با آناتومی ماهی و عملکرد و ساختمان بدن آن ها آشنا شوید

با آناتومی ماهی و عملکرد و ساختمان بدن آن ها آشنا شوید


منبع: آرگا

129

1400/4/13

14:13


به طور کلی اصطلاح آناتومی ماهی اشاره به هر موجود مهره دار آبزی دارد که پوست بدن آن از فلس پوشیده و به جای شش آبشش دارد. همچنین ماهیان دارای مجموعه ای از باله های جفتی و یا منفرد در اطراف بدن خود هستند و در اغلب اوقات بسیار خونسرد هستند.

آشنایی با آناتومی ماهی

بهتر است بدانید که آناتومی ماهی ها در واقع اولین مهره دارانی هستند که حدود ۴۸۰ میلیون سال قبل در روی زمین به وجود آمده اند و حدود ۳۲۰ میلیون سال پیش یعنی زمانی که عصر طلایی ماهی ها به حساب می آمد و آبزیان بهترین و پیشرفته ترین موجودات زنده دنیا را تشکیل می دادند. به صراحت می توان گفت که گسترش و پرورش ماهی در اوج خود قرار داشت و اولین ماهی هایی که شکل گرفته اند اغلب بدون آرواره ای بودند که فسیل آنان در رسوبات دوره دونین یافت می شود. پس از آن در همین دوره ماهی های آرواره دار اولیه از جمله ماهی غضروفی که در واقع اجداد اصلی کوسه ماهیان امروزی هستند به وجود آمدند و در اواخر دوره دونین ماهی های استخوان دار اولیه در روی زمین ظاهر شدند. توجه داشته باشید که ماهی های امروزی انواع تکامل یافته ای هستند که در طول اعصار از تغییرات تکاملی این ماهی ها به وجود آمده اند. همچنین از نظر تقسیم بندی جانوری ماهی ها اولین گروه مهره داران را تشکیل می دهند و دارای ستون فقرات، باله و آبشش هستند که در آب زندگی می کنند و اکسیژن مورد نیازشان را از آن می گیرند. البته در محیط زیست ماهی ها جانوران دیگری مانند پستانداران آبزی مانند وال آبی، دلفین ها و خزندگان مثل لاک پشت آبی زندگی می کنند که با ماهی کلا جزء آبزیان قلمداد می شوند.

خصوصیات بارز آناتومی ماهی

تقسیم بندی ماهیان:

توجه داشته باشید بر اساس یک تقسیم بندی آناتومی ماهی ها، ماهیان به سه دسته کاملا مجزا تقسیم شده اند که در ادامه سعی داریم به بیان آن ها بپردازیم:

ماهیان استخوانی: ماهیان استخوانی را می توان بزرگ ترین گروه از ماهیان دریایی دانست که اسکلت استخوانی داشته و دارای آرواره و سرپوشش های آبششی هستند و همچنین اغلب پوست بدنشان از فلس پوشیده شده است.

ماهیان بدون آرواره: گروه کوچکی از ماهی ها هستند که تنها دارای دو خانواده خواهند بود. همچنین این نوع ماهی که بدان هگ فیش هم گفته می شود دارای بدنی مار مانند بوده که اسکلت بدن غضروفی بدون استخوان، فاقد باله جفتی و به جای شکاف های آبششی دارای یک سری منافذ در اطراف بدن جهت تبادلات گازی هستند. این نوع ماهی بدون آرواره است و از طریق عمل مکش تغذیه خواهد کرد.

ماهیان غضروفی: این دسته از آناتومی ماهی ها دارای ستون مهره و آرواره غضروفی هستند که در برخی گونه ها ستون مهره آن ها آهکی شده و استخوانی نمی شود. ستون مهره در این نوع ماهی عمدتا به خاطر جذب و ذخیره سازی ترکیبات کلسیمی سخت و محکم شده است. جالب است بدانید که این ماهی دارای آرواره بسیار قوی و به جای دندان دارای صفحات دندانی بر روی آرواره های خود خواهد بود.

آشنایی با تقسیم بندی ماهیان

ساختمان و آناتومی بدن ماهی ها:

از آنجایی که برای شناسایی ماهی ها لازم است علاقه مندان به نگهداری ماهی های تزئینی کمی در مورد ساختمان بدن و ویژگی های تشریحی آن اطلاع داشته باشند در ادامه به صورت مختصر به بیان ساختار و آناتومی ماهی خواهیم پرداخت:

شکل بدن:

توجه داشته باشید که بدن ماهی ها معمولا دوکی شکل و برش عرضی آن ها بیضی شکل است که با وجود این شکل عمومی برخی از ماهی ها ممکن است کروی، مارمانند، نخ مانند، نواری و پهن کشیده باشد.

