ظروف مسی
از این ظروف برای پخت مواد غذایی، سرو غذا و همچنین ظروف تزیینی استفاده می‌شود. از دیرباز نیز، مس به‌عنوان یکی از المان‌های حتمی در جهاز عروس محسوب می‌شد. زیرا هم گران‌قیمت بوده و هم به سبب رنگ زیبا بسیار چشم‌نواز است.
در همان قدیم نیز برای پخت‌وپز و حتی سرو مواد غذایی با ظروف مسی ممنوعیت‌هایی وجود داشت. به همین علت است که بحث قلع اندود کردن ظرف‌ها، از دیرباز بسیار مهم و ضروری تلقی می‌گردد.
چه غذاهایی را در ظروف مسی طبخ کنیم و چه غذاهایی را نکنیم؟
سیطره وجود مس در ظروف آشپزی ما ایرانی‌ها گذشته‌ای بسیار غنی دارد. استفاده از ظروف مسی و تمامی وسایل تزیینی مسی، در فرهنگ و تمدن ما ایرانی‌ها ریشه دارد.
شهرهای زیادی در ایران به کار ساخت این ظروف می‌پردازند که حتی می‌توان از این ظروف به عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع دستی شهر یزد نام برد.
چه غذاهایی را نباید در ظروف مسی طبخ نمود؟
مس یکی از فلزاتی است که وجود آن برای بدن انسان مهم بوده، به همین منظور گاهی پزشکان و طبیبان در طب سنتی طبخ غذا در ظروف مسی را پیشنهاد می‌کنند.
در ادامه فهرستی از مواد غذایی که نمی‌توان در ظرف‌های مسی طبخ نمود را ارائه می‌دهیم:
گوشت
ار آنجاکه گوشت در داخل بافت‌های خود چربی اشباع دارد، به همین منظور نباید گوشت را در ظرف مسی طبخ، سرو و نگهداری نمود.
چرا که چربی اشباع موجود در گوشت به سرعت توسط مس اکسیدشده، و مضرات جبران‌ناپذیری را در استفاده طولانی مدت در بدن انسان برجای خواهد نهاد.
گوجه‌فرنگی
همواره برای تمیز کردن سطح بیرونی مس از گوجه‌فرنگی و یا رب استفاده می‌شود. این به معنای واکنش سریع گوجه‌فرنگی با فلز مس است.
هر ماده غذایی که با مس واکنش نشان داده و اکسید شود را نمی‌توان در این ظروف طبخ، سرو و یا نگهداری نمود.
سبزی‌ها با رنگ‌های تیره
سبزی‌ها با رنگ‌های تیره مانند اسفناج را نمی‌توان در ظروف مسی طبخ نمود.
چراکه این نوع سبزی‌ها به علت دارا بودن آهن بالا، سریع با مس واکنش نشان می‌دهند و با عمل اکسیداسیون، ارزش غذایی به‌شدت کاهش خواهد یافت.
غذاهای دریایی
تمامی ما میدانیم که غذاهای دریایی منبع بسیار مغذی از جیوه و مس هستند.
اما اگر بخواهیم این مواد غذایی را در ظرف‌های مسی طبخ کنیم، مطمئناً با اکسید شدن آن‌ها، ابتدا ارزش غذایی را کاهش داده و سپس باعث ورود سموم خطرناک به بدن خواهیم شد.
نوشیدنی‌های طعم دار اعم از شربت‌ها
فلز مس با طعم دنده‌های شیرین مانند شکر به سرعت واکنش نشان می‌دهد.
پس از نوشیدن شربت زعفرانی، نعنا، سکنجبین و دیگر شربت‌های شیرین در این ظرف‌ها اکیداً خودداری کنید.
غذاهای شیرین
از طبخ غذاهایی که در آن شکر به کار می‌رود مانند شیرین‌پلو و یا درست کردن زرشک و شکر به همراه زعفران بر روی حرارت در ظرف مسی خودداری کنید.
غذاهای ترش
اگر مواد غذایی قابل طبخ در ظروف مسی را می‌شناسید، هیچ‌گاه به‌عنوان چاشنی از لیمو و تمامی ادویه‌جات ترش در این ظروف بر روی حرارت استفاده نکنید.
ممکن است اشتباهاً این اتفاق رخ داده باشد، شما خواهید دید که رنگ ظروف مسی‌تان در مقابل استفاده از لیمو و دیگر ادویه‌جات ترش سیاه می‌شود.
این تغییر رنگ نشان از اکسید شدن مس و ورود مواد مضر به بدن انسان را دارد.
مواد غذایی که طعمی تلخ دارند
اگر از طعم تلخ لیموعمانی استفاده‌شده در خورش خود مطمئن نیستید، هیچ‌گاه آن را در ظروف مسی امتحان نکنید.
غذاهای چرب
در دنیای مدرن امروز، گاهی برخی از رستوران‌ها و کافه‌ها سعی دارند که با نحوه متفاوتی از سرو غذا، رضایت مشتری را جلب کنند. یکی از انتخاب‌های پرطرفدار برای این امر، استفاده از ظرف مسی است.
