به طور کلی حیوان بز کوهی معمولا به صورت دسته های کوچک در کوهستان ها زندگی می کند و همچنین که در کوه های ایران بسیار پراکنده است و بسیار هم دیده شده است. این حیوان در کوهستان های آسیای کوچک و هندوکش فراوان است و عمدتا توسط شکارچیان شکار می شود.
آشنایی با حیوان بز کوهی
بهتر است بدانید که بز های کوهی معمولا دارای شاخ های بلند و شمشیر مانند می باشند که گستره زیستی این پستاندار از اروپا و آسیای صغیر تا آسیای میانه و خاورمیانه را شامل می شود. جالب است بدانید که این جانور جد بز اهلی است و در نتیجه بز اهلی هم از نظر علمی زیرگونه ای از کل و بز محسوب می شود. بز های کوهی معمولا در دسته های بزرگ زندگی می کنند که تعداد آن ها گاهی به ۵۰۰۰ راس هم می رسد. در فصول جفت گیری گاهی بین نرها جذال های سختی پیش می آید به گونه ای که نرهای قوی تر که شاخ های بلندتری هم دارند حرمسرایی متشکل از ۵ تا ۱۵ ماده را برای خود تشکیل می دهند که نر ها با ژست های مختلف و نشان دادن شاخ ها و ضرباتی که به شاخ هم وارد می کنند رقیب را وحشت زده خواهند کرد و در نهایت موفق به تشکیل حرمسرا خواهند شد. توجه داشته باشید که دوره بارداری در میان بز های کوهی حدود ۱۷۰ روز است که بیشتر ماده ها تنها یک بزغاله، برخی دو و به ندرت سه برغاله می زایند. برغاله تقریبا بلافاصله پس از تولد توانایی راه رفتن را دارند و در شش ماهگی از شیر گرفته می شود. ماده ها بین یک و نیم تا دو نیم سالگی و نرها بین سه و نیم تا چهار سالگی بالغ خواهند شد و عمده طول عمر آن ها بین ۱۲ تا ۲۲ سال خواهد بود. دقت داشته باشید که بز های نر جثه بزرگ تری نسبت به ماده ها دارند به گونه ای که طول سر و تنه آن ها ۱۲۰ تا ۱۵۰ سانتی متر، دم ۱۲ تا ۱۷ سانتی متر و ارتفاعشان ۶۵ تا ۹۰ سانتی متر است.
خصوصیات ظاهری:
توجه داشته باشید که موهای بدن این حیوان زبر و کوتاه هستند و در نر ها در پایین چانه دسته ای از موهای بلند ریش مانند رشد کرده است و همچنین در پشت بدن در طول خط طولی تیره پشت از شانه تا حدود دم موها بلند شده و به صورت تیغه ای در آمده اند. این حیوان دارای دم کوتاهی است که طول آن اغلب با موهای انتهایی کمی بیشتر از طول گوش است. پاها نیز قوی و سم ها نسبتا پهن هستند. ماده ها معمولا بدون ریش هستند و شاخ در آن ها کوتاه است و طول آن معمولا کمتر از ۲۰ سانتی متر خواهد بود. نرها دارای شاخ بلند و زیبایی هستند که مانند شمشیر خمیده به سمت عقب متمایل شده اند. قاعده شاخ ها در روی جمجمه خیلی بهم نزدیک شده اند اما بقیه شاخ ها به تدریج از هم دور شده و در نوک کاملا از هم فاصله بیشتری پیدا می کنند. توجه داشته باشید که رنگ بدن در پایین گونه ها و پهلوهای گردن و پهلوهای بدن نخودی خاکستری که در روی ران ها و پاهای جلو تیره تر متمایل به قهوه ای می شود. ریش بلند و سیاه رنگ و یک خط قهوه ای تیره رنگ در خط میانی پشت در عقب سر از بین گوش ها تا نزدیک دم وجود دارد و همچنین نوار عرضی تیره ای به همین رنگ در روی شانه به سمت پهلوها و پایین سینه ادامه خواهد داشت. پوزه های بز کوهی معمولا در بالای سوراخ های بینی خاکستری تیره و پیشانی قهوه ای روشن که در جلوی قاعده شاخ ها تیره می شود. جمجمه حجیم و از استخوان های ضخیم تشکیل شده که پهنای آن در ناحیه برجستگی های حدقه خیلی زیاد و پوزه برعکس دراز و باریک است.
