علی نیکزاد: کتاب در کشور ما تبدیل به یک قِصه­ پر غُصه شده است

ایران آرت: علی نیکزاد، نائب رئیس مجلس شورای اسلامی در مراسم گرامیداشت روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار ضمن تبریک هفته کتاب، اظهارداشت: کار کتاب با وعظ و خطابه قابل حل نیست.

به گزارش فارس، او ادامه داد: حقیقت مطلب این است که مسئله کتاب در کشور ما تبدیل به یک قِصه­ پر غُصه شده است. در مقام تکریم و تشویق و بیان دغدغه‌­ها و جملات ارزشمند رهبر حکیم انقلاب اسلامی به اندازه کافی در جلسات صحبت می‌کنیم اما مسئله این است که باید در این حوزه، ورود جدی و عملیاتی داشت. 

* اگر قیمت‌­های سرسام­‌آور فعلی در حوزه کتاب، برای کتابفروشی‌ها و ناشران آورده‌­ای داشت، این مسئله نگران‌کننده نمی­‌شد

وی تصریح کرد: به نظر می‌­رسد وضعیت کتاب و کتابخوانی در سه حوزه چاپ و تولید کتاب، فروش و توزیع کتاب و ترویج و فرهنگ‌سازی نیازمند توجه جدی است. در حوزه چاپ و تولید کتاب، مسئله اصلی قیمت کاغذ در کشور است که باعث افزایش بهای تمام شده کتاب می­‌شود. اگر قیمت‌­های سرسام­‌آور فعلی در حوزه کتاب، برای کتابفروشی‌ها و ناشران آورده‌­ای داشت، این مسئله نگران‌کننده نمی­‌شد؛ اما مسئله این است که بیشترین استفاده را از افزایش قیمت کاغذ، دلالان این حوزه می‌­برند و چیزی عاید فعالان کتاب نمی‌­شود. آمارها گواه این موضوع است.

* کسانی که پول دارند کتاب نمی­‌خوانند و کسانی که کتاب می‌خوانند پول ندارند

نیکزاد ادامه داد: قیمت هر بند کاغذ در سال ۱۳۹۰، چهل هزار تومان بود که به ۱۳۰۰۰۰ تومان در سال ۹۶ و ۷۵۰۰۰۰ تومان در سال ۱۴۰۰ رسیده است. تفاوت قیمت هر بند در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ هم حاکی از تغییر قیمت از ۴۵۰۰۰۰ تومان به ۷۵۰۰۰۰ تومان است. قیمت میانگین کتاب هم در سال ۱۳۹۰، ۱۰۰۰۰ تومان بوده که امروز به حدود ۹۰۰۰۰ تومان رسیده است. اینجا است که باید گفت کسانی که پول دارند، کتاب نمی­‌خوانند و کسانی که کتاب می‌خوانند، پول ندارند.

* وعده وزیر ارشاد می‌تواند او را موفق­‌ترینوزیر فرهنگ در حوزه کتاب کند

وی افزود: وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی قول­‌هایی در این زمینه داده­‌اند و مصاحبه هم کرده‌‌اند که همه زیرساخت‌های لازم را در اختیار داریم و تا یک سال و نیم آینده تقریباً در صنعت تولید کاغذ به خودکفاییلازم خواهیم رسید. این خبر خوبی است و اگر ایشان همین یک کار را انجام دهند، یک برگ زرین بزرگ در کارنامه ایشان خواهد بود و می­‌توان ایشان را موفق­‌ترین وزیر فرهنگ در حوزه کتاب دانست.

نیکزاد با اشاره به حوزه فروش و توزیع کتاب گفت: در این زمینه چند مسئله اصلی وجود دارد؛ اولاً توزیع کتاب عادلانه نیست. عمده کتابفروشی‌های ما در مراکز استان­‌ها و شهر تهران است. جوانان و نوجوانان در شهرهای کوچک، به کتابفروشی دسترسی ندارند. من آماری ندارم که نشان دهد وضعیت کتابخانه­‌های عمومی در توزیع شهرستانی به چه نحوی است؛ ولی اجمالاً مشخص است که در این حوزه هم نقص داریم.

