خبرگزاری مهر/ براساس خبرهای بدست رسیده، چمن تاریخی و طبیعی سلطانیه زنجان در خطر نابودی قرار دارد.
چمن سلطانیه از 700 سال پیش به صورت طبیعی در شهر سلطانیه وجود داشته است و فضایی افزون بر 700 هکتار را در بر میگیرد و محل مناسبی برای گذران اوقات فراغت اهالی شهر بشمار می رود. از آنجایی که این محوطه از اهمیت زیادی برخوردار بوده، در لیست آثار طبیعی ایران جای گرفته است. این مکان در فاصله 6 کیلومتر از شهر سلطانیه قرار دارد و چشم انداز زیبایی به سمت گنبد سلطانیه دارد.
دلیل وجود این چمن ها این است که گفته می شود در عمق 20 متری این محدوده خاک سفید وجود دارد که مانع از نفوذ آب به اعماق زمین می شود و در نتیجه، عمل آبیاری چمن بگونه ای طبیعی و پیوسته انجام میگیرد. علاوه بر این در نزدیکی این چمن طبیعی حدود 40 چاه و قنات وجود دارد که آن را به صورت طبیعی آبیاری می کنند.
خطر برهم خوردن اکوسیستم با خشک شدن چمن سلطانیه
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان زنده بودن چمن سلطانیه را برای اکوسیستم منطقه حیاتی خوانده و میگوید: خشک شدن این چمن مخاطرات زیست محیطی به همراه خواهد داشت و کاهش بارندگی، تغییر اقلیم و کم شدن رطوبت زمین این منطقه را به یکی از کانونهای ریزگرد تبدیل می کند.
محمدرضا یافتیان تصریح می کند: چمن سلطانیه استراحتگاه پرندگان مهاجری است که در فصول مختلف سال از این منطقه عبور می کنند و اگر این طبیعت از بین برود دیگر شاهد حضور این پرندگان نخواهیم بود و چرخه زیست محیطی تغییر می کند و تأثیرگذاری منفی در یک اکوسیستم را بدنبال خواهد داشت.
وی ادامه می دهد: علاوه بر این جوندگانی در این منطقه هستند که ارتزاق آنها از مسیر گیاهان چمن سلطانیه است و اگر خشک شود به سمت مزارع مردم هجوم می آورند و تبدیل به آفت می شوند و مبارزه با آفت ضربه دیگری به محیط زیست وارد می کند. در واقع چنانچه زیستگاه، محل تغذیه و جمعیت یک گونه جانوری را تغییر دهیم، ممکن است باعث کاهش یا افزایش گونه ای در جای دیگر شود و چرخه طبیعت برهم می خورد.
یافتیان با بیان اینکه برداشتهای بی رویه از منابع آبی محدوده چمن طبیعی سلطانیه باعث تخریب این منطقه شده، می گوید: برداشت های غیرمجاز و بی رویه از منابع آبی باعث افت کیفیت و تخریب گسترده چمن طبیعی سلطانیه شده است.
وی پیرامون اینکه چمن تاریخی و طبیعی سلطانیه زنجان در خطر نابودی قرار دارد، می افزاید: در صورت تداوم روند موجود در زمینه برداشت های بی رویه از منابع آبی و تغییر کاربری ها، چهار تا پنج سال آینده اثری از چمن طبیعی سلطانیه نخواهد ماند.
یافتیان با بیان اینکه اداره کل محیط زیست، در حوزه وظایف سازمانی خود به چالش موجود در چمن طبیعی سلطانیه ورود کرده است، ادامه می دهد: اخیرا نامه ای به سازمان بازرسی تنظیم و ایرادات و اشکالات را عنوان کرده است.
کاهش سالانه 70 سانتیمتر سطح آب زیرزمینی در منطقه چمن سلطانیه
مدیر کل محیط زیست استان زنجان با بیان اینکه مواردی همچون تأثیر بر روند کوچ حیوانات منطقه، حیات وحش و کشاورزی منطقه، در نامه این اداره کل به سازمان بازرسی گنجانده شده، میگوید: متولی چمن سلطانیه محیط زیست نیست و مطابق ماده 2 قانون حفاظت و بهره برداری جنگل ها و مراتع در حوزه اراضی ملی متولی اداره کل منابع طبیعی و در حوزه اراضی کشاورزی نیز متولی جهاد کشاورزی است.
