روایت رسانه های اسراییلی از پهپاد شاهد ۱۳۶: «جایگزینی ارزان قیمت برای موشک کروز با قیمت تنها ۲۰,۰۰۰ دلار»

این روزها همه در مورد پهپادهای ایرانی در انواع مختلف و تاثیرگذاری آن ها صحبت می کنند. اوکراین و کشورهای عضو ناتو نیز ایران را متهم به فروش پهپادهای کامیکازه و تجسسی خود و به طور خاص پهپادهای شاهد ۱۳۶ به روسیه متهم کرده اند که در هفته های اخیر به دردسری بزرگ برای اوکراین تبدیل شده و خسارات سنگینی به زیرساخت ها و ادوات نظامی این کشور وارد کرده اند. مقامات ایرانی و روسی اما این ادعاها را تکذیب کرده و وزارت امور خارجه نیز بارها فروش پهپاد به روسیه را تکذیب کرده است.

در این میان اسراییل نیز درخواست اوکراین برای اینکه سیستم های دفاع هوایی مناسب برای ساقط کردن پهپادهای کامیکازه مانند گنبد آهنین را در اختیار این کشور قرار دهد رد کرده است، هر چند برخی رسانه های آمریکایی مدعی شده اند که اسراییل با تحویل سیستم های هشدار سریع به اوکراین موافقت کرده و ترفندها و اطلاعاتی را برای ساقط کردن پهپادهای کامیکازه در اختیار این کشور قرار داده است. اما وبسایت خبری timesofisrael در مطلبی به قابلیت ها و توانایی های پهپادهای کامیکازه شاهد ۱۳۶ ایران پرداخته که ترجمه آن عیناً در ادامه این مطلب آمده است:

آن ها دقیق هستند، با جثه ای کوچک، با توانایی موثر در نفوذ به سیستم های دفاع هوایی، در صورتی که به صورت گروهی شلیک شوند و مهم تر از همه اینکه ارزان قیمت هستند.

در حمله روسیه به اوکراین، پهپادهای قاتل [کامیکازه] به عنوان یک سلاح موثر و مقرون به صرفه برای خود اعتباری دست و پا کرده اند، سلاح هایی که می توانند اهداف را جستجو و نابود کنند، در حالی که همزمان باعث ایجاد وحشتی شوند که می تواند روحیه سربازان و غیرنظامیان را به یک اندازه خدشه دار نماید.

همچنین این پهپادها به سرعت در حال عبور کردن از موشک ها به عنوان پرطرفدارترین سلاح های دوربرد هستند. این ماشین های مرگ پرنده که با عنوان «موشک کروز انسان فقیر» شناخته می شوند، می توانند با هزینه ای بسیار کمتر، در عرصه نبرد تاخت و تاز داشته باشند.

استفاده گسترده و مکرر روسیه از پهپادهای ایرانی شاهد در اوکراین اهداف متعددی دارد- از بین بردن اهداف کلیدی، از بین بردن روحیه و در نهایت، کاهش دادن ذخیره و استعداد سلاح های دشمن در شرایطی که آن ها سعی دارند این پهپادها را ساقط کنند.

پهپادهای جنگی چگونه کار می کنند؟

پهپادها، سیستم های نظامی کنترل از راه دور یا از پیش برنامه ریزی شده ای هستند که به طور گسترده در میدان نبرد برای جمع آوری اطلاعات یا انتقال مواد منفجره به کار برده شده اند. انواع مختلفی از آن ها وجود دارد و پیچیده ترین آن ها توسط ارتش ایالات متحده و دیگر کشورها استفاده می شود که قدرت پرتاب موشک داشته و دوربردتر هستند که شناخته شده ترین ها در این عرصه به شمار می آیند.

پهپادهای شاهد که روسیه نام آن ها را به Geran-2 تغییر داده، بسیار خام تر هستند: مملو از مواد منفجره، می توان آن ها را با مختصات جی پی اس هدف از پیش برنامه ریزی کرد. آن ها را با عنوان پهپادهای انتحاری می شناسند زیرا به سمت اهداف خود شیرجه می روند و همانند یک موشک در لحظه برخورد منفجر می شوند.

این موضوع یادآور خلبانان کامیکازه ژاپنی در دوران جنگ جهانی دوم است که هواپیماهایی مملو از مواد منفجره خود را به کشتی های جنگی و ناوهای هواپیمابر آمریکایی می کوبیدند.

پهپادهایی مانند شاهدها توسط ارتش ها با نام مهمات های پرسه زن شناخته می شوند زیرا وقتی در مسافت های کوتاه مورد استفاده قرار می گیرند، می توانند روی یک منطقه پرسه زده و سپس به دستور اپراتور به یک هدف برخورد کنند.

