اختلال دیکته نویسی و درمان آن در کودکان دبستانی
املانویسی فرآیندی انتزاعی و حائز اهمیت در دانش آموزان ابتدایی اسـت.
اکثر دانش آموزان بـه موجب عدم برخورداری از تمرکز کافی و ضعف در ادراکات شنیداری و دیداری، دچار اختلال املانویسی هستند.
این اختلال، با نشانه هایي نظیر وارونه نویسی، بی توجهی بـه هجای کلمات و عدم توجه بـه دندانه هاي واژگان بروز پیدا میکند.
مغز انسان با مجموعه اي از مهارت هاي دیداری، حرکتی، شنیداری و پردازش فرآیند نوشتن را شکل میدهد.
در واقع مهارت نوشتن، نیازمند برقراری نوعی توازن در توانایی هاي مغز اسـت.
املا نویسی مقدمه اي برای برنامه هاي آموزشی در سطح بالاتر اسـت.
بر اساس پژوهش هاي متعددی کـه توسط برنامه ریزان و مدیران آموزش ابتدایی انجام شده اسـت، اکثر دانش آموزان در مقاطع ابتدایی با اختلال هاي مختلف املانویسی مواجه هستند.
اختلال املانویسی در خصوص کودکانی بـه کار برده میشود کـه واجد هوش طبیعی هستند اما بـه طور مناسب از هوش خود استفاده نمی‌کنند.
از آنجایی کـه نوشتن،یک فعالیت انتزاعی اسـت برای کودکان امری دشوار بـه نظر می‌آید.
شایع‍‌ترین اختلال نوشتاری، نقش در هجی کردن یا املا محسوب میشود.
بی توجهی بـه کودکان با اختلال املا نویسی، علاوه بر محروم ماندن کودک از مهارت نوشتن، موجب سرخوردگی، از دست دادن اعتماد بـه نفس و محروم شدن کودک از مهارت برقراری ارتباط با دیگران میشود.
در نتیجه تشخیص، شناسایی و درمان زود هنگام اختلالات املا نویسی فرآیند یادگیری دانش آموزان را تسریع می بخشد.
مناسب ترین زمان برای آغاز روند درمان کودک مبتلا بـه اختلال املا نویسی، زمانی اسـت کـه کودک در مقاطع نخست ابتدایی بـه سر می‌برد ودر حال یادگیری نگارش کلمات اسـت.
خطاهای کودکان در املانویسی
راه حلی مؤثر در خصوص تقویت مهارت نوشتن، املا نویسی اسـت.
خطاهای املایی کودکان در سه دسته قرار میگیرند.
خطای اول مربوط بـه حافظه ي دیداری اسـت.
در اینگونه خطا، کودک بـه جای دیکته ي واژه ي “حیله”؛ بـه نگارش “هیله” می‌پردازد.
دومین خطا، در حساسیت شنیداری رخ میدهد.
بـه طور مثال کودک بـه جای نوشتار واژه ي ژاکت اقدام بـه نگارش جاکت میکند.
سومین خطا نیز مربوط بـه تمیز دیداری اسـت.
در مواقعی کـه کودک دچار خطا در آموزش شود، بـه جای واژه ي بندگان، واژه ي بندهگان را نگارش میکند.
همچنین در مواردی کـه از تمرکز کافی برخوردار نباشد، بـه جای نگارش واژه ي شغال، کلمه ي شعال را بـه نگارش در می آورد.
اختلال املانویسی چگونه اختلالی است؟
اختلال در املا نویسی زیر مجموعه اي از اختلال در نوشتار اسـت.
این اختلال از نقص هاي شناختی، عصبی و کارکردی در زمینه ي مرکز پردازش اطلاعات نشأت میگیرد.
اختلالات یادگیری نظیر “نارسانویسی” و “نارسا خوانی” زمینه ساز شکل‌گیری اختلال املانویسی هستند.
لازم بـه ذکر اسـت کـه حافظه ي ضعیف شنیداری و دیداری عاملی در خصوص عدم پردازش اطلاعات دریافتی بـه شمار می‌آیند.
در واقع، بـه موجب حساسیت فرایند شنیداری و حافظه، روند املا نویسی دانش آموزان با مشکل مواجه میشود.
