"اسفندیار خدایی" تحلیلگر مسایل آمریکا می‌گوید: در روابط ایران و آمریکا دیپلماسی همراه با خردگرایی می‌تواند راهگشا باشد و بسیاری از تنش‌ها را کم کند. پس می‌بایست جنگ رسانه ای و دعوا های جناحی که در خصوص هراس از مذاکره راه انداخته‌اند، کنار گذاشته شود.
خبرگزاری ایرنا: محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه طی روزهای پایانی سال ۱۳۹۹ شمسی در مجمع گفت و گوی تهران به اقدامات مخرب آمریکا در منطقه اشاره کرد و عنوان داشت که مداخلات آمریکا تنها محدود به حوزه نظامی نیست. ظریف اظهار داشت: تدابیر زورگویانه اقتصادی آمریکا علیه مردم ایران به خصوص در زمان همه گیری کرونا کم از جنگ اقتصادی نداشته و هیچ تفاوتی میان روسای جمهوری پیشین و فعلی آمریکا در پیگیری سیاست شکست خورده فشار حداکثری وجود ندارد. وزیر امور خارجه کشورمان به خوبی اشاره داشت که در شرایطی که ایران به مانند دیگر کشورها با بیماری کرونا مواجه شد آمریکا از اعمال فشارهای اقتصادی نسبت به ایران طرفی نبست و بهترین تدبیر گفت و گو و دیپلماسی است که می تواند نه تنها برای ۲ کشور بلکه در منطقه هم مهم باشد. اهمیت سخنان وزیر امور خارجه کشورمان باعث شد تا ما در گفت و گو با «اسفندیار خدایی» تحلیلگر مسایل آمریکا به بررسی مسایل میان ۲ کشور بپردازد . در ادامه مشروح این گفت و گو آمده است:
ارزیابی شما از گفته های محمدجواد ظریف در مورد تدابیر زورگویانه اقتصادی آمریکا علیه مردم ایران به خصوص در مساله تحریم ها چگونه است؟
خدایی: محمدجواد ظریف گفته اند که آمریکا بیش از یک هزار میلیارد به اقتصاد ایران خسارت وارد کرده است و تحریم های هسته ای در طول ۱۰ الی ۱۲ سال گذشته اقتصاد ایران را با مشکلات عدیده ای مواجه کرده است و خسارت آن به اقتصاد ایران صد ها میلیارد دلار بوده که این اتفاق شامل سرمایه گذاری ها هم می شود؛ سرمایه گذاری هایی به خصوص در بخش گاز، نفت، معدن و مواردی از این دست که برای کشور درآمد هایی به همراه داشت اما با تحریم های اعمال شده توسط آمریکا، سودی که به وسیله آن برای ایران به دست می آمد از بین رفته است.
با توجه مسایلی که به آن اشاره داشتید، تحریم ها و فشار اقتصادی آمریکا بیشتر در کدام بخش اتفاق افتاد؟
خدایی: فروش نفت ایران روزانه بالای ۲ میلیون بشکه بود و اگر این مهم ادامه پیدا می کرد به مانند دیگر کشورها، هم اکنون فروش نفت ایران چند برابر شده بود اما این رقم به واسطه تحریم های اعمال شده توسط آمریکا امروزه بسیار کم شده است. همچنین این تحریم های ناعادلانه در بخش های مختلف دیگر به خصوص در بخش رشد و پرورش و تربیت نیروی انسانی و مسایل فرهنگی خسارت های جبران ناپذیری به کشور تحمیل کرده است. گفته می شود که جنگ تحمیلی هزار میلیارد به ایران خسارت زد و خسارت تحریم ها هم کم از آن نبوده و همچنان هم ادامه دارد.
ظریف گفته است که تدابیر زورگویانه اقتصادی آمریکا علیه مردم ایران به خصوص در زمان همه گیری کرونا کم از جنگ اقتصادی نداشته؛ این گفته ظریف را چگونه ارزیابی می کنید؟
خدایی: قطعاً بخش مهمی از اقتصاد هر کشوری بخش بهداشت و درمان است که به خصوص در دوره همه گیری یک بیماری، بسیار مهم می شود. در شرایط همه گیری بیماری کرونا ایران با مسایل زیادی مواجه بود و تحریم های ناعادلانه آمریکا بر مشکلات در این حوزه افزود که دراین میان تحریم های بانکی بسیار مهم بودند. به ظاهر آمریکا در بخش غذا و دارو به صورت نمادین و تبلیغی اظهار می دارد که تحریم نکرده است در حالی که برای غذا و دارو باید پول پرداخت شود و تحریم های بانکی باعث شده تا ایران در این زمینه با مشکلات زیادی مواجه شود و امروز که کشور با بیماری کرونا روبرو شده این مشکلات دوچندان شده است؛ یعنی در زمینه سرمایه گذاری برای خرید واکسن و تهیه تجهیزات برای ساخت واکسن به دلیل تحریم های امریکا با مشکلاتی بیش از دیگر کشورها همراه شده است که مردم، بخش دولتی و بخش خصوصی و همه و همه از این بابت آسیب های زیادی دیده اند. بنابراین ایران علاوه بر کرونا با تحریم های آمریکا در زمینه های مختلف هم مواجه است که این درد را برای کشور بیشتر می کند و همین امر خود به آسیب های بیشتری منتهی می شود. به همین دلیل نیاز است تا در این زمینه پژوهش های صورت بگیرد تا نشان داده شود که تحریم ها تا چه اندازه کشور را برای جلوگیری از همه گیری بیماری کرونا فلج کرد تا کشورهای دیگر بدانند که تحریم ها تا چه اندازه ظالمانه بوده است.
