یزد مطلوب طلبی می کند: شهر خلاق معماری، شهر جهانی زیورآلات و ثبت جهانی بادگیرها

ایران آرت: مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد، گفت: به دنبال آن هستیم که یزد را به عنوان شهر خلاق در حوزه معماری معرفی کنیم. شهر جهانی زیورآلات و ثبت جهانی بادگیرها را هم در برنامه داریم. همچنین پرونده ثبت جهانی جشن‌های ایرانی مانند مهرگان و سده را آماده کرده‌ایم. نخل‌برداری یزد و حضور در پرونده ثبت جهانی کاروانسراها و آسبادها را نیز در نظر داریم.

به گزارش خبرنگار ایلنا، در دنیا عناوین مختلفی برای معرفی ظرفیت‌های شهرهای مختلف وجود دارد از شهرهای خلاق گرفته تا شهر-شهروند و شهرهای کامل و… کشورها می‌توانند با سنجش ظرفیت شهرهای خود هر یک از شهرها را برای اخذ یک یا چند نام کاندیدا کنند. دراین میان چندی پیش شاهد قرار گرفتن شهر یزد، ماسوله و شوشتر در لیست شهرهای کامل بودیم. برخی، هدف از معرفی شهر کامل – برجسته را رسیدن به چرخه‌ای برای بهبود وضعیت شهرها می‌دانند و معتقد هستند، شهرهای واجد شرایط به‌عنوان شهرهای ایده‌آل در سطح جهان مطرح و معرفی می‌شوند و این امر در برندینگ و توسعه آن‌ها تأثیر بسزایی خواهد داشت و چنین موضوعی می‌تواند در درازمدت به ایجاد رقابت میان شهرها برای دستیابی به‌عنوان پاراگون سیتی، از طریق بهبود شرایطشان در ابعاد مختلف شهری شده و آن‌ها را در مسیر توسعه قرار دهد. از سوی دیگر با بررسی ویژگی‌های شهرهای مطرح‌شده، می‌توان به الگوهایی برای رفع مشکلات شهرهای مشابه آن‌ها دست پیدا کرد. 

با این وجود نام «شهر کامل» و چگونگی نامگذاری و فواید آن هنوز برای بسیاری از افراد ناشناخته است. در ادامه گفتگوی ایلنا با سیدمصطفی فاطمی (مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد) را می‌خوانید.

در معرفی یزد به عنوان شهر کامل در عرصه جهانی از یزد به‌عنوان «شهر موزه تاریخی» یاد شده و یزد در کنار شهرهایی چون رم، بارسلونا، سن‌پترزبورگ، ورشو، برلین، پاریس و… قرار گرفته است. چطور شد که به دنبال کسب عنوان شهر کامل برای یزد رفتید و این عنوان چه فوایدی برای یزد خواهد داشت؟ 

شهر کامل عنوان جدیدی در عرصه جهانی نیست بلکه ما به تازگی با آن آشنا شده‌ایم و به دنبال آن رفته‌ایم. واقعیت آن است که شهرها برای آنکه بتوانند از برندهای مختلف برای شهرهایشان استفاده کنند برای کسب عناوین مختلف کاندیدا می‌شوند. یزد نیز از حدود یک سال پیش در بحث «شهر کامل» موضوعاتی را مطرح کرد تا بتواند در رویدادی که امسال برگزار شد امتیازهای لازم را کسب کند. یزد را به عنوان «شهر موزه تاریخی» پیشنهاد دادیم و باتوجه به شرایط فکر نمی‌کردیم این موضوع بتواند در ایران مطرح شود و شکل گیرد اما با پیگیری‌های دوستداران یزد این امر محقق شد. 

«شهر کامل» شهری است که امکانات لازم برای شهروندان خود را دارد و در عین حال هویت و اصالت خود را حفظ کرده و با محیط زیست و اقلیم منطقه همخوانی داشته باشد. یکی از موضوعاتی که یزد توانست در آن امتیازات لازم را کسب کند، شهر موزه بود. یزد به لحاظ معماری و فرهنگ تنوع ساختاری خاص خود را دارد و وقتی در آن قدم می‌زنیم جاذبه‌های خاصی با این ویژگی‌ها می‌بینیم. درواقع یکی از مهم‌ترین و پایدارترین مقاصد گردشگری شهر موزه‌های تاریخی هستند که در کنار توسعه‌یافتگی در بخش‌ها و محلات، ماهیت تاریخی را حفظ می‌کنند و این موضوع بیشتر در معماری می‌گنجد. یزد هم به‌واسطه پیشینه تاریخی که دارد توانسته عناصر دوره‌های مختلف را حفظ کند. المان‌هایی در مرکز شهر و بافت تاریخی ازجمله مدارس، تکایا، مقبره بزرگان، دیوان‌خانه حکما و… باقی مانده که از دوره‌های مختلف و صده‌های مختلف است. در یزد، از نخستین سالهای ورود اسلام به ایران تا دوره‌های بعدی از صفویه گرفته تا امروز آثار وجود دارد. بخصوص شاهد باقی ماندن مقبره‌ها و دیوان خانه‌هایی از سده چهارم به این سو هستیم که نظر گردشگران را جلب می‌کند. وجود دیوان‌خانه‌های دوره ایلخانی، ارگ حکومتی، مسجد جامع یزد و حصار و برج و بارو شهر و… همگی از جمله عناصر معماری، تاریخ و فرهنگ دوره‌های مختلف هستند که در یزد باقی مانده‌اند. در کمتر شهری این اتفاق می‌افتد که از ادوار مختلف تاریخ آثار داشته باشیم چراکه بنابر دلایل مختلف از بلایای طبیعی گرفته تا توسعه شهرها و تخریب آثار تاریخی، بافت‌های تاریخی از بین رفته‌اند. 