یکی از عوامل مهمی کـه در شکل‌گیری اختلال املا نویسی نقش دارد، نارساخوانی یا دیسلکسیا اسـت.
کودکانی کـه با واژه ها آشنا هستند ودر مکالمات روزمره همواره از ان ها بهره میگیرند اما قابلیت درک و شناسایی نشانه هاي نوشتاری و چاپی واژه ها را ندارد، در مجموعه ي نارساخوان ها قرار میگیرند.
این قبیل کودکان اغلب دارای هوش طبیعی و بـه مراتب بالاتر از حد طبیعی نسبت بـه سایر افراد هستند.
در حقیقت یک کودک نارساخوان، در خواندن مطالب، بـه حافظه سپردن، درک دیداری، فضایی و شنیداری با اختلال مواجه اسـت.
این عوامل بـه طور مستقیم تمرکز کودک را جلب میکنند و منجر بـه بروز اختلال املا نویسی میشوند.
در ادامه عده اي از اختلالات املا نویسی را کـه از نارسانویسی کودک نشأت میگیرند، بیان می‌کنیم:
• علاقه مند بـه معکوس نوشتن کلمات و نماد هاي نوشتاری
• علاقه مند بـه ادای کلمات بـه صورت شمرده، مردد، آهسته و درهم برهم
• خواندن از جهت مخالف
• مشکل در شنیدن آواها
• نوشتن آینه اي کلمات
• تأخیر در یادگیری زمان و ساعت
• عدم توانایی در بهرهگیری مناسب از حروف اضافه
• بـه کارگیری کلمات در جملات نامربوط
اختلالات املانویسی ناشی از نارسانویسی
یکی از اختلالات یادگیری گسترده کـه بر عملکرد مغز تأثیر منفی میگذارد، نارسا نویسی یا دیس گرافیا اسـت.
اختلال دیس گرافیا، در تمامی جنبه هاي فرایند نوشتن نظیر خوانایی، بیان، اندازه ي کلمات و هجی مؤثر اسـت.
بـه طور کلی، اختلال نارسانویسی، زمینه ساز اختلال املانویسی و مهارت فنی نوشتن میشود کـه در کودکان بیش فعال یا مبتلا بـه اختلال در نقص توجه نسبت بـه سایر افراد شیوع گسترده تری دارد.
از نشانه های کودکان دارای اختلال در املانویسی ناشی از اختلال نارسانویسی
• عدم برقراری توازن و هماهنگی میان مهارت مغز و نوشتن
• ضعف در خواندن
• اتکا بـه قدرت بینایی در خصوص نوشتن مطالب
• سختی در درک و بـه کارگیری هجای کلمات
• مخلوط حروف کوچک و بزرگ در راستای نوشتن
• ناسازگاری شکل و اندازه ي حروف
• عدم تمرکز بر جزئیات مطالب در طول نوشتن
• نیازمند بـه نشانه هاي کلامی
• جا انداختن کلمات
• جانشین سازی حروف بـه موجب ضعف در درک صدا
• ضعف و گرفتگی عضلات مچ و انگشت دست در طول نوشتن
علاوه بر اختلالات دیس گرافیا و دیسلکسیا، اختلال در تمرکز و توجه نیز عاملی بسیار مهم در خصوص بروز اختلال املانویسی بـه شمار می‌آید.
اغلب کودکانی کـه در راستای توجه و تمرکز بـه مسائل از تمرکز کافی برخوردار نیستند، حافظه ي دیداری و شنیداری خوبی دارند اما بـه موجب عدم توجه در فرایند املا نویسی، با تداخل مواجه میشوند.
از نشانه های کودکان مبتلا به اختلال تمرکز می توان موارد زیر را نام برد:
• اختلال قرینه و وارونه نویسی در املاء واژگان
• عدم توجه در نگارش نقطه هاي واژگان نظیر چ، ق، ف، ذ و…
• عدم توجه بـه تعداد مناسب دندانه هاي کلمات مثل س و ش
• بی دقتی در نگارش حروف یاغی مانند ک و گ
• تکرار و حذف برخی حروف بـه دلخواه مثل دادستان بـه جای داستان
راه حل های مؤثر در راستای درمان اختلالات املانویسی
یکی از شیوه هاي درمان کودکان مبتلا بـه اختلال املا نویسی، روان درمانی اسـت.