یافتیان با بین اینکه در حال حاضر شاهد برخی تغییر کاربری ها در چمن طبیعی سلطانیه هستیم، متذکر می شود: مهمترین چالشی که در منطقه چمن سلطانیه داریم بحث برداشت غیر مجاز و بی رویه آب است که در برخی ها چاه ها که دارای مجوز هستند بیش از استاندارد مجوز برداشت صورت میگیرد که باید پیگیری شود.
وی با بیان اینکه سالانه حدود 70 سانتیمتر سطح آبهای زیرزمینی منطقه چمن طبیعی سلطانیه افت پیدا می کند، ادامه می دهد: آبخوان منطقه سلطانیه به صورت قیفی شکل است و مرکز این قیف در جهت پایین و به سمت خیرآباد و سلطانیه بوده که در آن منطقه افت آب داریم.
مدیرکل محیط زیست استان زنجان با اشاره به اینکه چشمه های طبیعی موجود در این منطقه اکثرا به سمت خشکی می روند، می گوید: در بالادست چمن طبیعی سلطانیه، چشمه شاه بلاغی وجود دارد که نسبت به سالهای گذشته دبی آب این چشمه کم شده است.
یافتیان به نبود مطالعه درست زیست محیطی در خصوص احداث سد بوئین در بالادست چمن سلطانیه اشاره کرد و میگوید: مطالعه درست و دقیق در خصوص این سد انجام نگرفته و محیط زیست برای احداث سد بوئین مجوز لازم را نداده و استعلامی از سوی محیط زیست نشده است و باید ارزیابی زیست محیطی صورت میگرفت.
وی ادامه می دهد: دو موضوع تغییر اقلیم و کمبود بارندگی ها و برداشت غیر مجاز و عدم رعایت حق آبه جز دلایل مهم وضعیت نامطلوب چمن سلطانیه است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان نیز با اشاره به اینکه حیات چمن سلطانیه به آب وابسته است، اظهار می کند: برداشت های بی رویه از آبهای زیرزمینی و دشتهای استان رطوبت سطح خاک را کاهش داده است و از طرف دیگر به دلیل کاهش بارندگی، میزان روان آبهایی که وارد چمن میشد نیز به میزان قابل توجهی کم شده و آبی کافی برای رشد گیاهان باقی نمانده است.
احیای چمن سلطانیه منوط به نتایج پژوهش است
خلیل آقاجانلو با اشاره به اینکه در مورد علل خشک شدن چمن سلطانیه و راهکارهای احیای آن در حال حاضر نمیتوان قاطعانه نظر داد، ابراز می کند: این امر مستلزم انجام پژوهش های دقیق است و در همین راستا دانشگاه زنجان مشغول مطالعه این موضوع است و پس از مشخص شدن عوامل اصلی به صورت دقیق و کمی میتوان در مورد آن اظهارنظر کرد.
وی با اشاره به اینکه پوشش گیاهی مراتع وابسته به وجود منابع آبی است، بیان میکند: در مواقعی که با ترسالی روبرو هستیم، پوشش گیاهی بهتری در آن منطقه داریم و هرچقدر میزان بارندگی از حالت نرمال کمتر شود، در رشد گیاهان نیز تأثیر منفی می گذارد و موجب خشکسالی محل می شود.
این مسئول در مورد اینکه مسئولان محلی خواستار فنس کشی برای جلوگیری از ورود دام به چمن سلطانیه شده ، عنوان می کند: با توجه به اینکه این منطقه به شهر سلطانیه نزدیک است، هر ساله قرق می شود و فکر نمی کنم چرای دام تأثیر زیادی در خشک شدن چمن داشته باشد.
