بسیاری از کارشناسان امیدوار بودند با شروع سال ۲۰۲۲ و پس از ثبات نسبی در شرایط ملتهب جهانی پس از همه‌گیری کرونا، آرام‌آرام اوضاع به روال قبل بازگردد؛ اما نه‌تنها این وضعیت بهبود چندانی نیافته؛ بلکه با شروع درگیری نظامی میان روسیه و اوکراین شرایط اقتصادی دنیا روبه‌وخامت گذاشته است. با‌این‌‌اوصاف، چندان جای تعجب نیست که این روزها بسیاری از مردم به‌‌طور وسواس‌گونه‌ای اخبار اقتصادی را دنبال می‌کنند و در‌این‌میان، با اصطلاحات و موضوعاتی مواجه می‌شوند که تا پیش‌از‌این کمتر به آن‌ها توجه می‌کردند، یکی از این اصطلاحات ذخیره ارزش است.
بیشتر بخوانید: دارایی تورمی و دارایی ضدتورمی چیست؟
پس از آشفتگی‌های اقتصادی اخیر، بسیاری از مردم نگران هستند که مبادا زندگی‌شان به‌دلیل شرایط جهانی با آسیب‌های شدید اقتصادی مواجه شود. به‌همین‌دلیل، آن‌ها به‌دنبال این هستند که داشته‌های خود را به دارایی‌هایی تبدیل کنند که از گزند رکود و افت شدید و بی‌ارزش‌شدن در امان باشند. حال این دارایی‌های ضدتورمی و محافظ دربرابر رکود که در اقتصاد از آن‌ها به‌عنوان ذخیره ارزش یاد می‌شوند، چه هستند و چه ویژگی‌هایی دارند؟ آیا دارایی‌های دیجیتال به‌خصوص بیت کوین که بسیاری آن را ذخیره ارزش در زمان بحران می‌دانند، می‌توانند ما را دربرابر رکود و تورم محافظت کنند؟ اگر می‌خواهید بیشتر درباره این نوع دارایی‌ها بدانید و به پاسخ این پرسش‌ها دست پیدا کنید، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
ذخیره ارزش (Store of Value) چیست؟
به‌طور‌کلی، ذخیره ارزش به دارایی یا کالایی گفته می‌شود که در طول زمان ارزشش را حفظ کند و دچار کاهش شدید قیمت نشود. در‌حقیقت، ذخایر ارزش دارایی‌های باثبات، ایمن، کم‌ریسک و ماندگار هستند. همین کم‌ریسک‌‌بودن و پایداری موجب شده است تا ذخایر ارزش در زمانی که شرایط اقتصادی با بی‌اعتمادی و نوسان‌های شدید همراه است، به موضوعی مهم و ارزشمند تبدیل شوند.
نکته مهم این است که اغلب ذخایر ارزش در زمان رکود و هنگامی‌که اکثر دارایی‌ها با ریزش مواجه می‌شوند، کاهش قیمت کمتری را تجربه می‌کنند یا حتی بر قیمت آن‌ها افزوده هم می‌شود؛ بنابراین، دلیل اینکه بسیاری از سرمایه‌گذاران مطرح همواره بخشی از سبد سرمایه خود را به این نوع از دارایی‌ها اختصاص می‌دهند، چندان تعجب‌آور نیست.
ذخیره ارزش چه ویژگی‌هایی دارد؟
در نگاه کلی، اختلاف‌نظرهای زیادی درباره این موضوع وجود دارد که کدام دارایی ذخیره ارزش است؛ اما باید توجه کرد که نمی‌توان به هر دارایی و کالایی برچسب ذخیره ارزش زد. دارایی‌هایی که به‌عنوان ذخیره ارزش معرفی می‌شوند، اغلب ویژگی‌هایی دارند که آن‌ها را از سایر اقلام متمایز می‌کنند. برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- ثبات در نوسان‌ها: یکی از ویژگی‌های مهم ذخیره ارزش موضوع پایداری و ثبات است. ذخایر ارزش اغلب نوسان‌های قیمتی شدیدی را تجربه نمی‌کنند و در‌عوض، بهای آن‌ها با روندی آرام افزایش می‌یابد. البته نباید فراموش کنیم که این دارایی‌ها ممکن است با نوسان‌های کوتاه‌مدتی نیز مواجه و در بحران‌های بزرگ اقتصادی دچار افت قیمت شوند؛ اما این کاهش درمقایسه‌با سایر دارایی‌ها کمتر است و در نگاهی کلی، می‌توان ثبات را در چرخه قیمتی آن‌ها مشاهده کرد.