در طی روان درمانی، روانشناس، چند دیکته از کودک مبتلا را مورد وارسی قرار میدهد.
سپس با بررسی نقاط ضعف و قوت کودک بـه وسیله ي کار درمانی، راهکارهایی را در خصوص تقویت حافظه ي دیداری، ارتقای سطح تمرکز و تعادل، دست ورزی و … ارائه میدهد.
ابزار هاي نوینی با عنوان نوروساینس وجود دارند کـه بر اساس عملکرد نقشه ي ذهنی کودکان طراحی میشوند.
در واقع، علم نوروتراپی بـه بررسی و شناخت فعالیت نورون هاي مغز می‌پردازد.
سپس با تأثیر گذاری بر روی نورون هاي مغز، الگوی فعالی عملکرد ان را تغییر میدهد و فرد را بـه شرایط استاندارد باز می گرداند.
درمان هاي نوروتراپی، در دو گروه صورت میگیرند.
گروه اول نوروفیدبک نام دارد کـه مبتنی بر آموزش و شرطی سازی مغز اسـت.
گروه دوم نیز درمان نیمه تهاجمی نام دارد کـه با برقراری میدان الکتریکی و مغناطیسی بر روی سطوح جمجمه تغییراتی را اعمال میکند.
در بین روش هاي درمانی متعدد در خصوص بهینه سازی نگارش دانش آموزان، مؤثر ترین روش، نوروفیدبک می‌باشد.
یکیدیگر از روش هاي درمان کودکان با اختلالات املا نویسی، درمان دارویی اسـت.
در درمان دارویی، روان دکتر اقدام بـه تشخیص اختلال کودک میکند و با تجویز دارو در خصوص درمان اختلال فرد اقدام مي نماید.
توجه داشته باشید کـه درمان دارویی ایمن نیست و قادر بـه رفع کامل اختلالات دیکته نویسی نمی باشد.
درمان اختلالات املانویسی کودکان در منزل
بدون شک درمان کودک با اختلال املانویسی نیازمند تکرار تمارین ارائه شده و بهرهگیری مداوم از مغز کودک اسـت. لذا انجام برخی فعالیت هاي روزانه، روند التیام این اختلال را تسریع می بخشد.
تقویت حافظه ی دیداری
اکثر کودکان در تداعی ترتیب نوشتن کلمات در ذهن مشکل دارند.
شـما میتوانید بـه منظور تقویت حافظه ي دیداری کودک، در ابتدا چند کلمه را بـه او نشان دهید و پس از بیان کلمات، از کودک بخواهید ان ها را تکرار کند.
تقویت حساسیت شنیداری
بـه طور کلی کودکان در شنیدن صداهای هم وزن از دقت کافی برخوردار نیستند.
لذا در اکثر موارد صداهای هم وزن رابا هم اشتباه میگیرند ودر مواردی نیز آخر بعضی از کلمات را حذف میکنند.
همچنین، اغلب کودکان در طی املا نویسی بـه جای نگارش صحیح کلمات، اصطلاحی کـه در بین عامه ي مردم رایج اسـت را نگارش میکنند. شـما میتوانید در منزل کلمات و اصطلاحات رابا تلفظ صحیح بیان کنید.
ارتقای تمرکز و دقت
دقت حاکی از تمرکز کافی در جهت تدوین یک امر در مغز دارد.
شـما میتوانید در راستای تقویت تمرکز و دقت کودک، دو تصویر مشابه با جزئیات متغیر را در مقابل او قرار دهید و از او خواستار بازگو کردن شباهت و تفاوت عکسها شوید.
همچنین، شـما میتوانید برای تقویت عضلات دست کودک، وی را با فعالیت هایي نظیر خمیر و موم، باز و بسته کردن پیچ و مهره، بستن دکمه، بند کفش و زیپ، طراحی و بریدن اشکال مختلف و ساخت کار دستی سرگرم کنید با مطالب مجله تالاب امید وارم بتوانید اختلال املا نویسی را در فرزندان خود نابود کنید
