آناتومی ستون فقرات و شناخت اجزای تشکیل دهنده آن

در واقع ستون فقرات یکی از حیاتی ترین قسمت های بدن انسان محسوب می شود که از بدن پشتیبانی کرده و امکان حرکت آن در جهات مختلف را ممکن می سازد. جالب است بدانید آناتومی ستون فقرات انسان به نحو بسیار شگفت انگیزی خلق شده و عملکرد های مختلفی را در خود جای داده است.

آشنایی با آناتومی ستون فقرات

بهتر است بدانید که ستون فقرات در واقع یکی از مهم ترین قسمت های بدن محسوب می شود که به بدن شکل و ساختار داده و آن را حمایت می کند به گونه ای که بدون وجود ستون فقرات شما قادر نخواهید بود خود را صاف نگه دارید و یا بایستید. ستون فقرات به فرد این اجازه را می دهد تا آزادانه جابه جا شود و به نرمی خم و راست گردد. همچنین ستون فقرات وظیفه محافظت از نخاع را نیز بر عهده داشته که نخاع در واقع ستونی از رشته های عصبی است که مغز را به سایر قسمت های بدن متصل نموده و به شما اجازه می دهد تا حرکاتتان را تحت کنترل داشته باشید. ستون فقرات هر انسان از ۳۳ قطعه استخوان شامل استخوان خاجی و دنبالچه ساخته شده که ۲۴ استخوان به صورت متحرک هستند و مهره نامیده می شوند. رباط ها و ماهیچه نیز این استخوان ها را بهم متصل نموده و ساختاری را شکل می دهند که ستون فقرات شناخته می شود. توجه داشته باشید که ستون فقرات را می توان به سه بخش تقسیم کرد که از بالا تا پایین شامل مهره های گردنی، مهره های قفسه سینه ای و مهره های کمری خواهد بود. جالب است بدانید که یک ستون فقرات سالم معمولا دارای انحنایی می باشد که در آن مهره های گردنی اندکی به سمت داخل، مهره های قفسه سینه ای به سمت خارج و مهره های کمری اندکی به سمت داخل انحنا پیدا کرده اند. این انحنا علاوه بر اینکه به توزیع یکنواخت وزن بدن کمک می کند باعث می شود تا ستون فقرات قابلیت تحمل هر گونه فشاری را داشته باشد. دقت داشته باشید که هر چند قسمت تحتانی ستون فقرات وزن بیشتری را تحمل می کند اما عملکرد هر بخش وابسته به عملکرد مناسب سایر بخش ها خواهد بود.

اجزای تشکیل دهنده ستون مهره:

در واقع اجزای مختلف تشکیل دهنده ستون فقرات به گونه ای طراحی شده اند که از طناب نخاعی محافظت کنند و وزن بدن را پشتیبانی نمایند. به همین منظور در ادامه سعی داریم تا شما را با این آناتومی و اجزای تشکیل دهنده ستون فقرات آشنا نماییم:

مهره ها:

به صراحت می توان گفت که مهره ها در ستون فقرات بیشترین وزن و فشار وارد شده را تحمل می کنند. قسمت تنه ی مهره ها به یک حلقه استخوانی متصل است که این حلقه نیز دارای زوائدی بوده و یک برآمدگی استخوانی در دو طرف هر مهره وجود دارد که به آن پدیکل گفته می شود و از حلقه استخوانی که طناب نخاعی را احاطه کرده است محافظت می کند. توجه داشته باشید که در پشت هر یک از حلقه های مهره نیز یک تیغه ی استخوانی وجود دارد که به ستون مهره ها متصل است. تیغه استخوانی یا لامینا دارای یک نوک تیز می باشد که با عنوان زائده خاری شناخته می شود. این زائده خاری به صورت برآمدگی های کوچک در پشت گردن و کمر احساس می شود.

مفاصل فاست:

معمولا مفاصل فاست قسمت های قوس دار در دو طرف هر یک از مهره های مجاور را به هم متصل می کنند. بین هر دو مهره مجاور دو مفصل فاست قرار دارد که هر کدام در یک سمت از مهره قرار گرفته اند. بهتر است بدانید که مفاصل فاست هر مهره را به مهره بالایی و پایینی آن متصل می کند و وظیفه آن ها این است که به مهره ها اجازه دهند مستقل از یکدیگر به طرفین چرخش داشته باشند.

دیسک های بین مهره ای:

در بین هر دو مهره از آناتومی ستون فقرات یک دیسک قرار گرفته که وظیفه آن جذب فشار وارد شده به ستون فقرات می باشد. دیسک ها به شکلی هستند که می توانند فشار را جذب کنند و همچنین به مهره ها اجازه دهند روی یکدیگر و در جهات مختلف حرکت نمایند. توجه داشته باشید هر یک از دیسک های بین مهره ای دارای پوسته بسیار مستحکم بافتی می باشند که آنولوس فیبروس نام دارد و در درون این پوسته ماده نرمی به نام نوکلئوس پولپوس قرار گرفته است. معمولا لایه مستحکم بیرونی آنولوس از ماده نرم درونی نوکلئوس دیسک محافظت می کند و دارای بافت های محکمی است که به مهره های دو طرف دیسک کمر متصل خواهند بود.

