مدتی پیش در یک مقاله می‌خواندم که «شهر علاوه بر رفع نیازهای فیزیکی نظیر اقامت و اشتغال شهروندان، باید توانایی پاسخ‌گویی به نیازهای روحی، روانی و فرهنگی آنان را نیز داشته باشد.
شهرهای معاصر، به‌سبب توسعۀ شهرنشینی و رویکرد سازندگان آنها، که در آن مسائل مالی و توجیهات اقتصادی در اولویت قرار دارد، هویّت خود را به‌عنوان سکونتگاه جمعی، از دست داده و با تاریخ و فرهنگ و خاطرات جمعی شهروندان خود بیگانه شده‌اند.
منظر شهری نیز به‌عنوان بخشی از شهر که سطح تماس انسان و پدیدۀ شهر است، از این آسیب در امان نمانده است. بیگانگی منظر شهرهای معاصر با ارزش‌ها، تاریخ و فرهنگ جامعه، منجر به نوعی بی‌هویّتی و عدم خوانایی در شهر و در نتیجه از دست رفتن یکپارچگی و وحدت کالبدی، فرهنگی و اجتماعی شده است.
از مهم‌ترین دلایل این امر، بی‌توجهی به عوامل و عناصر مؤثر در تعریف و تقویت سازمان هویّتی شهر و منظر شهری، همچون عناصر شاخص عینی و ذهنی با بار هویّتی و فرهنگی است که قابلیت ظهور در نقش نماد و نشانه در گسترۀ وسیع شهر را داشته باشد. نمادها و نشانه‌ها در شهر از مهم‌ترین آرایه‌‌های شهری هستند که می‌توانند بر کیفیت منظر شهری و تقویت هویّت شهر و جامعه اثر بگذارند.» (نگارنده: علی‌اکبر تقوایی دانشیار گروه معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران، غزاله فتوحی و محسن رستمی)
با همین مقدمه می‌توان دریافت که نمادها چقدر در هویت‌سازی اهمیت دارند. مثلا امروز در ایران نشانه‌ها و نمادهای فرهنگی - تاریخی‌ای چون میدان عالی قاپو، آرامگاه بوعلی سینا، میدان نقش جهان، آرامگاه حافظ و سعدی، گنبد سلطانیه، میدان امیر چخماق، باغ شازده ماهان و ... ما را به چه شهرهایی ارجاع می‌دهند؟ نمادها به ما چه می‌گویند؟ برج آزادی و برج میلاد کدام شهر را به یاد ما می‌آورند؟
در جهان امروز، «ایفل» برجی فلزی در میدان شان‌دومارس پاریس، کاخ کرملین قلعه تاریخی در قلب مسکو، برج‌های دوقلوی پتروناس در کوالالامپور، معبـد پارتنــون در آکروپولیس یونان، مجسمه مسیح در ریودوژانیروی برزیل، معبد بهشت یا معبد آسمان در پکن، اهرام ثلاثه در قاهره، برج ساعت بیگ‌بن در لندن، تاج محل در آگرای هند و در نزدیکی دهلی نو، ابراج (برج‌های) کویت، مجسمه خرس و درخت در مادرید؛ مجسمه آزادی در نیویورک، برج کج پیزا در ایتالیا و ... بدون اینکه نامی از کشورها و شهرهای‌شان باشد، همه به عنوان نمادهای اساطیری، تمدنی، تاریخی، فرهنگی، هنری، ادبی و ... ما را به سمت و سوی اقلیم و جغرافیای آن شهر هدایت می‌کند.
امروز تهران هم اینگونه است، مردان و زنانی که در دهه 50 وارد تهران می‌شدند، بعید بود کنار این برج که نماد تهران مدرن بود عکسی نیاندازند و به یادگار همراه خود نبرند، مردان و زنان با چهره‌هایی مبهوت در برابر این غول دنیای مدرن می‌ایستادند و زمان را ذخیره می‌کردند.
حالا اما در همدان هم می‌توان چنین کرد. همدان امروز، مقصد گردشگران فراوانی شده است، وقتش رسیده در کنار تمام نمودها و نمادهایی که مردم ایران از همدان می‌شناسند، نمادهایی که باباطاهر عریان و ابن‌سینا و کتیبه‌های گنجنامه و آرامگاه‌های استر و مردخای، حیقوق نبی و قله الوند بخشی از آن است، بخشی از نمادسازی‌های جهان مدرن هم در آن گنجانده شود، نمادهایی که معماری‌های جدید و بلندمرتبه‌سازی‌های جدید خالق آن بوده‌اند، از برج زاگرس در میدان دانشگاه (میدان جهاد) گرفته تا دهکده تفریحی، فرهنگی، ورزشی گنجنامه.
به بیان دیگر، دهکده تفریحی، فرهنگی، ورزشی گنجنامه می‌تواند به عنوان یک منطقه گردشگری که در روزگار مدرن از میان طبیعت بکر الوند سر بر آورده، و در کنار کتیبه‌های تاریخی هخامنشیان (داریوش و خشایارشای هخامنشی) قرار دارد، برخی نمادهای دوران ایران باستان و ایران اسلامی را که در همدان محقق شده بازنمایی کند. این بازنمایی هم می‌تواند در قالب نمایشگاه‌های دائمی باشد، هم می‌تواند در محوطه‌سازی‌ها در نظر گرفته شود.
برای مثال، دوره‌هایی که همدان در مرکز توجه سلاطین بوده و نمونه‌های تمدنی از آن به‌جای مانده، از نقیشینه‌های روی سفال و ... تا معماری و پوشش مردان و زنان و ... می‌تواند در این مسیر بازنمایی مجدد فرهنگی باشد که در حال فراموشی است و یا از میان رفته است.
چه بسیار زیبا و فرح‌انگیز خواهد بود اگر منطقه نمونه گردشگری گنجنامه، در محیطی باز و در مسیر تردد گردشگران، نمادهای تاریخی استان را به صورت تابلو، مجسمه‌های کوچک، طراحی و نقاشی و ... به نمایش بگذارد. و بسیار زیباتر خواهد بود اگر در یک محل دائمی، تاریخ همدان، از آغاز تا امروز، دیوار نگاری شود، و نمادها به صورت مشخص در معرض دید عموم مردم قرار گیرد.
امروز در کنار امکانات مدرنی چون تفریحات مهیج با سورتمه و بانجی‌جامپینگ، سنگ‌نوردی در دیواره مصنوعی، بازدید از غار آکواریوم، طی مسیر با تله‌کابین و سکونت آرام در ویلاهای کوهستانی و ... که در دهکده گنجنامه میسر شده است، بهتر است تدبیری هم برای نمادهای تمدنی کرد، که تلفیقی از سنت‌ها در کنار نمادهای مدرن باشد.
دهکده تفریحی، فرهنگی، ورزشی گنجنامه امروز بخشی از نماد مدرن همدان امروزی است، این نماد مدرن، می‌تواند آراسته به بخشی از نمادهای تمدن، پایتخت فرهنگ و تمدن ایران بشود، این یک پیشنهاد جذاب برای مدیران منطقه نمونه گردشگری گنجنامه است.
سایت گنجنامه : www.ganjname.com
اینستاگرام : ganjnamehvillage@