ماندگاری آثار یزد به لحاظ معماری یکی از موضوعاتی بود که درخصوص یزد و معرفی آن به عنوان شهر کامل و یک شهر موزه مطرح شد. با قدم زدن در کوچه پس کوچه‌های یزد در طول زمان می‌توان قدم زد و گاها با سبک و سیاق زندگی مردمان گذشته نیز روبه رو شد. در بازار مسگرها هنوز صدای چکش می‌آید. صنایع دستی یزد هنوز در بازار فعال است و با همان سبک گذشتگان تولید می‌شود. برای بسیاری از افراد جذاب است که یک شهر شرقی را با المان‌ها و زندگی شرقی تجربه کنند. یزد یک شهر تجربه محور در حوزه گردشگری است. هر آنچه از گذشته به یادگار باقی مانده و آن‌ها را حفظ کردیم افتخارات امروز شهرهای ما هستند و می‌توانیم بر اساس داشته‌هایمان در عناوین مختلف جهانی کاندیدا شویم. 

شهرهای بزرگ ایران همچون تهران، مشهد، تبریز و اصفهان نتوانستند بافت‌های تاریخی خود را حفظ کنند و در طول دهه‌های اخیر آسیب‌های جدی به بافت‌های تاریخی وارد شده. بخش کوچکی از بافت تاریخی در شیراز و کرمان باقی مانده که شاید بتوان آن را نجات داد. البته در شهرهای کوچکتر هنوز بافت‌ها دست نخورده است و باید این امید را داشته باشند که شهرهایشان به عنوان شهرهای مطرح در ایران و جهان معرفی شوند. مردم می‌توانند در کنار کسب عناوین بین‌المللی شهرها سود ببرند و از توسعه گردشگری که اتفاق می‌افتد لذت ببرند و درآمد کسب کنند.  و می‌توان به شهرهایی که بافت خود را حفظ کرده‌اند این نوید را بدهیم که با حفظ هویت‌شان می‌توانند در عرصه‌های بین المللی مطرح شوند. 

امروز شاهد قرار گرفتن نام یزد در کنار سایر شهرموزه‌های تاریخی دنیا از جمله پاریس و ورشو و برلین و… هستیم. از کدام بخش از تجربیات آن‌ها می‌توان در رونق بیشتر شهرموزه یزد بهره جست؟ 

آن‌ها توانستند از هویتی که داشتند به بهترین نحو استفاده کنند. آن‌ها توانستند با تکیه بر تاریخی که داشتند تمام چرخه اقتصادی خود را بر این اساس بچینند و با افتخار به تاریخشان توانستند شهرشان را بسازند و آن بهره بگیرند. بیشتر شهرهای حتا یزد هم به آن سمت کشیده می‌شود. این روزها ما به سمتی پیش می‌رویم که صنعت و ساختارهای نوین با ساختار گذشته و تاریخی ما همخوانی ندارد. باید بدانیم که هویت ما سرمایه‌ای بی‌نظیر در حوزه فعالیت‌های شهری است و ما می‌توانیم بر آن تکیه کنیم و ساختارهای مختلف از نظر اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و… را در شهر شاهد باشیم. 

چند سالی است که یزد به عنوان بزرگترین شهر خشتی جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفته. همچنین اولین پایتخت شهرهای پایدار جهان در حوزه محیط زیست مطرح شد. این روزها نیز به عنوان شهر کامل و شهر موزه در عرصه‌های جهانی معرفی شده. این عناوین چه آورده‌هایی برای ما خواهند داشت؟ 

کسب تمام این عناوین با تکیه بر داشته‌هایمان از دوران گذشته و حفظ بافت تاریخی است. تا چند سال پیش یزد یک شهر ناشناخته در عرصه گردشگری بین‌المللی بود و عموم گردشگران خارجی برای دیدن مسیرهای کلاسیک ازجمله اصفهان و شیراز به ایران سفر می‌کردند. اما امروزه شاهد آن هستیم که بیشتر گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند علاقه‌مند هستند از یزد دیدن کنند. این امر بعد از ثبت جهانی چندبرابر شد. درعین حال، مردم و مسئولان نیز برای حفظ تاریخی و رسیدگی به آن تلاش می‌کنند چراکه اکنون بافت تاریخی برای جامعه درآمدزا شده است. زمانی فقط در بافت‌های تاریخی هزینه می‌کردیم اما امروزه مدیریت شهری درآمدهایی نیز از بافت دارد. بنابراین مدیریت شهری نیز از این ظرفیت که روزی تصور می‌کردیم معضل شهری است و بیان می‌شد که باید از بین برود، استفاده می‌کند. مردم می‌توانند شب‌ها در بافت تاریخی قدم بزنند و محلی برای انجام فعالیت‌های شهری است. گردشگری نیز سبب رونق یزد شده. بازار یزد که زمانی رو به تعطیلی بود، بازسازی و کاملا فعال شده. تمام این موارد پس از ثبت جهانی و کسب عناوین بین المللی محقق شد. 

آیا کسب عناوین دیگری را در عرصه بین المللی برای یزد در برنامه دارید؟ 

به دنبال آن هستیم که یزد را به عنوان شهر خلاق در حوزه معماری معرفی کنیم. شهر جهانی زیورآلات و ثبت جهانی بادگیرها را هم در برنامه داریم. همچنین پرونده ثبت جهانی جشن‌های ایرانی مانند مهرگان و سده را آماده کرده‌ایم. نخل‌برداری یزد و حضور در پرونده ثبت جهانی کاروانسراها و آسبادها را نیز در نظر داریم.