به ادعای مجله اینترنتی اوکراینی Defense Express که داده های پهپادهای ایرانی را ارائه کرده است، پهپاد شاهد با بال های دلتا [مثلثی] ۳.۵ متر طول داشته، عرض آن ۲.۵ متر بوده و وزن آن به حدود ۲۰۰ کیلوگرم می رسد. این پهپاد از یک موتور با قدرت ۵۰ اسب بخار استفاده کرده و حداکثر سرعت آن ۱۸۵ کیلومتر است.

بهنام بن طالب لو، محقق ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی ها که در واشنگتن مستقر است مدعی شده که این پهپاد پیش تر در یمن و سال گذشته در یک حمله مرگبار به یک نفتکش استفاده شده است.

و در حالی که برد عملیاتی آن حدود ۱,۰۰۰ کیلومتر است، ساموئل بندت، کارشناس پهپاد مرتبط با مرکز فکر CNA می گوید که شاهد در بردهای بسیار پایین تر در اوکراین به کار گرفته شده است. این بدین خاطر است که سیستم هدایت GPS آن -که در مقابل جمینگ [جنگ الکترونیک] آسیب پذیر است- پیشرفته نیست.

شاهدها از طریق یک سیستم بی سیم تهیه شده توسط ایران کنترل می شوند. اینکه روسیه توانایی چنین کاری را در اوکراین داشته باشد مشخص نیست.

از آنجایی که ارزان قیمت بوده و به تعداد زیاد در دسترس هستند، روسیه به طور فزاینده ای از پهپادهای شاهد در اوکراین استفاده کرده است. استفاده از این پهپادها باعث شده روسیه از در خطر قرار دادن هواپیماهای پیچیده و خلبانان جلوگیری کرده و در استفاده از زرادخانه محدود خود از موشک های دوربرد نقطه زن گرانقیمت صرفه جویی کند.

در حمله روز دوشنبه به کی یف پایتخت اوکراین، شهردار شهر، ویتالی کلیچکو، گفت که ۲۸ پهپاد موجی از حملات پشت سر هم را انجام داده اند. این پهپادها که از یک لانچر کامیونی به صورت تناوبی و با سرعت بالا شلیک می شوند، می توانند در ارتفاع پایین و سرعت کم پرواز کنند و بهتر می توانند از شناسایی توسط رادار جلوگیری نمایند.

بندت می گوید که آن ها در واقع به صورت گروهی حمله نمی کنند. چنین تکنولوژی پهپادی پیچیده ای وجود دارد- وقتی چندین پرنده نظامی بدون سرنشین با یکدیگر تعامل داشته باشند. اما، شاهد به شکلی ساده به صورت گروهی پرتاب می شود تا سیستم های دفاعی را اشباع کنند، به ویژه در مناطق غیرنظامی. بندت می گوید: «آن ها می دانند که بسیاری از آن ها به هدف نخواهند رسید».

اما قدرت آن ها در ایجاد وحشت فراتر از قدرت انفجاری شان است. به گفته میکولا بیلیسکوف، محقق موسسه ملی اوکراین برای مطالعات استراتژیک، پهپاد شاهد تنها ۴۰ کیلوگرم خرج انفجاری حمل می کند که در مقایسه با قدرت انفجاری موشک های معمول با ۴۸۰ کیلوگرم کلاهک انفجاری با برد بسیار طولانی تر قدرت چندانی ندارد. بیلیسکوف می گوید: «با چنین پهپادهایی دشوار است که بتوان اهدافی مهم را هدف قرار داد».

ضربه ای کوچک اما با هزینه اندک

با قیمت اندک ۲۰,۰۰۰ دلار به ازای هر فروند، پهپادهای شاهد تنها کسری از هزینه یک موشک بزرگ را دارند. برای مثال، موشک های کروز کالیبر روسی که در هشت ماه جنگ به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند، هر کدام برای ارتش روسیه حدود ۱ میلیون دلار هزینه دارد.

در چنین هزینه اندکی، پهپادهای شاهد به صورت موثر برای اشباع اهداف به کار گرفته شده اند، چه این هدف یک انبار سوخت باشد و چه زیرساخت ها و تاسیساتی مانند ایستگاه های برق یا مخازن آب. بندت می گوید که روسیه از آن ها با دقت بالا در کنار پهپادهای تجسسی برای حمله به توپخانه های اوکراینی استفاده کرده است.

