علل و راههای درمان اختلال نافرمانی در کودکان

علل و راههای درمان اختلال نافرمانی در کودکان

مجموعه: تعلیم و تربیت

همه چیز درباره نافرمانی در کودکان

اختلال نافرمانی مقابله ای Oppositional defiant Disorder یا ODD چیست؟

اصطلاح نافرمانی اشاره به رفتارهایی دارد که برخلاف قواعد یا قوانین اجتماعی انجام می شوند. کودکان دارای این اختلال، به واکنش دیگران بسیار حساس هستند و دربرابر درخواست های دیگران مقاومت و نافرمانی می کنند.

اگر در مقابل این عارضه درمان صورت نگیرد موجب مشکلات بزرگی در دوران بزرگسالی خواهد شد.این کودکان قادر به کنترل احساسات خود نیستند درنتیجه در ارتباط با همسالان و جامعه با مشکل مواجه می شوند. اختلال نافرمانی را با مراقبت های صحیح می توان به طور چشمگیری درمان کرد.راهکار اساسی برای درمان این نوع اختلال این است که از رفتارهای مشکل زا یعنی رویداد هایی که موجب این رفتار می شوند، جلوگیری کنیم.

علل شکل گیری و بروز اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان

تحقیقات بیانگر این امر است که عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و اجتماعی در شکل گیری این اختلال نقش دارند.

1. عوامل ژنتیکی

براساس تحقیقات، در خانواده بسیاری از کودکانی که مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله ای هستند یکی از اعضای خانواده مبتلا به اختلال شخصیتی است. این موضوع حاکی از آن است که یک مشکل ژنتیکی در خانواده می تواند بستر را برای ایجاد اختلال نافرمانی مقابله ای در کودک ایجاد کند.

2. عوامل بیولوژیکی

طبق مطالعات انجام شده وجود مشکلاتی در مناطق خاصی از  مغز باعث ایجاد اختلالات رفتاری در کودکان می شود.درواقع این اختلالات رفتاری از نقص عملکرد های عصبی مغز نشات می گیرند و بیشتر کودکانی که مبتلا به اختلال نافرمانی اند به دیگر اختلالات روانی و رفتاری از قبیل افسردگی، بیش فعالی و ... دچار هستند.

3. عوامل محیطی

در حقیقت سابقه ی بیماری های روانی، محیط زندگی، شرایط خانوادگی و عدم هماهنگی میان اعضای خانواده از عوامل بسیار موثر محیطی هستند که در بروز نافرمانی  در کودک تاثیر می گذارند.

نشانه های اختلال نافرمانی در کودکان

بسیاری از کودکان زمانی که بدخواب شده یا گرسنه هستند تمایل به مشاجره و سرپیچی از والدین دارند. اما در کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال نافرمانی، این علائم بیشتر اتفاق می افتد.البته ممکن است گاهی در کودکان کم سن و سال این اختلال بروز نماید ولی به طور معمول نشانه های اختلال رفتاری در سن 6 الی 8 سالگی نمایان می شود.

علائم اختلال نافرمانی عبارتند از: بداخلاقی مکرر، عدم کنترل خشم، کینه ورزی و حس انتقام جویی، خشونت و رفتار بی ملاحظه، مخالفت مداوم با نظر بزرگسالان، سرزنش دیگران و به عبارتی تقصیر کارهای خود را گردن دیگران انداختن، آزار و اذیت دیگران، زیرسئوال بردن قوانین، روحیه لطیف و زود ناراحت شدن از دیگران و کم انرژی بودن.

اگر کودک شما نشانه های مذکور را به مدت 6 ماه یا بیشتر داشته باشد احتمالا دچار این عارضه شده است.

انواع اختلال نافرمانی رفتاری (ODD)

•نوع خفیف ODD : بروز علائم مختص یک مکان می شود. به طور مثال فقط در خانه این رفتار ها را بروز می دهد.

•نوع متوسط ODD :علائم اختلال حداقل در دو محیط دیده می شود.

•نوع شدید ODD :علائم اختلال در سه محیط یا بیشتر بروز پیدا می کند.

نحوه درمان کودک با اختلال نافرمانی مقابله ای

در درمان اختلال نافرمانی تمرکز اصلی بر رفتار کودک است. درروش اول خانواده درمانی انجام می شود؛ به این صورت که به والدین، برخورد صحیح با فرزند آموزش داده می شود.

در روش دوم روان درمانگر با کودک و والدین همزمان کار می کند درنتیجه کارایی و اثربخشی آن بیشتر است. در دوره آموزش مهارت های رفتاری خاصی به والدین آموزش داده می شود. در واقع عمل به مهارت ها و تکنیک ها رابطه میان کودک و والدین را حفظ می کند و پدر و مادر می توانند رفتار کودک را به تدریج شکل داده و به سمت رفتار های متناسب با سن او سوق دهند.