بیشتر غذاهای سنتی مانند آبگوشت و یا انواع کباب‌ها در این ظروف پخته و سرو می‌شوند. نکته قابل‌توجه در برابر زیبایی بصری، رعایت نکردن نکات ضروری در هنگام استفاده از ظروف مسی است. به همین منظور بهتر است ظروف مورد استفاده یا به خوبی قلع اندود شده و یا کنار گذاشته شوند.
شیر
آنزیم‌ها و پروتئین‌های موجود در شیر به سرعت بالا با مس واکنش نشان می‌دهند. به همین منظور برای گرم کردن و حتی سرو شیر از ظرف مسی استفاده نکنید. همچنین پزشکان تأکید دارند که از نگهداری مواد غذایی در ظروف مسی نیز اکیداً خودداری شود.
به عنوان مثال از نگهداری غذاهای باقی‌مانده در هر وعده غذایی مانند: خورش، برنج، سالاد در ظرف‌های مسی اکیداً خودداری کنید. به خصوص سالادهای مورد استفاده در فصل تابستان که چاشنی اصلی آن‌ها آب‌لیمو و یا آب‌غوره هستند.
چه غذاهایی را می‌توان در ظرف مسی طبخ کرد؟
اما ظروف مسی کاربردهای فوق‌العاده‌ای در طبخ دارند که با برخی از مواد غذایی کاملاً منطبق و بدون ضرر خواهند بود:
سیب‌زمینی
اگر می‌خواهید با روغن بسیار کم، سیب‌زمینی تردی داشته باشید، بهترین گزینه برای ظروف قابل‌طبخ، ظروف مسی است.
به علت پخش یکنواخت به سبب حرارت و رسانایی خوب گرما، این ظروف یکی از بهترین انتخاب‌ها می‌باشد.
برنج
در ایران از دیرباز برای برنج نذری و یا مراسم عروسی‌ها از دیگ مسی استفاده می‌شد. علت این امر تحت کنترل داشتن دمای ظرف و پخت یکنواخت برنج توسط این ظروف است.
همچنین ته‌دیگ در ظروف مسی بسیار خوشمزه و خوش‌رنگ می‌شود چراکه خنک شدن ته ظرف، نیز به‌صورت یکنواخت انجام می‌شود.
هویج
سبزی‌هایی که رنگ روشن دارند
نوشیدن آب در ظروف مسی
آب، این مایع حیات اگر در ظرف مسی نوشیده شود، نه‌تنها ضرری برای بدن نخواهد داشت بلکه بر ارزش غذایی آن نیز افزوده‌شده و باعث تقویت پوست و مو خواهد شد.
قلع اندود کردن
نکته قابل‌توجه در مورداستفاده از ظروف مسی این است که اگر قصد استفاده مستمر و مداوم از این ظروف را دارید باید قلع اندود شدن آن را رعایت کنید.
اگر سطح داخل و خارج مس را به‌وسیله قلع از یکدیگر جدا کنید در این صورت با طبخ مواد غذایی در این ظروف هیچ‌گاه به مشکل بر نخواهید خورد.
چراکه قلع به‌خوبی از تماس مواد غذایی با مس جلوگیری می‌کند و این امر خود مانع اکسید شدن مواد غذایی و کاهش ارزش مواد مغذی داخل آن‌ها می‌شود.
نتیجه:
ظروف مسی انتخاب بسیار مناسبی برای طبخ مواد غذایی هستند، اگر که در آن برای پخت مواد غذایی سازگار با مس استفاده کنید.
انواع ظروف مسی
ظروف مسی ۳ نوع دارد:
دست‌ساز
در واقع اولین نوع ظرف مسی توسط دست انسان تولید شد. امروزه نیز ظروف مسی دست‌ساز وجود دارد. اگر به بازار مسگرهای شهر یزد سری بزنید، حتماً ظرف مسی دست‌ساز را پیدا خواهید نمود.
از ویژگی‌های این ظرف مسی:
چکش‌کاری و ایجاد ظاهری زیبا به واسطه دست انسان
وزن متناسب
ضخامت جداره‌ای مناسب
اصالت ظرف مسی
تمامی این چهار ویژگی سبب می‌شود تا ارزش و قیمت ظروف مسی بسیار بالا باشد.
نیمه چکش‌کاری
برای ساخت این نوع ظروف‌مسی، قالب‌گیری توسط دستگاه اعمال می‌شود و برخی از طراحی‌ها و چکش‌کاری‌ها روی ظروف توسط دست انسان انجام شده است. قیمت تعیین‌شده این نوع ظرف نسبت به ظرف مسی دست‌ساز پایین‌تر است.