- استقلال از سایر بازارها: یکی دیگر از ویژگی‌های مهم ذخایر ارزش استقلال و جدا‌بودن از بازار مالی سنتی مانند بازار سهام است. این دارایی‌ها معمولاً همبستگی چندانی با سایر بازارهای مالی مانند S&P۵۰۰ ندارند و اغلب به‌عنوان پوششی دربرابر ریسک و پناهگاه امن سرمایه‌گذاران در زمان تلاطم استفاده می‌شوند. باید به این موضوع مهم توجه کرد که این دارایی‌ها دنباله‌رو بازارهای سنتی نیستند؛ به‌همین‌دلیل، در زمان اصلاح بازار دستخوش تغییر قیمت نمی‌شوند.
- حفظ قدرت خرید: یکی دیگر از ویژگی‌های ذخایر ارزش حفظ قدرت خرید است. این موضوع بدان‌معناست که ارزش این دسته از دارایی‌ها تقریباً پایدار و حتی افزایشی است. به‌عنوان مثال، اگر امروز بتوان یک واحد از یک ذخیره ارزش خاص را با پنج عدد نان مبادله کرد، این نسبت قدرت خرید باید همواره ثابت بماند یا در طول زمان افزایش یابد. به‌بیان بهتر، در ۱۰ سال آینده نیز یک واحد از همان ذخیره ارزش باید با حداقل پنج عدد نان (با نرخ روز) قابل معاوضه باشد.
- ماندگاری و مداومت: همان‌طور‌که اشاره کردیم، یکی از جنبه‌های اصلی ذخایر ارزش ماندگاری و حفظ ارزش آن‌ها در دوره‌ای طولانی‌مدت است. منظور از ماندگاری این است که ویژگی‌های ذاتی آن‌ها در طول زمان تغییر نکنند و بتوانند برای سال‌ها و حتی قرن‌ها پابرجا بمانند. دارایی‌ها و کالاهایی که هراندازه گران‌بها و ارزشمند باشند؛ اما در آزمون زمان نتوانند ویژگی‌های ذاتی‌شان را حفظ کنند، هیچ‌گاه ذخیره ارزش محسوب نمی‌شوند.
- پذیرش عمومی: یکی دیگر از ویژگی‌های ذخایر ارزش پذیرش گسترده و عمومی آن‌ها میان مردم است. اینکه هر کالا یا دارایی بتواند اهمیت و ارزشش را به عموم مردم اثبات کند و بخش بزرگی از جامعه آن را بپذیرند، می‌تواند به‌عنوان ذخیره ارزش مطرح شود.
- بخشپذیربودن: بخش‌پذیری (Divisible) هم یکی از ویژگی‌هایی است که می‌تواند موجب انتخاب کالا یا دارایی به‌عنوان ذخیره ارزش شود. منظور از بخشپذیربودن این است که بتوان آن را در ابعاد و واحد‌های کم یا کوچک‌تری نیز خریدوفروش کرد و محدودیتی در این زمینه وجود نداشته باشد.
- سهولت در جابه‌جایی: یکی از موضوعات بحث‌برانگیز کارشناسان درباره ذخایر ارزش موضوع جابه‌جایی است. عده‌ای معتقدند ذخیره ارزش را باید بتوان به‌آسانی منتقل کرد؛ اما برخی این صفت را به‌عنوان ویژگی ذخایر ارزش درست نمی‌دانند و زمین و ملک را به‌عنوان نمونه‌‌هایی از ذخایر ارزش مثال می‌زنند که جابه‌جاشدنی نیستند.
