تاریخ هنر یونان؛ گرانبهاترین هنرهای تاریخی دنیا

تاریخ هنر یونان؛ گرانبهاترین هنرهای تاریخی دنیا

مجموعه: تاریخ و تمدن

مروری بر هنر یونان باستان و تغییرات آن در طی سال ها

مقدمه ای درباره تاریخ هنر یونان 

یونان یکی از عمیق ترین و تاثیرگذارترین فرهنگ های کل تاریخ جهان را دارد و اثرات این هنرنمایی ها و فرهنگ های غنی، هنوز هم بر جای جای این کرده خاکی، از غرب گرفته تا شرق کره ی زمین، مشاهده می شود.

در واقع زمینه و پتانسیل هنری یونان به حدی قوی بوده که بسیار از هنرمندان بزرگ در جای جای دنیا، هنر و فرهنگ خود را از همین فرهنگ ها و تاریخ هنری یونان، شارژ می کنند و با استناد بر مستندات مهمی که از تاریخ هنر یونان در دسترس است، توانسته اند، هنرهای جدیدی را به وجود آوردند.

حیات بشر، هیچ فرهنگ و هنری را به تاثیرگذاری تاریخ هنر یونان به خود ندیده و هنرمندان یونانی از قدیم تا به امروز، یکی از بزرگ ترین و معروف ترین هنرمندانی هستند که تاریخ هنر به خود دیده است. هر کدام از این هنرمندان در زمینه های مختلف فعالیت هنری خود، صاحب سبک هستند و این صاحب سبک بودن کمک می کند تا بتوانند به یک هنرمند تثبیت شده در تاریخ هنر تبدیل شوند. 

دو عنصر زیبایی شناختی و انسان گرایی، از مهم ترین اصولی بوده که یونانیان در تولید و پیدایش هنرهای مختلف خود بر آن ها پایبند بوده اند و اصلا توجه به همین دو اصل، موجبات ماندگاری و ثبات هنر تاریخی یونان را در کل تاریخ هنر جهان، فراهم نموده است.

چرا که ترکیب انسان گرایی و زیبایی در کنار یکدیگر، یکی از مهم ترین دغدغه های بشتریت از ابتدای تاریخ وجود تا به امروز می باشد و تمامی هنرمندان تلاش می کنند تا به نحوی، با هنر خود، ابعاد جدیدی از راه های شناخت درون انسان را در ترکیب با زیبایی ها، بیان کنند. تاریخ هنر یونان، مملو از مفاهیم عمیقی بوده که حتی امروزه نیز بر همان ارزش خود باقی هستند. 

تمام دنیا، یونان باستان را مهد هنر و ادب می دانستند اما افسوس که زیاده طلبی و قدرت طلبی برخی از پادشاهان این خطه، مانع از این شد که این آثار هنری ارزشمند برای آیندگان باقی بمانند و چه هنرمندان و آثار هنری که در جریان همین قدرت طلبی ها و کشورگشایی ها به تاریخ معدومیت، پیوست و هرگز ماندگار نشد.

با این اوصاف، این تاریخ هنر انقدر عمیق و پربار بوده که هنوز هم ردی در تمامی امپراتوری های بزرگ دنیا از خود به جا گذاشته و در برخی نقاط، عینا در حال تکرار است. به عنوان مثال، هنر امپراتوری رم باستان، یکی از ملموس ترین و واضح ترین آثار هنری است که با الهام از هنر یونان باستان، در غرب اجرا شده و هنوز هم از ارزش خاصی برخوردار است.

با کمی توجه، می توانیم این تاثیر را در شرق نیز مشاهده نماییم؛ چرا که كشورگشایی های آلكساندر كبیر در شرق، موجبات انتقال این تمدن و هنر ظریف و عمیق را به سرزمین های شرقی از جمله كشورهای آسیای میانه و هندوستان را فراهم نمود. مكتب گركو ـ بودیست (یونانی ـ هندی)، یکی از مهم ترین اثراتی است که تاریخ هنر یونان در شرق و سرزمین هندوستان از خود به جای گذاشته است. 

هنر مجسمه سازی و معماری؛ دو هنر ماندگار از تاریخ هنر یونان!

همان طور که در سطرهای اولیه ی مقاله خدمت تان عرض کردیم، بسیاری از آثار هنری تاریخ یونان به همراه ماهیت هنرشان، بر اثر قدرت طلبی های مختلف و جنگ های داخلی و خارجی، از بین رفت و اثری از آن ها باقی نماند. اما خیلی از آثار هنری هم بودن که به دلیل نیازی که همیشه به آن ها وجود داشت، توانستند در مقابل این لشکر کشی ها و جنگ ها تاب بیاورند و حالا یکی از مهم ترین ارکان هنری دنیا به حساب آیند.

هنرهایی مانند معماری و مجسمه سازی، هنرهایی بودند که از تاریخ هنر یونان، دست به دست گشته اند و هنوز هم بر قدرت خود باقی هستند. این دو رشته ی هنری، تمامی اطلاعات و اصول هنری یونان باستان را تا به امروز با خود حمل کرده اند اصلا بسیاری از اطلاعاتی که از هنر یونانیان باستان در اختیار ما قرار گرفته، براساس همین دو هنر می باشد. 

رعایت تناسبات و توجه به عناصر حقیقت انگاری، دو عنصر بسیار مهمی هستند که با بررسی مجسمه های به جای مانده از هنر مجسمه سازی یونان باستان می توانیم به آن ها برسیم.