ماشینی
تمامی مراحل قالب‌گیری و حتی طراحی‌های انجام‌شده بر روی ظروف توسط ماشین و دستگاه‌ها انجام می‌شود. اگرچه سرعت یکی از المان‌های مهم برای این امر تلقی می‌گردد اما از آنجا که ابتکار و هنر دست انسان به‌صورت مستقیم با ظروف در ارتباط نیست، پس ارزش آن‌ها در قبال دو نوع دیگر پایین‌تر می‌باشد. در هنگام خرید می‌توانید از خریدار نوع ظروف مسی را بپرسید.
نکات ضروری در هنگام خرید
یکی از برترین پوشاننده‌های لایه داخلی ظروف مسی، قلع است. چراکه قلع در هنگام پخت‌وپز به مواد غذایی نمی‌چسبد و سبب آسیب‌رسانی به سیستم ایمنی بدن نمی‌شود.
اما گاه از آلومینیوم و دیگر فلزهای نامتناسب برای پوشش لایه داخلی ظرف مسی استفاده می‌شود. پس حتماً توجه به این نکته ضروری است که در هنگام خرید به قلع اندود بودن ظروف مسی توجه ویژه‌ای داشته باشید.
نگهداری ظروف مسی
قلع اندود کردن به صورت مستمر
ظروف مسی پس از استفاده‌های مکرر، تضعیف می‌شوند. به همین منظور باید به‌صورت مستمر لایه درونی آن‌ها قلع اندود گردد تا از تماس فلز مس با مواد غذایی جلوگیری صحیح به عمل آید. و همچنین به قیمت ظروف مسی شما آسیبی وارد نشود.
شما با بردن ظروف مسی به بازار مسگرها و یا کارگاه‌هایی که برای قلع اندود کردن تعبیه شده‌اند، می‌توانید این مشکل را برطرف سازید.
تمیز نگه‌داشتن ظروف مس
در داخل و لایه بیرونی ظروف پس از هر بار استفاده عموماً لکه‌هایی پدیدار می‌شود. برخی از بانوان همواره دوست دارند که ظروف‌مسی، آن رنگ زیبا و درخشان خود را حفظ نماید.
- رب یا سس گوجه‌فرنگی
حتماً شما هم شنیده‌اید که برای برگرداندن رنگ مس در هنگام شست‌وشو از سس و یا رب گوجه‌فرنگی استفاده می‌شود. درواقع آنتی‌اکسیدان‌های موجود در گوجه‌فرنگی با فلز مس به سرعت فراوان واکنش نشان می‌دهند که این امر سبب می‌شود تا زنگار و لکه‌های ایجادشده بر روی فلز مس از بین برود.
- آب پیاز
اگر می‌خواهید از شر لکه‌های سیاه ایجادشده بر روی ظروف خود خلاص شوید، باید آب پیاز را گرفته و با استفاده از یک دستمال نرم، به‌آرامی بر روی سطوح این ظروف بکشید. پس از شست‌وشو معجزه تمیزی توسط آب پیاز را خواهید دید.
- ورق لیمو
برای درخشان نمودن سطح ظروف مسی کافی است چند ورق لیمو بر روی آن بگذارید، به علت اکسیداسیون انجام‌شده، سطوح ظرف مسی شما درخشان خواهد شد. نکته حائز اهمیت در هنگام شست‌وشوی ظرف مسی این است که هیچ‌گاه ظرف مسی خود را با استفاده از پاک‌کننده‌های قوی مانند تاید و وایتکس نشویید.
قلع و حتی خود ظروف مسی در قبال این نوع پاک‌کننده‌ها بسیار حساس بوده و سریع تضعیف خواهند شد. همچنین برای پاکیزه نگه‌داشتن ظرف مسی می‌توانید از شوینده‌های مخصوص این ظروف استفاده کنید که در بازار موجود است.
خراشیدگی در قسمت لایه داخلی
یکی از اتفاق‌های خطرناکی که ممکن است در حین استفاده از ظرف مسی بیافتند، ایجاد خش به سبب استفاده از وسایل نوک‌تیز مانند چاقو و دیگر وسایل است. اگر بر لایه درونی ظروف مسی یعنی قلع، خش ایجاد شود، درواقع شما راهی برای تماس مستقیم مواد غذایی با مس ایجاد می‌کنید.
مس نیز یکی از فلزاتی می‌باشد که به‌سرعت با مواد غذایی اسیدی واکنش نشان می‌دهد. به همین منظور در هنگام استفاده از ظروف مسی رعایت این نکته برای سلامتی‌تان بسیار الزامی است.
نگهداری مواد غذایی در ظرف مسی
همواره به یاد داشته باشید که از ظرف مسی برای پخت برخی از مواد غذایی و نگهداری آن‌ها می‌توان استفاده نمود. درنتیجه اگر مواد غذایی ناسازگار با این ظروف را در آن‌ها بپزید و یا برای سرو از این ظروف استفاده کنید، مطمئن علاوه بر آسیب رساندن به ارزش مواد غذایی، به ظروف مسی نیز براثر واکنش و اکسیداسیون آسیب خواهید زد.