* می‌توان گفت هرکس که شغل کتابفروشی را انتخاب کرده فقط از روی دغدغه و عشق، به این کار می‌پردازد

وی افزود: امروزه با گسترش کسب و کارهای اینترنتی باید چاره‌ای اندیشید. من دیده‌ام که یک جوان شهرستانی دانشگاهی مجبور می‌شود برای خرید یک کتاب مسافرت کند. یا به علت قیمت بالای کتاب، نمی‌تواند کتاب بخرد و کتابخانه‌­ای هم در دسترس ندارد. نکته دوم، وضعیت کتابفروشی‌­هاست. امروز می‌توان گفت هر کس که شغل کتابفروشی را انتخاب کرده فقط از روی دغدغه و عشق به این کار می‌پردازد.

* گزارش‌ها نشان می‌دهد معافیت مالیاتی ناشران و فروشندگان، نویسندگان، مترجمان، ویراستاران، رعایت نمی‌شود

نایب رئیس مجلس ادامه داد: کتابفروشی‌های محلی که در حال تعطیلی هستند، کتابفروشی‌های اصلی در خیابان انقلاب هم وضعیت مطلوبی ندارند. مجلس معافیت مالیاتی ناشران و فروشندگان، نویسندگان، مترجمان، ویراستاران، گرافیست‌ها و سایر پدیدآورندگان آثار فرهنگی مکتوب را در سال ۱۳۸۰ تصویب کرده است، اما گزارش­‌ها حاکی از این است که این مسئله رعایت نمی ‌شود. دولت باید در این زمینه ورود جدی کند و سازمان امور مالیاتی را ملزم به رعایت این معافیت کند. همین سختگیری‌ها باعث شده کتابفروشی­‌ها بیشتر از کتاب، لوازم التحریر و سایر محصولات غیرمرتبط را عرضه کنند. این به نظرم وهن کتابفروشی است. براساس آماری که در یکی از گزارش‌ها بود، کتابفروشی‌­ها در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۰، تنها ۲۸ درصد کتاب و ۷۲ درصد وسایل تزئینی و لوازم التحریر فروخته‌­اند.

وی افزود: نکته بعدی در توزیع و فروش، توجه به فناوری­‌های نو از قبیل کتاب‌های صوتی، کتاب­‌های الکترونیکی، درگاه­‌های فروش اینترنتی کتاب و ... است که بحث مفصلی است و به آن ورود نمی‌کنم. وبگاه آمازون که حالا بزرگ‌ترین فروشگاه‌ آنلاین کتاب به حساب می‌آید، در آرشیو کامل و به‌روز خود، ۸ تا ۹ میلیون نسخه الکترونیکی از کتاب‌های خطی عرضه می‌کند. در سال ۲۰۲۱ نظرسنجی سایت آمازون، نشان می‌دهد در آمریکا کتاب‌های الکترونیک به رشد ۶۷ درصدی به نسبت سال ۲۰۱۸ رسیده است و این موضوع حاکی از آن است که مردم به سمت کتاب‌های الکترونیک می‌روند. فروش این کتاب‌ها هم به نسبت سال ۲۰۱۸ حدود ۷ میلیارد دلار افزایش داشته است، این افزایش در آمریکا و اروپا به تفکیک لحاظ شده و در آمریکا به‌طور مشخص به نسبت سال ۲۰۱۸ و در شرایط کرونا، حدود ۴ میلیارد دلار افزایش داشته است. در اروپا هم فروش این کتاب‌ها حدود ۳.۵ میلیارد دلار افزایش داشته است. به نظرم، ما در این زمینه متناسب با رشد جهانی حرکت نکرده‌­ایم و باید تجدیدنظرهایی در عرصه سیاست‌گذاری داشته باشیم.