فورامن های عصبی:

فورامن عصبی که بدان گذرگاه عصبی هم گفته می شود در واقع یک دریچه است که از طریق آن شاخه های عصبی که از طناب نخاعی نشات می گیرند از داخل ستون فقرات بیرون می آیند و به قسمت های مختلف بدن می روند. توجه داشته باشید که بین هر دو مهره از ستون فقرات دو فورامن عصبی وجود دارد که عمدتا برای خروج شاخه های عصبی که سیگنال های عصبی را از طناب نخاعی به اندام ها منتقل می کنند یک کانال ایمنی فراهم خواهد کرد.

طناب نخاعی و شاخه های عصبی:

جالب است بدانید که در آناتومی ستون فقرات انسان طناب نخاعی از پایین مغز تا ناحیه بین اولین و دومین مهره های کمری امتداد دارد. در واقع طناب نخاعی در انتها به شاخه های عصبی متععدی تقسیم شده که این شاخه های عصبی هر یک به قسمت های مختلف پایین تنه و پاها می روند و به خاطر ظاهری که این انشعاب عصبی در انتهای طناب نخاعی دارد به آن ریشه های عصب دم اسبی گفته می شود. این گونه از عصب ها عمدتا در داخل کانال نخاغی قرار دارند و پس از طی مسافت کوتاهی از آخرین فورامن عصبی خارج می شوند و به قسمت های مختلف پا می روند.

عضلات:

بسیاری از عضلاتی که تنه بدن و حتی دست و پاها را حرکت می دهند نیز به ستون فقرات متصل هستند. در واقع عضلاتی که مستقیما ستون فقرات را در برگرفته اند نقش بسیار مهمی در حفظ حالت صحیح بدن و تحمل کردن وزن بدن توسط ستون فقرات در حین انجام فعالیت های روزانه کار و ورزش دارند. توجه داشته باشید که تقویت این عضلات می تواند بخش بسیار مهمی از برنامه فیزیوتراپی و توانبخشی بیماران باشد.

قسمت های ستون مهره:

به صراحت می توان گفت که کل ستون مهره از بالا تا پایین دارای چهار قسمت است که در هر کدام از آن ها مهره ها نه در امتداد یک خط مستقیم بلکه به شکل یک قوس هستند و در ادامه سعی داریم تا به بیان این قسمت های مجزا بپردازیم:

قوس بالایی: این قوس که در قسمت زیر سر قرار گرفته با نام قوس گردنی یا سرویکال شناخته می شود تحدب آن به سمت جلو خواهد بود. این قوس از ۷ مهره تشکیل شده که این مهره ها را از بالا به پایین و از یک تا هفت به صورت C1 و C7 نامگذاری می کنند.

قوس وسطی: این قوس که با نام قسمت سینه ای یا توراسیک شناخته می شود دارای تحدبی به سمت عقب است و از ۱۲ مهره تشکیل شده است. در واقع قفسه سینه یا قفسه صدری در اطراف این ۱۲ مهره تشکیل شده اند و اغلب مهره های سینه ای از بالا به پایین و از یک تا دوازده به صورت T1 تا T12 نامگذاری شده اند.

قوس خاجی: قوس خاجی که بدان قوس ساکروم هم گفته می شود از به هم چسیدن چندین مهره کوچک ساخته شده است. در واقع استخوان خاجی یا ساکروم دارای ۵ مهره به هم چسبیده است که جزئی از حلقه لگن بوده و ستون مهره از طریق مهره های خاجی یا ساکروم به لگن متصل می شوند.

قوس پایینی: همان قسمت کمری یا لومبار می باشد که به سمت جلو تحدب دارد و از ۵ مهره مجزا تشکیل شده است. توجه داشته باشید که این ناحیه وزن تنه را به خوبی تحمل کرده و کمردرد بیشتر در این محل احساس می شود. معمولا مهره های کمری را از بالا به پایین و از یک تا پنج به صورت L1 تا L5 نامگذاری می کنند.

بیماری های ستون فقرات:

از آنجایی که ستون مهره ساختار بسیار پیچیده ای دارد و مرکز حرکتی بدن است در اغلب فعالیت ها و کارها درگیر می شود و به همین خاطر در معرض ابتلا به بسیاری از آسیب ها و مشکلات خواهد بود که در ادامه به بیان آن ها پرداخته ایم:

• تنگی کانال نخاعی
• پوکی استخوان
• بیرون زدگی دیسک
• روماتیسم ستون فقرات
• آسیب طناب نخاعی
• کیفوز یا قوز کمر و پشت
• اسکولوز یا انحراف ستون فقرات
• آرتروز ستون فقرات
• اسپوندلیت
• گودی بیش از حد کمر