واکسن پنج گانه چیست؟ + عوارض جانبی واکسن پنج گانه

واکسن پنج گانه چیست؟ + عوارض جانبی واکسن پنج گانه

مجموعه: بچه های سالم

کاربرد واکسن پنج گانه 

به لطف واکسن ها بیست سالی می شود که کشورمان عاری از بیماری فلج اطفال است و امروزه کودکان از طریق واکسن ها در مقابل بسیاری از بیماری مثل دیفتری، سیاه سرفه، کزاز ،فلج اطفال ،سرخک ،سرخجه ،اوریون ، سل و هپاتیت B مقاوم شده اند.

واکسن پنج گانه کودکان چیست؟

واکسن پنج گانه یا واکسن پنتاولنت، واکسنی است که از سال 93 و در سه نوبت 2 ماهگی، 4 ماهگی و 6 ماهگی به کودکان تزریق می شود.

تا قبل از سال93 نام این واکسن، واکسن سه گانه بود اما با اضافه شدن واکسن هموفیلوس آنفولانزا نوع B به واکسن پنج گانه تبدل شد.

محل تزریق واکسن پنج گانه، قسمت خارجی ران و صورت داخل عضلانی است.

واکسن پنج گانه شامل پنج واکسن سیاه سرفه، هپاتیتB، کزاز، دیفتری و هموفیلوس آنفولانزا است.

این بیماری ها تا قبل از وجود این واکسن، سالانه جان هزاران کودک را می گرفت.

عوارض جانبی واکسن پنج گانه 

عوارض شایع و معمولی:

• قرمزی، حساسیت و تورم در محل تزریق

• افزایش دمای بدن (تب)

• تحریک پذیری

• اسهال

• از دست دادن اشتها

این علائم طی دو الی سه روز پس از تزریق واکسن از بین می روند. برای این که این علائم سریع تر از بین بروند، می توانید با تجویز پزشک، پارامستول و یا اگر بیش از پنج کیلو وزن دارد ،به کودک ایبوپروفن بدهید.

عوارض نادر (هر هزار نفر یک نفر) :

• تب بالا

• تشنج

• خارش بدن

• التهاب چشم ها

• آبریزش بینی

• استفراغ

همانطور که پیش تر نیز گفتیم این عوارض بسیار نادر رخ می دهند و اگر سریعا به آن ها رسیدگی شود، خطر کمی دارند.

همچنین همیشه این عوارض در اولین بار واکسن زدن زیاد است و با تکرار واکسن بسیار کم می شود و یا حتی از بین می رود.

اما خطر این عوارض بسیار کمتر از بیماری هایی است که واکسن از بروز آن ها جلوگیری میکند.

جالب است بدانید که پس از تزریق این واکسن برای اولین بار، از بین 5000 نفر، تنها سه نفر آن ها به دلیل بیماری فوت شده اند.

کاهش عوارض جانبی واکسن پنج گانه

1. سرد و خنک نگه داشتن محل تزریق

در بیست و چهار ساعت اول سرد کردن محل تزریق از التهاب و درد ناشی از واکسن جلوگیری می کند.

برای این کار شما می توانید یک لباس آستین کوتاه به کودک بپوشانید و سپس با استفاده از پارچه مرطوب محل تزریق را خنک نگه دارید.

2. گرم کردن محل تزریق

در بیست و چهار ساعت دوم پس از تزریق، می توانید با استفاده از یک حوله گرم، از عوارض و علایم تزریق این واکسن جلوگیری کنید.

3. در دفعات زیاد به کودک شیر بدهید

استفاده از شیر و مایعات زیاد باعث کاهش دمای بدن کودک می شود

4. قطره استامینوفن و شربت پروفن

با تجویز پزشک شما می توانید از قطره استامینوفن و یا شربت پروفن برای کاهش عوارض جانبی واکسن استفاده کنید.