* دستگاه‌ها درباره ترویج کتابخوانی مورد سوال قرار گیرند

نیکزاد با اشاره به حوزه ترویج و فرهنگسازی در زمینه کتابخوانی، گفت: متاسفانه دستگاه‌های مسئولِ متعددی در این زمینه وجود دارند اما برآیند و نتیجه کار این دستگاه‌های عریض و طویل، وضعیتی است که الان با آن مواجه هستیم. ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی فقط وظیفه نهاد کتابخانه‌ها یا دستگاه‌هایی که ارتباط مستقیم با فرهنگ دارند نیست، بلکه وظیفه همه دستگاه‌ها است. کتاب‌خوانی چون به ارتقای فرهنگ عمومی که رسالت همه‌ اجزای حاکمیت است می‌انجامد، وظیفه‌ای همگانی است. بنابراین در گام نخست، باید سهم هر دستگاه مشخص شود و دستگاه‌ها در قرارگاه فرهنگی کشور، در شورای عالی انقلاب فرهنگی، در شورای فرهنگ عمومی کشور و ... مورد سوال قرار بگیرند. بودجه­‌هایشان منوط به دستاوردهای ملموس در حوزه کتاب و کتابخوانی باشد. ثانیاً، نقش آموزش و پرورش در این حوزه باید مشخص شود. در حال حاضر تقریباً ساختار کتابخانه‌های مدرسه­‌ای فروپاشیده است. چیزی به عنوان کتابخانه و کتابدار در مدارس یا وجود ندارد و یا به علت قدیمی بودن کتاب‌های موجود مخاطب نوجوان را به خود جلب نمی­‌کند.

* کتابخانه­‌های عمومی ماموریت خود را ناظر به شرایط مخاطب جوان و نوجوان امروز تغییر دهند

به گفته این مقام مسئول، کتابخوانی نباید در مدارس یک کار حاشیه‌ای باشد. ثالثاً، نقش کتابخانه‌های عمومی در حوزه ترویج است. ما رشد کمی خوبی در زمینه کتابخانه‌ها داشته‌­ایم اما در حوزه ترویج نباید از سهم کتابداران عزیز غافل شد. کتابداران ما بهترین مشاوران کتاب و کتابخوانی هستند و باید قدر این گنجینه‌­ها را دانست. امروز وضعیت با گذشته فرق کرده است. اینطور نیست که ما بنشینیم تا مخاطب به ما مراجعه کند. به نظرم باید کتابخانه­‌های عمومی ما، ماموریت خود را ناظر به شرایط مخاطب جوان و نوجوان امروز تغییر دهند. ما نباید منتظر بمانیم کسی بیاید و به ما مراجعه کند. بلکه کتابخانه عمومی باید «طبیبٌ دوّارٌ بِطِبِّهِ» باشد. در مدرسه، در مسجد، در محل حضور نوجوانان و جوانان، در بوستان­‌ها و... خودش را در معرض دید و انتخاب جوانان قرار دهد، با مسابقات متنوع فرهنگی مخاطب را به خود جلب کند، برای مخاطبان تخصصی برنامه‌های ویژه تدارک ببیند، بخش کودک و نوجوان کتابخانه‌ها را تقویت کند، برای مادرانی که درگیر تربیت فرزند هستند برنامه‌ریزی ویژه انجام دهد و البته این کار از عهده کتابداران عزیز ما برمی‌آید.

* مجلس برای معیشت کتابداران آماده است تا اگر نیاز به حمایتی باشد وارد میدان شود 

وی تصریح کرد: ما از مشکلات معیشتی کتابداران عزیز مطلعیم. مجلس شورای اسلامی آماده است تا اگر نیاز به حمایتی است، وارد میدان شود و لایحه­‌هایی را که دولت در قالب لوایح قانونی یا لایحه بودجه در این زمینه به مجلس می‌­فرستد با نگاه مثبت تصویب کند. مجلس شورای اسلامی به مناسبت وظیفه ذاتی‌اش، از قوانین و دستورالعمل‌های بخش فرهنگی باخبر است و از منابع درآمدی آن آگاه است. اصلاح و تغییر قانون نهاد در مجلس مطرح است و مسئولان و مدیران نهاد، مصرانه پیگیر این موضوع هستند. امیدوارم با این اقدام ضمن ترمیم وضع معیشتی کتابداران به توسعه کتاب و کتاب‌خوانی کمک کرده باشیم.