علیرغم جثه کوچک، خرج انفجاری پهپادهای شاهد به اندازه کافی قوی هست که صدمه وارد کند. در حملات دوشنبه گذشته، یک پهپاد با یک مرکز کنترل عملیات برخورد کرد در حالی که دیگری به یک ساختمان مسکونی برخورد کرد و حفره ای بزرگ در آن ایجاد کرد و باعث فرو ریختن دستکم سه آپارتمان و کشته شدن چهار نفر شد.

بیلیسکوف از موسسه ملی تحقیقات استراتژیک اوکراین می گوید که روسیه در حال استفاده از شاهدها برای مراکز غیرنظامی است تا اهدافی در میدان نبرد زیرا نیروهای اوکراینی «به خوبی مقابله با آن ها را یاد گرفته اند» و بیش از نیمی از این پهپادها را رهگیری کرده اند.

بدون اینکه پایانی نزدیک برای جنگ دیده شود، بار مالی این درگیری روی شانه مسکو سنگین تر خواهد شد که همانند اوکراین میلیاردها دلار سلاح از کشورهای غربی دریافت نمی کند. در شرایطی که این درگیری عملاً به یک جنگ فرسایشی تبدیل شده- چه کسی می تواند برای مدتی طولانی تر بار انسانی، تسلیحاتی و مالی آن را تاب بیاورد- یافتن سلاح های ارزان تر اما کارآمد بسیار کلیدی خواهد بود.

بیلیسکوف می گوید: «شاهد-۱۳۶ یک نسخه ارزان قیمت از موشک کروز است، که روسیه نمی تواند به سرعت تولید کند».

طالب لو می گوید که روسیه احتمالاً با پهپادهای ایرانی، توانایی حملات دوربرد خود را تقویت خواهد کرد.

وی می گوید: «این موضوع می تواند زنگ های خطر را برای اروپا و جهان به صدا دربیاورد». مقامات روسیه هنوز هیچ اطلاعاتی در مورد تعداد موشک هایی که در طول جنگ شلیک کرده اند ارائه نداده اند اما وزیر دفاع اوکراین اخیراً مدعی شده است که روسیه بخش اعظم زرادخانه موشک های نقطه زنش را مصرف کرده است.

جنگ اعصاب ها

صدای بلند ممتد پهپادهای شاهد که از پروانه برای پیش رفتن استفاده می کنند- و به خاطر صدای بلندشان توسط سربازان «موتور گازی» یا «چمن زن» لقب گرفته اند- می توانند برای هر کسی که در مسیر پروازی آن ها قرار دارد تولید وحشت کنند زیرا هیچ کس در روی زمین نمی داند که این پهپادها دقیقاً چه زمانی و به کجا اصابت خواهند کرد.

ولودیمیر زلنسکی رییس جمهور اوکراین با اشاره به قدرت وحشت زایی این پهپادها در شبکه های اجتماعی گفته است: «تمام شب، و تمام صبح، دشمن مردم غیرنظامی را وحشت زده کرده بود».

بیلیسکوف در پایان می گوید که حملات پهپادهای شاهد این ترس را ایجاد کرده که سیستم دفاعی اوکراین کارآمد نیست. اما وی مدعی شده است که استفاده از این پهپادها- حتی در تعداد فراوان- نیز نمی تواند دستاوردهای اوکراین در میدان نبرد را از بین ببرد.

در شرایطی که ایران انواع متنوعی از پهپادها با بردها، پیچیدگی ها و قابلیت های مختلف دارد و هر روزه بر تعداد و پیچیدگی آن ها افزوده می شود، نیروی زمینی سپاه پاسداران در تازه ترین رزمایش خود در منطقه ارس از یک پهپاد جدید به نام معراج ۵۲۱ رونمایی کرده که دارای باله های تاشو است و به راحتی می توان آن را در یک کوله پشتی جای داد، هر چند مدت زمان پرواز و برد آن کمتر از پهپادهای کامیکازه دیگر مانند شاهد ۱۳۶ و مهاجر ۶ است. جای تردید ندارد که ایران در سال های اخیر پیشرفت های قابل توجهی در زمینه هواپیماهای بدون سرنشین داشته به یکی از پیشگام ترین کشورها در زمینه توسعه پهپادهای نظامی تبدیل شده که باعث شده به ادعای فرماندهان نظامی کشور، بیش از ۲۲ کشور خواستار خرید پهپادهای ایرانی و به طور ویژه شاهد ۱۳۶ باشند، هر چند گفته می شود شاهد رونمایی از پهپادهای جدیدتر و پیشرفته تری نیز در آینده نزدیک توسط نیروهای نظامی ایرانی خواهیم بود.