ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده و گزارش های منتشر شده، کتابخانه و موزه ملک وقفی برای فرهنگ و تمدن ایران است.
نقش مجموعه های فرهنگی چون موزه ها و کتابخانه ها در جوامع بشری، نقشی بدیع، ماندگار و مروج ناب ترین پدیده های فرهنگی است، در این مجموعه ها اسناد معتبری از فرهنگ، هنر و تاریخ ارائه می شود که در عین بی زبانی به هزاران زبان سخن می گویند.
یکی از مجموعه های مورد توجه که در گسترش پدیده های فرهنگی نقش بسزایی دارند، کتابخانه و موزه ملی ملک است. این 2 مجموعه به عنوان نخستین موزه خصوصی ایران و یکی از 6 کتابخانه بزرگ کشور در حوزه نسخه های خطی بحساب می آید که در ششم آبان 1346 وقف شده است.
حسین ملک در سن 28 سالگی در مسیر بازگشت از مشهد به تهران میهمان حاکم وقت نیشابور شد. در این سفر، ملک نسخه ای از روی دیوان «ابن یمین فریومدی» شاعر سده ششم هجری برای خود نوشت و در همان زمان بود که فکر ایجاد یک کتابخانه بزرگ در ذهنش جرقه زد. پس از این اقدام ملک شروع به گردآوری نسخه های خطی کرد و این کار تا جایی ادامه پیدا کرد که مردم نیز برای فروش کتاب های خطی و قدیمی خود به او مراجعه می کردند. این کار باعث شد که ملک در دهه های پایانی سده 13 هجری کتابخانه اش را در مشهد بنیان بگذارد.
محمد کاظم ملک التجار ثروت انبوهی برای فرزندانش به یادگار گذاشته بود و حاج حسین ملک که روش متفاوتی را برای استفاده از میراثش انتخاب کرده بود، در ابتدا کتابخانه اش را از مشهد به خانه پدری در تهران منتقل کرد و منابع آن را در اختیار اهل علم گذاشت.
در ادامه این کار نیز با توجه به مراجعه پژوهشگران خارجی به کتابخانه، حاج حسین تصمیم گرفت موزه ای از سکه ها فرش ها، قلمدان ها، تابلوهای نقاشی و ... که نشان دهنده تاریخ ایران است، راه اندازی کند. در نهایت در سال 1314 مجموعه کتابخانه و موزه ملی ملک بنیان گذاشته شد.
از آنجایی که حاج حسین ملک نگاهی خاص به گسترش کتابخانه و موزه ملی ملک داشت، برای ادامه مسیر فرهنگی این مجموعه دارایی ها و زمین های بسیاری بویژه در خراسان را وقف کرد تا از درآمد آنها بودجه این 2 مجموعه فرهنگی تامین شود. حاج حسین ملک قبل از فوت در سال 1351 رشد و شکوفایی این موقوفه فرهنگی را به آستان قدس رضوی سپرد.
آستان قدس رضوی نیز برای توسعه کتابخانه و موزه ملی ملک از سال 1364 بنای ساختمان جدید کتابخانه و موزه ملی ملک را در همین زمان آغاز کرد. عملیات ساختمانی بنای جدید در سال 1375 خورشیدی پایان یافت و پس از جابجایی نسخه های خطی و کتاب ها و اشیای موزه ای از خانه تاریخی ملک در بازار بین الحرمین به ساختمان تازه در محوطه تاریخی باغ ملی، ساختمان تازه کتابخانه و موزه ملی ملک در سال 1376 هجری خورشیدی گشایش یافت و این ساختمان با معماری ایرانی اسلامی میزبان مجموعه کتابخانه و موزه ملک شد.
این بخش در تهران یکی از مقاصد مهم گردشگری بحساب می آید که همچنان پژوهشگران و دانشجویان فعال در حوزه فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی از آن بهره می برند. این موزه در حال حاضر از 11 تالار مانند «سکه، نشان و مدال»، «آثار خاندان غفاری و کمال الملک» «تک اثر»، «حاج حسین آقا ملک»، «خوشنویسی و نگارگری»، «آثار لاکی»، «آثار اهدایی بانو عزت ملک ملک»، «تمبر»، «هزار داستان»، «هنر و زندگی» و «علوم در ایران اسلامی» را شامل می شود.
در این مجموعه همچنین حدود 20 هزار عنوان نسخه و رساله خطی و مجموعه ای از کتابهای چاپ سنگی، سربی و چاپی در موضوعاتی مانند دین، ادبیات، تاریخ و هنر ایرانی اسلامی به زبانهای گوناگون در کنار نشریاتی از دوره قاجار تاکنون، هزاران برگ سند و بیش از صدها عنوان منبع دیداری و شنیداری در بخش کتابخانه آن نگهداری می شود.
کتابخانه و موزه ملی ملک از زمان تاسیس کارکردی دوگانه داشته است؛ حاج حسین ملک، خود نیز گفت که وجود کتابخانه و موزه در کنار یکدیگر موجب می شود پژوهشگران هم زمان با بهره گیری از کتاب ها و نسخه های خطی، با تماشای آثار موزه ای و تاریخی، با فرهنگ پربار ایرانی اسلامی آشنا شوند.
این همسایگی و همنشینی در سراسر روزگار فعالیت موقوفه موجب شده است عملکرد فرهنگی آن افزایش و گسترش یابد و آنچه در این میانه بچشم می آید، هم افزایی فعالیت های کتابخانه ای و موزه ای و نگاهی نو به مقوله تخصصی کتابداری و موزه داری است.