پوشش بدن:

بهتر است بدانید بدن ماهی ها از پوست نسبتا سختی پوشیده شده که گاهی اوقات جدا کردن آن مشکل خواهد بود. همچنین این پوست در داخل سوراخ های بدن ماهی نیز نفوذ کرده و روی کره چشم را هم می پوشاند. قسمتی از آن که روی چشم قرار می گیرد دارای رنگ شفافی است و فلس ها که در واقع حفاظت پوست، اعضا داخلی بدن و عضلات را بر عهده دارند در داخل پوست قرار گرفته اند و اندازه آن ها از حد میکروسکوپی تا اندازه یک سکه دو ریالی یا بزرگتر است. به طور کلی تعداد فلس های روی یک ردیف گرد دور بدن و همچنین تعداد فلس های روی خط جانبی ماهی های یک گونه معمولا مساوی بوده و اکثرا در طبقه بندی ماهی نیز از آن ها استفاده می شود.

ساختار بدن ماهی ها

زوائد بدن:

در واقع باله ها که وسیله حرکت ماهی ها در جهات مختلف می باشند زوائد اصلی بدن را تشکیل می دهند و از نظر تعداد نیز باله های یک ماهی به فرد و زوج تقسیم خواهند شد. باله های سینه ای و شکمی جزء باله های زوج و باله های پشتی، مخرجی و دمی جزء باله های فرد محسوب خواهند شد. همچنین باله چربی که ممکن است در برخی از ماهی مانند ماهی های آزاد و قزل آلا دیده شود باله فردی است که از نظر ساختمانی با باله های دیگر فرق دارد و برخی ماهی نیز ممکن است فاقد یک یا تعدادی از باله ها باشند که به هر حال باله های فرد هرگز مانند باله های زوج قرینه نخواهند بود.

سوراخ های بدن:

از سوراخ های بدن ماهی می توان به دهان، آبشش ها، چشم ها و مخرج اشاره کرد که لایه ای پوست شفاف روی چشم هایش را می پوشاند و عمدتا در هر طرف سر ماهی یک الی دو سوراخ حسی وجود دارد که تا حدی کار بینی را انجام می دهند.

خط جانبی:

اغلب ماهی ها در طرفین بدن خود دارای خطی به نام خط جانبی هستند که با ساختمان خود می توانند برخی از اختصاصات آب مانند شوری، جریان آب و درجه حرارت را حس کنند. همچنین در برخی دیگر سیستم ویژه بین خط جانبی و گوش داخلی وجود دارد که باعث افزایش توانایی حسی آن ها می شود. خط جانبی در برخی ماهی ها در هر طرف دو عدد بوده و در برخی دیگر ممکن است اصولا وجود نداشته باشد.

ساختمان حیوان ماهی

گردش خون:

گردش خون در آناتومی ماهی معمولا توسط قلب و رگ ها انحام می شود. قلب ماهی دارای یک بطن و یک دهلیز و یک سینوس در ابتدای دهلیز به نام سینوس سیاهرگی است. در واقع قلب به صورت یک پمپ عمل می کند و خون را به جلو و به سمت آبشش ها به منظور تبادلات گازی یعنی گرفتن اکسیژن و پس دادن گاز کربنیک می فرستد. خون سیاهرگی نیز پس از رود به سینوس وارد دهلیز شده و از آن جا به بطن عضلانی رفته و سپس از طریق مخروط آئورتی و ۴ سرخرگ آبششی برای تبادلات گازی وارد آبشش ها می شود و از آبشش ها خون به وسیله سیاهرگ های مخصوص وارد آئورت پشتی شده و از آنجا به تمام بدن توزیع خواهد شد.

تنفس:

بهتر است بدانید تنفس به منظور گرفتن اکسیژن و پس دادن گازکربنیک حاصله از سوخت و ساز ماهی انجام می شود و در مهره داران هوازی نیز محل تبادلات گازی ریه است و اکسیژن مورد نیاز از هوا گرفته خواهد شد و گاز کربنیک به آن پس داده می شود. در ماهی ها نیز که محیط زیست آن ها آب است اکسیژن مورد نیاز توسط آبشش ها از این محیط گرفته شده و گازکربنیک به آن پس داده می شود.

چگونگی تولید مثل در ماهی ها

چگونگی تولید مثل:

به طور کلی مارماهی های بدون آرواره برای تخم گذاری از دریا به سمت رودخانه آمده و در بستر های رودخانه تخم های سفید و کوچک خود را رها می کنند. لاروهای خارج شده تخم معمولا بدون دندان هستند و به مدت سه سال در رودخانه ها زندگی می کنند و پس از بلوغ به سطح دریا برمی گردند اما هاگ فیش ها در بستر دریا تخم گذاری می کنند و ماهی کاملی با اندازه کوچک پس از باز شدن از تخم خارج می شود.

چگونگی تغذیه:

اغلب گونه های مختلف مارماهی بدون آرواره انگل هستند و با چسبیدن به بدن ماهی های دیگر با مکیدن از خون تازه میزبان خود تغذیه می کنند و در بیشتر موارد نیز این روند تا زمان از بین رفتن ماهی میزبان ادامه پیدا خواهد کرد. برخی از گونه های این دسته نیز در دریاها خود را به کوسه ها یا وال ها برای تغذیه می چسبانند اما در مقابل اغلب گونه های هاگ فیش ها از اجساد ماهی ها پستانداران دریایی بزرگ موجود در اعماق دریاها تغذیه می کنند.

مطالب مشابه


نظرات


تصویری


ویدئو