ظریف در سخنان خود اشاره کرد که نقش آمریکا در منطقه به بی ثباتی و جنگ و خونریزی منتهی شد که از طریق گفت و گو و دیپلماسی می توان منطقه ای جدید ساخت و توسعه انسانی، اجتماعی و اقتصادی را در پیش گرفت. ارزیابی شما از این گفته وزیر امور خارجه ایران چیست؟
خدایی: همانگونه که ظریف به درستی اشاره کرده اند دیپلماسی و چیزی که بایدن رییس جمهوری آمریکا هم مدعی آن است، می تواند راهگشا باشد و بسیاری از کشور های دنیا توانسته اند تنش های خود را با دیپلماسی کمتر کنند. برای نمونه کره شمالی با دیپلماسی توانست جلو دولت ترامپ و جنگ را بگیرد. پس دیپلماسی در روابط ایران و آمریکا می تواند بسیار مهم جلوه کند. به همین دلیل هم جنگ رسانه ای، دعواهای جناحی و سر وصدایی که بعضی از رسانه ها در خصوص هراس از مذاکره راه انداخته اند، می بایست کنار گذاشته شود. البته این سخنان به معنی این نیست که آمریکا هر زمان و هر چیزی که خواست ما هم بر سر آن مذاکره کنیم اما باید دانست که می توان بسیاری از اختلاف ها را با همین دیپلماسی حل کرد یا کاهش داد.
مساله اصلی اختلاف ایران و آمریکا از نظر شما چیست و چگونه می بایست آن را حل کرد؟
خدایی: قضیه اصلی میان ایران و آمریکا مساله رژیم صهیونیستی است و همین نگرانی باعث شده که آمریکا دشمن دایمی برای ایران باشد و این امر هم برای آمریکا و هم برای ایران به عنوان یک مساله ایدئولوژیک مطرح شده است و الا چرا با پاکستان که بمب هسته ای هم دارد با مشکل مواجه نشده است. بنابراین اگر ۲ کشور بتوانند برروی این زمینه تنش زدایی کنند و حدی از اختلاف ها مهار شود، می توانند منافع ملی خود را به خطر نیندازند و با خردگرایی و دیپلماسی می توان این راه را تا حدودی گشود. همچنان که تجربه برجام نشان داد که ما با دیپلماسی توانستیم تا حدودی موفق عمل کنیم و صدها میلیارد از پول های بلوکه شده ایران آزاد شد و گشایش هایی در زمینه های مختلف به وجود آمد اگرچه خروج یک طرفه دولت ترامپ بیشتر مسایل را خراب کرد. به هر حال همیشه نباید نسبت به برخی از مسایل بدبین بود زیرا برخی از مسایل وجود دارد که در کنترل هیچ کسی نیست.
به نظر شما روابط ایران و آمریکا در آینده نزدیک به خصوص در مورد مساله هسته ای چگونه پیش خواهد رفت؟
خدایی: من فکر می کنم در زمان بایدن یک توافق میان ایران و آمریکا انجام خواهم شد؛ توافقی که از برجام محدودتر است زیرا هر دوطرف خواهان این قضیه هستند. اگرچه موانع زیادی وجود دارد که این توافق انجام نگیرد اما ظاهرا برجام می تواند کار را همواره کند و در کوتاه مدت گشایش هایی به وجود آید. اگرچه رفتار دولتمردان و سیاستمداران همیشه قابل پیش بینی نیست اما وجود یک توافق محدود در چارچوب برجام اتفاقی است که فکر می کنم در آینده نزدیک رخ خواهد داد. اگرچه اختلاف ها و دعواها تا زمانی که بحث اسراییل در صدر تنش ها وجود دارد، ادامه خواهد داشت.