روش سوم دارو درمانی است که پیشنهاد می شود فرد داروهایی را استفاده کند برای درمان بیش فعالی کودک. البته این نوع درمان به اندازه روان درمانی توصیه نمی شود.

پس برای درمان این نوع اختلال رفتاری از ترکیب روش های زیرجهت درمان اختلال استفاده می شود:

• روان درمانی

• دارو درمانی

• خانواده درمانی 

• خودیاری؛ نوعی گروه های حمایتی است که کلاس هایی را برای والدین کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی شکل می دهند.این کلاس های اموزشی کارایی بسیار خوبی دارند و می توانند به درمان این اختلالات در کودکان کمک کنند. 

همچنین استفاده از درمان های توان بخشی عصبی مانند نوروفیدبک به خصوص برای افراد 10 سال به بالا توصیه می شود.

اثرات اختلال نافرمانی در کودکان

 اگر کودکانی که از اختلالات نافرمانی رنج میبرند، درمان نشوند ممکن است در آینده از اثرات طولانی مدت این اختلال رنج ببرند.تاثیراتی از قبیل: 

•تلاش برای کنترل دیگران یا ایزوله سازی اجتماعی

•توانایی رها کردن کینه ها را نخواهد داشت

•عدم رابطه معنی دار

•مشکلات آموزش 

علت ایجاد رفتار مقابله ای در کودکان

1. نظریه پیشرفت

در این تئوری علت بروز نافرمانی را در یادگیری استقلال از والدین در کودکی می دانند.

2. نظریه یادگیری

در این نظریه گفته شده که نشانه های منفی رفتار نافرمانی طی فرایند رشد به کودک یاد داده می شود و رفتار او به دلیل تقویت منفی بیشتر می شود. تقویت منفی منجر می شود کودک هرآنچه را که می خواهد با نافرمانی به دست آورد.

چه کودکانی بیشتر در معرض و جایگاه رفتار نافرمانی هستند؟

این اختلال رفتاری در پسران به مراتب بیشتر از دختران است. اما معمولا کودکانی که دچار بیش فعالی هستند و یا کودکانی که مظطرب و اختلال روحی دارند بیش تر از سایر افراد در معرض شکل گیری رفتار نافرمانی قرار دارند.

البته رفتار نافرمانی در کودکان 2-3 ساله و نوجوانان امری طبیعی است که در کودکان دارای نافرمانی شدت بیشتری دارد.

راه حل های مقابله با نافرمانی کودکان

دوستی و صمیمی شدن با کودک بهترین راه جلوگیری از نافرمانی در کودکان است

قدم موثر در رفع این مشکل، تشخیص عامل ایجاد بروز نافرمانی در کودک است.در ادامه به راهکار هایی برای درمان اختلال نافرمانی در کودکان می پردازیم:

1.تمرکز بر رفتارهای مثبت کودک

2.تهیه برنامه روزانه برای او.البته با همفکری خودش

3.تشویق کودک به فعالیت بدنی

4.در صورت نافرمانی کودک، خشم خودتان را کنترل کنید.

5.رفتار های مثبت او را ستایش کنید و به او اعتماد بنفس بدهید.

6.رفتار های شما، الگوی رفتار فرزندتان است پس به گونه ای رفترکنید که دوست دارید او رفتار کند.

7.حدود و قواعدی را مشخص کنید و عواقب عدم رعایت این حدود را به او گوش زد کنید

8.به کمک همسرتان رفتار مناسب و دائمی برقرار کنید.

9.زمانی که قواعد تازه ای را وضع می کنید احتمال دارد رفتار های کودک بدتر شود. اما با تلاش و استمرار نتیجه ی تلاش خود را خواهید گرفت و رابطه تان با فرزندتان بهتر خواهد شد. 

10.مانند یک دوست با فرزندتان رفتار نکنید بلکه نقش والدین او بودن را حفظ کنید.

طریقه صحیح برخورد با لجبازی کودک

اگر والدین برای رفتارهای مناسب و نامناسب فرزندشان پاداش و تنبیه هایی را در نظر بگیرند، این موضوع در تشخیص نوع رفتارفرزندشان موثر خوهد بود.

هم بازی شدن با نونهال در طول روز ، محبت کردن و ارتباط کلامی نقش مهمی در ارتباط با کودک نافرمان دارد.هم چنین والدین باید با رفتارشان به کودک نشان دهند که او با نافرمانی ها و لجبازی ها نمی تواند موافقت ان ها درباره مسائل جلب کند.

گردآوری : بخش کودکان بیتوته