نوار قلب چیست؟ نحوه گرفتن نوار قلب

نوار قلب چیست؟ نحوه گرفتن نوار قلب

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

تست نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام چیست؟  

نوار قلب چیست؟

یک نوار قلب یا تست الکتروکاردیوگرام نشان  دهنده فعالیت الکتریکی ماهیچه قلب و تغییرات آن در طول زمان است. این فعالیتهای الکتریکی معمولا بر روی یک کاغذ شطرنجی توسط دستگاه چاپ میشود.

کاغذ شطرنجی از مجموعه مربع های ریز و درشتی تشکیل شده که ضلع مربع های کوچک یک میلی متر است و هر مربع بزرگ از 25 مربع کوچکتر تشکیل شده که ضلع آن 5 میلیمتر است. هر پنج مربع کوچک به وسیله یک خط تیره از هم جدا میشوند. در کاغذ کاردیوگرام محورهای افقی بیانگر زمان و محورهای عرضی بیانگر دامنه ولتاژ است.   

دستگاه الکتروکاردیوگراف با سرعت 25 میلیمتر در ثانیه فعالیتهای الکتریکی قلب را ثبت میکند. در نتیجه بر روی محور افقی هر مربع کوچک یک میلیمتری بیانگر چهار صدم ثانیه و هر مربع پنج میلیمتری بیانگر یک پنجم ثانیه است. 

نوار قلب چه اطلاعاتی به ما میدهد؟

از طریق نوار قلب ما میتوانیم به تعداد و الگوی غیر طبیعی ضربانات قلب آگاه شویم. 

اگر بر اثر فشار خون بالا عضلات دیواره قلب ضخیم شده باشد در نوار قلب مشخص میشود 

در نوار قلب مشخص میشود که آیا بیمار سابقه حمله قلبی داشته و همچنین اثرات این حمله بر روی قلب نمایان میشود.

اگر به قسمتهایی از قلب خون کافی نمیرسد نوار قلب آن را به ما نشان میدهد.

همچنین در صورت وجود اختلالات الکترولیتی در قلب نوار قلب به ما نشان خواهد داد.

نحوه گرفتن نوار قلب

گرفتن نوار قلب نیاز به مهارت و دقت کافی دارد تا فعالیت های قلب به طور واضح بر روی کاغذ ثبت شود و اطلاعات مفید و دقیقی در اختیار پزشک بگذارد تا به کمک آن پزشک بتواند از وضعیت سلامت قلب مطمئن شود. 

پرستار یا  تکنسین بوسیله قرار دادن ده الکترود بر روی قفسه سینه که به دستگاه متصل است این کار را انجام میدهد. دستگاه اطلاعات لازم در ارتباط با فعالیتهای قلب را از طریق این الکترودها بر روی کاغذ ثبت میکند.

این فرایند در مدت زمان کمتر از ده دقیقه طول میکشد و کاملا بدون درد است و فقط ممکن است. بعد از جدا کردن الکترودها از روی قفسه سینه فقط ممکن است کمی پوست قرمز شود که چندان مهم نیست  و بیمار بلافاصله میتواند به طور عادی به فعالیتهای روزمره بپردازد. 

اهمیت گرفتن نوار قلب 

هنگام بالا رفتن فشار خون قلب به علت اینکه بتواند از عهده فشار وارد شده برآید بزرگتر از حد معمول میشود که این امر باعث افزایش ولتاژ در الکترو کاردیو گرام میشود و شاخص غیر مستقیمی از اندازه قلب را فراهم میکند. 

هنگامی که فردی دچار هایپرتروفن بطن چپ میشود باید برای درمان فورا فشار خونش را پایین بیاورند. چون افزایش فشار خون نمایانگر این است که ماهیچه قلب تحت فشار بیشتری است تا بتواند با وجود افزایش غیر طبیعی فشار خون، خون را به همه نقاط بدن پمپاژ کند. 

گرفتن نوار قلب دقیق 

علاوه بر اینکه تکنسین باید در گرفتن نوار قلب مهارت و دقت کافی داشته باشد با رعایت کردن نکات زیر نیز میتوانیم به گرفتن یک نوار قلب بسیار دقیق کمک کنیم: 

• بیمار باید در حالت ریلکس باشد و ترجیحا لباس آزاد بپوشد. 

• هیچ گونه دستگاه الکترونیکی اعم از تلوزیون و موبایل نباید در اطراف بیمار باشد. 

• در صورت مشاهده پارازیت زیاد در نوار قلب باید از سیم ارت استفاده کرد. 

• به منظور افزایش رسانایی و ثبت بهتر جریان الکتریکی قلب بهتر است بر روی پوست بدن بیمار از ژل لیدوکائین و یا آب استفاده شود.

نوار قلبی نشان دهنده گرفتگی عروق است

نوار قلب نشان دهنده تغییراتی مانند تنگ شدن یا مسدود شدن سرخ رگهای کرونر است که وظیفه خون رسانی به قلب را دارند. در وقت بروز این تغییرات در سرخ رگها مشکلی به وجود می آید که این مشکل در بعضی افراد مبتلا به آنژین یا سینه درد مشاهده میشود.

حتی ممکن است در صورتی که هیچ گونه ابتلایی به آنژین و یا درد در قفسه سینه وجود نداشته باشد باز هم در نوار قلبی تغییرات ایسکمی دیده شود که خیلی مهم بوده و باید به آنها توجه شود. 

گرفتن نوار قلب در دوران بارداری 

گرفتن نوار قلب از بیمار در حالت بارداری هیچ گونه آسیبی به جنین نمیرساند و جای هیچ نگرانی نیست. بعد از زمان غربالگری سه ماهه اول باید حتما مرحله دوم غربالگری را که از هفته پانزدهم تا بیستم حاملگی به بعد است. 