بیماری هایی که با استفاده از واکسن پنج گانه از بروز آن ها جلوگیری می شود:

• دیفتری

عامل ایجاد این بیماری نوعی باکتری به همین نام است که معمولا اعضایی مثل بینی و گلو و گاهی اوقات پوست را درگیر می کند. این بیماری یک بیماری کشنده و مسری است که از طریق تماس، از فردی به فرد دیگر منتقل می شود.

ممکن است فردی حتی علائم دیقتری را نداشته باشد اما می تواند تا شش ماه بعد از ابتلا به دیفتری آن را انتقال بدهد.

هنگامی که شما توسط یک باکتری آلوده می شوید، آن باکتری مواد سمی به نام توکسین آزاد می کنند. این مواد از طریق جریان خون شما پخش می شوند و باعث ایجاد پوششی خاکستری رنگ در مناطقی از بدن مثل گلو، زبان، بینی و راه های بینی می شود. 

گاهی اوقات این مواد در قلب ، مغز و کلیه نیز دیده می شود و باعث ایجاد آسیب در این ناحیه ها می شود.

علائم دیفتری

دیفتری علائمی مثل سرماخوردگی دارد. پوشش خاکستری رنگ در گلو و لوزه ها رایج ترین علائمی است که می توان مشاهده کرد.

سایر علائم دیفتری شامل:

• سرفه

• گلودرد

• صدای گرفته

• تب و لرز

• خستگی

• تورم غدد گلو

خوشبختانه سال ها است که واکسن پنجگانه که شامل واکس دیفتری نیز هست به تمامی کودکان تزریق می شود و به همین دلیل دیفتری بسیار نادر شده است.

•  سیاه سرفه

سیاه سرفه، یک بیماری عفونی است که در آن دستگاه تنفسی درگیر می شود. این بیماری در اثر باکتری بوردتلا پرتاسس (Bordetella pertussis) ایجاد می شود.

این بیماری به طور معمول در نوزادان و کودکان رخ می دهد و در این سن بسیار خطرناک است.

علائم سیاه سرفه عبارت است از:

• آبریزش بینی

• عطسه

• سرفه

• تب

مهم ترین علامت این بیماری سرفه های خشک،شدید و ممتد است که پس از حدود یک الی دو هفته پس از شروع بیماری شروع می شود.

گاهی اوقات سرفه ها تا یک دقیقه نیز ممکن است طول بکشد و پس از آن ممکن است کودک استفراغ کند و یا صدایش تغییر کند.

سیاه سرفه گاها تا سه ماه نیز ادامه دارد و فرد در طول این سه ماه همواره سرفه های شدیدی دارد.

سیاه سرفه بسیار مسری است.سرایت سیاه سرفه از طریق سرفه و عطسه از فرد مبتلا به فرد سالم منتقل می شود.

با توجه به اینکه تمامی کودکان در بدو تولد واکسن سیاه سرفه را از طریق واکسن پنج گانه دریافت می کنند، این بیماری نیز سال ها است که بصورت خیلی کم و نادر دیده می شود.

• کزاز

واکسن کزاز نیز یکی از واکسن های واکسن پنج گانه است .کزاز نوعی بیماری عفونی است. عامل کزاز نوعی باکتری است که در کود های حیوانی، فلزات پوسیده و خاک وجود دارد. ورود این باکتری اکثرا از طریق زخم ها ایجاد می شود و  با ورود به بدن، شروع به تکثیر و تولید سم می کند.

این سم باعث ایجاد بیماری کزاز می شود. همچنین باعث ایجاد درد و گرفتگی در عضلات می شود. سرانجام گرفتگی عضلات باعث انسداد راه های تنفسی و مرگ بیمار خواهد شد.

علائم و نشانه های کزاز

• تب

• گرفتگی عضلات خصوصا عضلات فک

درمان کزاز

همانطور که گفته شد، واکسن کزاز به همه کودکان تزریق می شود و همه کودکان نسبت آن مقاوم می شوند.

