانواده ها هنوز هم اجرا می شود.

آداب و رسوم مردم تبریز در چهارشنبه سوری

رسومات مردم تبریز در چهارشنبه سوری

در تبریز صبح روز سه شنبه (یک روز قبل از چهارشنبه سوری) جوانان پیش از طلوع آفتاب به کوچه می رفتند و هفت بار از روی جوی آب می‌پریدند و در همان حال ترانه “آتیل ماتیل چهارشنبه آینا تکین بختیم آچیل چهارشنبه” را می‌خواندند.

مردم تبریز در این جشن به روی هم آب یا گلاب می‌ پاشند و حتی از پشت‌ بام خانه‌ها بر سر عابرین نیز آب می‌ ریختند و اعتقاد داشتند این کار، زندگی را با سعادت می‌کند.

از دیگر مراسم تبریز در چهارشنبه سوری این بود که مردم همراه اعضای خانواده عصر روز سه‌شنبه برای خرید به چهارشنبه بازاری می‌رفتند و شیرینی، میوه خشک و آجیل می‌خریدند که به آن “چارشنبه یمیشی” که ترکیبی از مغز گردو، بادام، فندق، کشمش و نخود بود می‌گفتند.

همچنین در تبریز رسم بود که پدر و مادر تازه عروس‌ها، “چهارشنبه لیق” که از پارچه، پیراهن برای داماد، آجیل چهارشنبه سوری تشکیل می‌شد را برایش می‌فرستادند. شب چهارشنبه سوری در پشت‌بام‌ها، آتش روشن می‌کردند و هنگام پریدن از روی آن ترانه “آتیل باتیل …” را می‌خواندند.

مردم تبریز به رسم قدیم همچنان بعضی از این مراسم را اجرا می‌کنند اما بعضی از آنها به دست فراموشی سپرده شده است. از ترانه های خوانده شده در این روز می توان به این شعر اشاره کرد:

دختران و پسران جوان در شب چهارشنبه نیت کرده و پشت در خانه‏ ها فالگوش می ‏ایستادند. بسته به لحن و کلام اهالی خانه، فالشان خوب و یا بد می‏ آمد. درست به همین دلیل است که همه در این شب با ترانه‏ ها مکالمه می ‏کنند، سخن بد نمی ‏گویند، کثیف نمی ‏مانند و رفتار بد نمی‏ کنند.

رسم چارشنبه یمیشی در تبریز

از دیگر رسم های این دیار این بود که مردم همراه اعضای خانواده روز سه شنبه و به خصوص عصر روز سه شنبه برای خرید به چهارشنبه بازاری می رفتند و خوردنی هایی همچون آجیل و شیرینی تهیه می کردند و به آن آجیل، چهارشنبه یمیشی که ترکیب آن عبارت بود از مغز گردو، بادام، فندق، کشمش، نخود و …می گفتند.

رسومات رایج مردم تبریز برای چهارشنبه سوری

چارشنبه بالالاری مردم تبریز

یکی از مراسم دیگر خرید لباس تازه برای بچه ها بود و به آن بچه ها (چهارشنبه بالالاری) می گفتند در واقع چهارشنبه سوری جشن کودکان بود به طوری که مردم به طنز و ظرافت می گفتند چهارشنبه اوشاغی بشی بیر شاهی.

آداب چهارشنبه سوری در تبریز

گلین چارشنبه لیقی در تبریز

ارسال چهارشنبه لیق از دیگر مراسم این روز بود که به خانه عروسی که تازه به خانه بخت رفته از طرف پدر و مادرش انجام می گرفت. چهارشنبه لیق بیشتر تشکیل می شد از پارچه برای لباس، پیراهن برای داماد، آجیل چهارشنبه سوری.

همچنین ارسال چهارشنبه لیق از طرف داماد به عروس که هنوز به خانه بخت نرفته و در خانه پدری زندگی می کرد رایج بود.

چهارشنبه سوری در تبریز

سایر آداب چهارشنبه سوری در تبریز

رسم شال اندازی در بیشتر نقاط آذربایجان رایج بود و هنوز هم در بعضی از روستاها انجام می شود که پسران جوان یا نوجوان شالی برداشته و از سوراخ بالای بام خانه (که عمدتاً برای تعویض هوا و خارج شدن دود تنور تعبیه شده) شال خود را پایین می اندازند.

صاحبخانه نیز به فراخور حال خود، مقداری آجیل، شیرینی یا تخم مرغ در گوشه شال می بندد تا پسر آن را بالا بکشد. چنانچه پسر، خواهان دختر خانواده باشد، شال را بالا نمی کشد. چنانچه خانواده ی دختر راضی باشد، نشانه ای از دختر را به شال می بندند.

نامگذاری چهارشنبه های اسفند ماه از دیگر رسوم جالب بود که قدیمی ها انجام می دادند به طوریکه به اولین چهارشنبه اسفند ماه، اول چارشنبه به دومی، کوله چارشنبه به سومی چیله گودی چارشنبه و به چهارمی آخیر چارشنبه می گفتند و هر چهارشنبه در پشت بام خانه ها آتش روشن می کردند.