پیش بینی اعتبار اولیه 300 میلیون تومانی برای پروژه مطالعاتی چمن سلطانیه
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان با اشاره به اینکه حفر چاه های غیرمجاز و برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی تأثیر زیادی بر حیات دشتها دارد، تصریح می کند: با توجه به اینکه با کاهش بارندگی اکثر آبراه های فصلی و سیلابی خشک شده و حق آبه ای به سمت پایین نمی آید، برای احیای چمن باید تغییراتی در برداشت منابع آب زیرزمینی ایجاد کنیم.
وی در مورد استفاده از روش های نوین آبیاری سطحی با مصرف آب حداقلی خاطرنشان می کند: روش های اجرایی برای احیای چمن بستگی به این دارد که عوامل اصلی تأثیرگذار بر خشک شدن پوشش گیاهی این منطقه را شناسایی کنیم و ظرفیت های منطقه را بسنجیم و با توجه به این عوامل آب مورد نیاز آن را تأمین کنیم.
آقاجانلو با اشاره به اینکه نگرانی از بابت از بین رفتن گونه های گیاهی این منطقه وجود ندارد، اظهار می کند: بانک بذر از گیاهان این منطقه وجود دارد و پیچیدگی اصلی مربوط به تأمین آب مورد و مدیریت منابع آبی است و چنانچه آب مورد نیاز تأمین شود پوشش گیاهی به مرور زمان خود را پیدا می کند.
وی با بیان اینکه برای پروژه مطالعاتی چمن سلطانیه مبلغ اولیه 300 میلیون تومان در نظر گرفته شده، ابراز می کند: به نظر می رسد تا پایان بهار سال آینده فاز مطالعاتی به پایان برسد و پس از آن برنامه اجرایی برای احیای چمن پیاده سازی شود.
داخل محدوده چمن سلطانیه چاهی حفر نشده است
درحالیکه بسیاری از کارشناسان برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی را یکی از علل اصلی خشک شدن چمن سلطانیه اعلام می کنند، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای زنجان در پاسخ به خبرنگار در مورد آمار چاه های آب و میزان برداشت آنها میگوید: هیچ چاهی داخل محدوده چمن سلطانیه حفر نشده است.
اسماعیل افشاری ادامه می دهد: چاه های موجود در شعاع 200 متری اطراف محدوده چمن شامل چهار حلقه چاه پروانه دار با تخلیه 0.13 میلیون مترمکعب در سال و یک حلقه چاه فاقد پروانه فعال با تخلیه 0.16 میلیون مترمکعب در سال است.
وی در مورد اینکه چاه های غیرمجاز مسدود نمی شود، تصریح می کند: چاه های غیرمجاز پس از اخذ دستورات قضایی با رعایت اولویت پر می شود. چاه های تعیین تکلیف از این قضیه مستثنی بوده و باید پس از طی روال اداری و طرح در کمیسیون صدور پروانه، کمیسیون رسیدگی به امور آبهای زیرزمینی، دیوان عدالت اداری و دادگاه تجدید نظر دیوان تعیین تکلیف شوند.
این مسئول به راهکارها برای احیای چمن سلطانیه اشاره کرده و می گوید: بجز پر کردن چاه های غیرمجاز، احقاق حقابه چمن، جلوگیری از برداشتهای غیرمجاز و بارندگی راهکار دیگری برای رودخانه و گذر از خشکسالی وجود ندارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای زنجان با اشاره به اینکه استفاده از روش های نوین آبیاری و احداث گلخانه در اراضی تحت پوشش چاه های مجاز تأثیر زیادی در مصرف بهینه آبهای زیرزمینی خواهد داشت، بیان می کند: این امر در صورتی تحقق می یابد که هیچگونه توسعه کشاورزی یا گلخانه صورت نگیرد.
افشاری در مورد تأمین حقابه های مورد نیاز چمن ابراز می کند: قطعا چمن سلطانیه دارای حقابه از آبهای سطحی و مشرف به چمن خواهد بود که باید در فصول غیر کشاورزی آب رودخانه ها توسط منابع طبیعی به چمن هدایت شود.