اما اگر به هر دلیلی فردی به کزاز مبتلا شد، درمان آن با ضد سم انجام خواهد شد. همچنین تزریق آنتی بیوتیک نیز می تواند باکتری های عامل کزاز را از بین ببرد.

معمولا درمان کزاز یک دوره طولانی را در بر می گیرد و در این دوره داروهایی جهت آرام بخشی و فلج عضلانی تجویز می شوند.

در این بیماری نیز مانند سایر بیماری ها پیشگیری بهتر از درمان است و بهترین پیشگیری نیز تزریق واکسن پنج گانه و شستشو و ضد عفونی کردن زخم های تازه و یا مراجعه سریع به پزشک در صورت گزیده شدن توسط حیوانات وحشی است.

• هپاتیت نوع ب

هپاتیت نوع B یک نوع اختلال کبدی است که توسط ویروسی به همین نام ایجاد می شود.

هپاتیت نوع B هیچ علامت مشخصی ندارد و در حال حاضر 400 میلیون نفر حامل ویروس هپاتیت B هستند و سالانه حدود پنجاه میلیون نفر به این ویروس مبتلا می شوند. این بیماری پس از سل و مالاریا شایع ترین بیماری مسری عفونی است.

در ایران نیز حدودا 1.5 میلیون نفر به این ویروس آلوده اند و ایران از این نظر جزو مناطق شیوع متوسط این بیماری است.

با توجه به این که این بیماری هیچ نشانه مشخصی ندارد، اکثر افراد مبتلا به این بیماری از بیماری خود اطلاعی ندارند و یا احتمالا از بدو تولد آلوده به این ویروس بوده اند.

روش های انتقال این بیماری شامل سوزن های آلوده، روابط جنسی با فرد آلوده، انتقال از مادر آلوده به نوزاد و پیوند اعضا است.

بر خلاف باور های غلط این بیماری از طریق تنفس، در آغوش گرفتن، استفاده مشترک از ظروف و... منتقل نمی شود.

• هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب

این بیماری یک بیماری باکتریایی است و بر خلاف اسمش هیچ شباهتی با آنفولانزا ندارد. این بیماری موجب بیماری های شدید تری مانند پنومونی و مننژیت می شود که موجب بستری شدن کودک و یا مرگ می شود.

هر ساله بیش از 370 هزار کودک زیر 5 سال به علت این بیماری می میرند.

کودکانی که بعد از ابتلا به این بیماری زنده می مانند، اغلب فلج یا ناشنوا می شوند.

این بیماری از طریق قطرات بزاق فرد آلوده که عطسه و سرفه می کند به فرد دیگر منتقل می شود.

هموفیلوس آنفولانزا اغلب در کودکان زیر پنج سال موجب بیماری می شود و کودکان 4 الی 18 ماهه در خطر بیشتری قرار دارند.

این بیماری در کودکان بالای پنج سال و بزرگسالان به صورت خیلی نادر دیده می شود.

بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به ابن بیماری استفاده از واکسن پنج گانه است زیرا آنتی بیوتیک ها نیز نمی توانند به طور کامل این بیماری را درمان کنند.

واکسن این بیماری به همراه واکسن پنج گانه و در سه نوبت 2، 4 و 6 ماهگی به کودکان تزریق می شود.

اما این را به خاطر داشته باشید که این واکسن کودکان را در مقابل هموفیلوس آنفولانزا نوع ب مقاوم می کند و امکان ابتلا به پنومونی را نود درصد کاهش می دهد. اما هنوز نیز ممکن است کودک به پنومونی مبتلا شود.

در این مقاله سعی کردیم اهمیت واکسن پنج گانه برای کودکان را به شما نشان دهیم. امیدواریم این مطلب نیز برای شما مفید بوده باشد.

گردآوری : بخش کودکان بیتوته