در واقع وجود این دو اصل در ریشه و جان مجسمه های تاریخ هنر یونان، می تواند نشان دهنده ی قدرت خالقان این آثار هنری باشد. اما در کنار رشته ی هنری مجسمه سازی، معماری نیز یکی از مهم ترین هنرهایی است که ما از یونانیان باستان داریم.

البته آثار هنری یونانیان باستان تنها به واسطه ی جنگ ها و کشورگشایی ها نود که منهدم شد، چرا که یونان یک سرزمین زلزله خیز بود و بروز زلزله های متداوم در این سرزمین، باعث شد تا بسیاری از آثار هنری یونانیان که در قالب معماری ارائه بود، از بین بروند و اثری از آن ها برای آیندگان باقی نماند. با این حال پارتنون و معبد هفائستوس که در آتن قرار دارد، برای اینکه اوج تمدن بشری در عصر باستان، را به رخ هنر امروزی بکشد، کفایت می کند. 

سبک های هنری یونان باستان

به طور کلی می توانیم ادعا کنیم که هنر یونانیان باستان به لحاظ سبکی، به چهار دسته ی مختلف تقسیم می شد که این چهار دسته عبارت اند از : هنر هندسی (geometric)، هنر كهن (archaic)، هنر كلاسیك (classical) و  هنر هلنی (hellenistic). 

هنر هندسی

این هنر را مرحله شکل گیری تمدن یونان نیز می نامند. دو حماسه ی ایلیاد و ادیسه ی هومر، از مهم ترین مستنداتی هستند که می توانند هنر هندسی تاریخ هنر یونان را نمایش دهند.

از مهم ترین مواردی که در هنر هندسی یونان جای میگیرد این است که یونانیان، سال های پیش شاید 800 سال پیش از میلاد، دوره ها و مسابقات المپیک را راه اندازی می کردند. تمامی اتفاقات به شیوه ی هندسی بر روی سفالینه های مختلف طراحی کشیده شده و حالا بخشی از اطلاعاتی است که از آن زمان و هنر هندسی یونان به دست امروزی ها رسیده است. 

هنر کهن

هنر کهن نیز یکی دیگر از هنرهایی است که یونانیان از خود به جا گذاشته اند. در این دوره، یونانی ها از طریق رفت و آمدهای تجاری با تمدن و هنر سرزمین های میانرودان و مصر داشتند، با هنر آن ها آشنا شدند و سپس با انتقال این هنرها به سرزمین خودشان و ادغام آن ها با هنرهای خود، اشکال تازه ای از هنرهای مختلف را تولید کردند که در این سرزمین ماندگار شد.

در این دوره نیز آثار به صورت نقاشی های مختلف با موضوعاتی مانند زندگی روزمره ی مردم یونان، بر روی سفالینه های مختلف با رنگ های سیاه کشیده می شد و سبک نوینی از هنر را پدید می آورد. در واقع نقاشی ها و تندیس هایی که در هنر کهن به وجود می آمد، جاندار، با حالت، پر جنبش و از تازگی و سر زندگی خاص برخوردار بودند. 

هنر کلاسیک

هنر کلاسیک را می توانیم نقطه ی اوج هنر یونانیان باستان معرفی نماییم. نظم، تناسب و هماهنگی در جزء و کل، سادگی و استحکام، قرینه سازی ماهرانه، تعادل و توازن، غلبه عقل بدون فنا کردن احساس، از جمله مهم ترین عواملی بودند که در هنر کلاسیک به شدت بر روی آن ها پا فشاری می شد و خیلی از این موارد، به عنوان یک اصل در هنر، هنوز هم رعایت می شوند.

هنر کلاسیک به دلیل تاثیر بسیار زیادی که بر روی معماری، تندیس سازی و نقاشی اروپا داشته، هنوز هم از ارج و قرب خاصی در این منطقه برخوردار می باشد. تندیس هایی که در هنر کلاسیک یونان باستان طراحی و ساخته شده اند، هنوز هم یکی از عالی ترین نمونه های هنر تندیس سازی در جهان معرفی می شوند. معبد پارت و تناسب و هماهنگی در جز و کل، ظرافت، دقت و استحکام به زیباترین شکل ممکن در آن، یکی از ملموس ترین آثار هنری است که هنر کلاسیک یونان را نمایش می دهد. 

هنر هلنی

هنر هلنی، یک سبک تلفیقی از هنر است. این سبک در امتداد حمله ی اسکندر به آسیا و تصرف بخش هایی از خاورمیانه شکل گرفت. چرا که در بستر کشور گشایی هایی که در این حملات انجام میشد، هتر یونانیان نیز به این سرزمین ها راه پیدا می کرد و در ترکیب با هنرهای محلی قرار میگرفت.

این تلفیق زیبا باعث شد تا سبک جدیدی از هنر یونان پیدا شود که آن را هنر هلنی نامیدند. تندیس و  آرامگاه ماوسولوس در غرب آسیای صغیر 4 و یک سر مفرغی از مهم ترین آثاری هستند که می توانند سبک هلنی یونان را نمایش دهند.

علاوه بر این موارد، تندیس الهه پیروزی نیز یکی از آثار مهمی است که با هنر هلنی طراحی و تولید شده. به طور کلی در سبک هلنی تلاش می شد تا توجه بیشتری به احساس انسان ها شود از این رو احساساتی مانند هیجان، حسرت، نگرانی، رنج، خود خواهی و پیروزی در اکثر تندیس ها و مجسمه های آن دوران، به دست هنرمندان ساخته و پرداخته می شد. 

گردآوری : بخش فرهنگ و هنر بیتوته