تغذیه حیوان بز کوهی:
معمولا بزهای کوهی در طول فصل پاییز به خوبی چرا می کنند و چاق می شوند. برخی از آن ها در فصل زمستان جابه جایی کوتاهی از ارتفاعات به مناطق پایین تر دارند اما برخی دیگر تمام زمستان را در ارتفاعات برف گیر باقی می مانند و حتی گاهی هم به ارتفاعات بالاتر می روند یعنی جایی که وزش شدید باد و برف وجود ندارد و گیاهان به راحتی قابل دسترس خواهند بود. حیوان بز کوهی معمولا از علوفه ها، سرشاخه درختان و بوته ها تغذیه می کنند. معمولا صبح زود و اوایل غروب در مجاور صخره ها به چرا می روند و برای استفاده از برگ درختان روی پای خود می ایستند و گاهی نیز از طریق شاخه ها خمیده مجاور سطح زمین به بالای درخت می روند. این حیوان در فصل تابستان در مناطق گرم و خشک تقریبا همه روزه آب می نوشد اما در برخی مناطق مرتفع کوهستانی فاقد منابع آب نیز مشاهده می شوند. بزهای کوهی اغلب در اوایل صبح چراکنان به سوی آبشخورها که ممکن است فاصله زیادی هم تا چراگاه و محل استراحت حیوان داشته باشد پیش می روند و پس از نوشیدنی آب بازمی گردند.
اصول زندگی:
بز های کوهی معمولا به صورت دسته جمعی زندگی می کنند و بیشتر گله های ده تا بیست راسی را تشکیل می دهند اما گاهی گله های بزرگ بیش از ۷۰ راس از آن ها دیده می شود. معمولا گله به وسیله یک نر مسن و قوی رهبری می شود و گاهی نرهای جوان نیز گله های جداگانه تشکیل می دهند. از گیاهان کوهستانی و جوانه درختچه ها و درخت تغذیه می کنند. جالب است بدانید که این حیوان عمدتا ارتفاعات زیاد را ترجیح می دهد اما ممکن است تا کوهپایه ها نیز پایین بیایند. این حیوان از توانایی خارق العاده ای برای جست و خیز و دویدن میان صخره ها پرتگاه ها برخوردار است به گونه ای که در صبح زود و عصرها می چرد و ساعات گرم روز را در سایه سنگ ها و صخره ها استراحت خواهد کرد.
جفت گیری:
معمولا حیوان بز کوهی در طول فصل پاییز اقدام به جفت گیری می کند و دوران آبستنی آن ها حدود ۵ الی ۵.۵ ماه خواهد بود. هنگام جفت گیری میان نر ها نزاع می شود زیرا نرهای مسن و قوی نرهای ضعیف و جوان را از گله خود بیرون می رانند و با چندین ماده جفت گیری می کنند. زایش نیز در فصل بهار صورت می گیرد و بچه ها یکی و گاهی دوقلو هستند. بزغاله ها پس از چندین ساعت بعد از تولد به دنبال مادرشان راه می افتند و پس از چند روز می توانند به سرعت فرار کنند. جالب است بدانید که در داخل معده این حیوان جسم سختی وجود دارد که به پادزهر معروف است و در گذشته ها دور از آن برای درمان مارگزیدگی و برخی بیماری های دیگر استفاده می شده است.
دشمنان طبیعی:
بهتر است بدانید که حیوان پلنگ و گرگ در واقع از مهم ترین دشمنان طبیعی این حیوان محسوب می شود و در کشور ما نیز با توجه به کاهش شدید حیوان آهو و از بین رفتن زیستگاه های دشتی به شکار بز و زندگی در مناطق کوهستانی روی آورده است. بچه های بز دشمنان زیادی دارند به گونه ای که ممکن است طعمه کفتارها، سیاه گوش، وشق، پرندگان شکاری و روباه شوند. همچنین عقاب طلایی نیز برای شکار بزغاله ها به آن ها حمله کرده و آن ها را از صخره ها به پایین می اندازد. در کوه های سکنج استان کرمان مشاهده شده که عقاب طلایی بزغاله چند روزه ای را به دره عمیقی پرت کرد و بلافاصله مشغول خوردن آن شد.