گرفتن نوار قلب در شرایط استثنائی 

در شرایطی که بیمار دچار نقص عضو شده و یا محل شکستگی در گچ باشد باید لید را به نزدیکترین قسمت به این اندام وصل کرد. در قسمتهای ضخیم بدن مانند دست و پا میتوان سیم مربوط به دست و پا را به کمک یک نوار به پوست متصل کرد. 

اگر بیمار دچار تشنج یا لرزش به علت سرما باشد نوار قلبی دارای پارازیت زیادی خواهد بود که در این صورت برای رفع این مشکل باید لید را به نزدیکترین محل به قلب وصل کرد.

آمادگی برای انجام نوار قلب 

قبل از انجام نوار قلب بیمار نباید فعالیت فیزیکی داشته باشد. باید در حالت آرامش و بدون استرس باشد. قبل از تست نباید غذای سنگین مصرف کرده باشد. در مورد آقایان تراشیدن موهای قفسه سینه قبل از تست الزامی است. 

تشخیص بیماری ها با خواندن نوار قلب

اطلاعتی که یک نوار قلب به ما میدهد شامل سر نخ هایی است که نشان میدهد ضربان قلب در چه وضعیتی است. معمولا ضربان قلب را با اندازه گیری نبض هم میتوان اندازه گیری کرد اما گاهی وقتها نبض به وضوح احساس نمیشود و یا خیلی دشوار است و یا اینکه به علت نامنظم بودن نمیتوان شمارش کرد. در این حالت نوار قلبی بهترین گزینه است. 

نوار قلبی همچنین این امکان را به ما میدهد تا از وضعیت ریتم قلب آگاه شویم. نوار قلب میتواند به متخصص قلب در شناسایی ضربان قلب غیر طبیعی مثل ضربان کندتر از حد معمول یا برادی کاردی و یا ضربان سریعتر از حد معمول یا تاکی کاردی کمک کند. این حالتها در صورتی رخ میدهد که هر قسمت از سیستم الکتریکی قلب دچار بی نظمی در عملکرد شود.

در دیگر موارد داروهایی مانند بتا بلاکرها و یا داروهای روانگردان یا آمفتامین ها میتواند باعث بروز بیماری آریتمی قلبی باشند.

چگونه نوار قلبی را تفسیر کنیم؟

ثبت امواج ناشی  از فعالیت الکتریکی قلب بصورت نموداری و به شکل فراز و فرود است. همان طور که در شکل میبینید هر دوره قلبی از یک موج P شروع میشود و تا موج P بعدی ادامه دارد. این نمودار انقباض دهلیز را نشان میدهد. 

بعد از یک وقفه کوتاه نقاط QRS را میبینیم که به صورت یک حرکت سریع به سمت پایین و سپس بالا و دوباره به سمت پایین ادامه دارد. این ترکیب در واقع نشانگر انقباض بطن هاست. بعد از یک وقفه نسبتا بلندتر موج T را میبینیم که در واقع این موج پر شدن ناگهانی بطن ها را نشان میدهد.  

نوار قلبی یک قطعه ST و چهار فاصله اصلی دارد: R-R ،PR، QRS و QT که تغییرات هر یک از اینها نشانگر وجود بیماری خاصی است. 

روش شش ثانیه ای 

روش شش ثانیه ای ساده ترین و رایج ترین و سریع ترین روش اندازه گیری سرعت ضربان قلب از روی نوار قلب میباشد. در این روش شش ثانیه از نوار ضربان قلب انتخاب میشود. سپس تعداد انقباض های QRS در این شش ثانیه  شمرده و در عدد ده ضرب میشود تا تعداد ضربان قلب در یک دقیقه به دست آید. 

روش مربع های بزرگ 

همان طور که قبلا گفتیم هر مربع بزرگ بیانگر دو دهم ثانیه است. پس با این حساب تعداد مربع های بزرگ بین دو انقباض QRS را شمرده و بر عدد 300 تقسیم میکنیم تا تعداد ضربان های قلب به دست آید. 

روش مربع های کوچک 

قبلا گفتیم که هر مربع کوچک بر روی کاغذ شطرنجی بیانگر چهار صدم ثانیه است. پس با این حساب تعداد مربع های کوچک بین دو انقباض QRS را شمرده و بر عدد 1500 تقسیم میکنیم و در نتیجه تعداد ضربان قلب های قلب به دست می آید. 

تشخیص سکته قلبی از روی نوار قلب 

هنگامی که جریان خون در یکی از رگهای قلب دچار گرفتگی یا انسداد میشود اگر این گرفتگی به موقع برطرف نشود سلولها از قسمت درونی آسیب میبیند و در صورت رفع نکردن به موقع این مشکل بیمار دچار نکروز (تجمع سلولهای مرده در یک ناحیه از بدن را نکروز میگویند) و در پی آن دچار سکته قلبی میشود. 

نوار قلبی را باید ده دقیقه بعد از رجوع کردن بیماری که در قفسه سینه درد دارد گرفت. 

در نوار قلبی بیماری که دچار حمله یا سکته قلبی شده موج Q مدت زمانش بیشتر از چهار صدم ثانیه طول میکشد در حالی که در یک قلب سالم این مدت زمان باید چهار صدم ثانیه باشد. 

در سکته قلبی عمق موج Q 25% بیشتر از موج R است. 

در سکته قلبی زاویه فراز ST در لیدها به سمت انفارکتوس است 

گردآوری: بخش سلامت بیتوته