علاوه‌بر ویژگی‌های مذکور، خصیصه‌هایی مانند کمیاب‌بودن، سختی در تولید یا استخراج، نقدشوندگی درخورتوجه و سهولت در خریدوفروش هم از صفات مهم ذخایر ارزش هستند. پس از مرور ویژگی‌های ذخایر ارزش، این پرسش مطرح می‌شود: کدام‌یک از دارایی‌هایی که امروزه در‌دسترس ما قرار دارند (مانند طلا و ارزهای فیات و بیت کوین)، ذخیره ارزش محسوب می‌شوند؟
آیا ارزهای فیات ذخیره ارزش هستند؟
آیا پول رایج ذخیره ارزش محسوب می‌شود؟ این سؤالی است که جواب‌های متفاوتی به آن داده می‌شود. بزرگترین مشکل پول تورم است. ازآن‌جاکه ارزش واحد‌های پولی رایج یا ارزهای فیات در طول زمان کاهش می‌یابد، اجتناب از تورم در طولانی‌مدت موضوعی بسیار سخت و تقریباً غیرممکن است. بنابراین، این کاهش ارزش در پول رایج مستقیماً با صفت مهم حفظ ارزش و قدرت خرید در ذخایر ارزش در تضاد است.
باوجوداین، برخی از اقتصاددانان همچنان معتقدند که پول در‌واقع ذخیره ارزش قدرتمندی است. آنان این ادعا را مطرح می‌کنند که ارزش پول در طول زمان کاهش می‌یابد؛ اما روند آن بسیار کُند است. ویژگی‌هایی مانند پذیرش گسترده، نقدینگی چشمگیر، سهولت در جابه‌جایی و بخشپذیربودن صفاتی هستند که طرفداران ارزهای فیات برای ذخیره ارزش دانستن آن ذکر می‌کنند. این در حالی است که ارز فیاتی مانند دلار آمریکا با آنکه چنین صفاتی دارد، فاقد ویژگی‌های مهمی مانند حفظ قدرت خرید و کمیابی است.
آیا طلا ذخیره ارزش است؟
قرن‌هاست که طلا به‌عنوان ذخیره ارزش در نظر گرفته می‌شود. قیمت طلا تقریباً ثابت است؛ یعنی نوسان‌های شدید و بی‌ثبات‌کننده‌ای را تجربه نمی‌کند و همواره ارزشش افزایشی بوده و سال‌هاست که نهادها و سرمایه‌گذارهای بزرگ به آن اعتماد دارند. علاوه‌بر‌این، قیمت طلا تقریباً مستقل است و با نوسان‌های بازارهای مالی ارتباط معناداری ندارد.
با وجود شرایط فعلیِ بازارهای مالی، طلا مقدار قابل‌توجهی از ارزش خود را حفظ و درمقایسه‌با سایر دارایی‌ها کاهش قیمت کمتری را تجربه کرده است. طلا دارایی کمیاب با عرضه محدود است و فرایند استخراج سختی دارد و در عین حال امکان خریدوفروش مقدار اندک آن نیز ممکن است. همین ویژگی‌ها موجب شده است تا این دارایی به‌عنوان یکی از مطرح‌ترین ذخایر ارزش در میان مردم و سرمایه‌گذاران لقب بگیرد.
آیا بیت کوین ذخیره ارزش محسوب می‌شود؟
از دید بسیاری در دنیای ارزهای دیجیتال، بیت کوین برجسته‌ترین نمونه نسخه دیجیتالی ذخیره ارزش تلقی می‌شود؛ به‌همین‌دلیل، اغلب از آن با نام «طلای دیجیتالی» یاد می‌کنند. در‌حالی‌که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بیت کوین ویژگی‌های اصلی ذخیره ارزش را دارد، عده‌ای از منتقدان نیز هستند که استدلال می‌کنند بیت کوین حداقل در‌حال‌حاضر ذخیره ارزش کارآمدی نیست و نمی‌توان به آن اطمینان کرد.
برای آنکه این موضوع را بهتر بررسی کنیم، در‌ادامه برخی از ویژگی‌های ذخیره ارزش را با صفات ذاتی بیت کوین مقایسه می‌کنیم تا ببینیم این ادعا که بیت کوین ذخیره ارزش است، چقدر می‌تواند صحت داشته باشد.
- کمیاب‌بودن: یکی از دلایل عمده‌ای که بیت کوین به‌عنوان ذخیره ارزش شناخته می‌شود، محدود‌بودن عرضه آن است. عرضه بیت کوین به ۲۱میلیون واحد محدود و روند عرضه آن با گذشت زمان در حال کاهش است. این ارز دیجیتال به‌گونه‌ای طراحی شده است تا علاوه‌بر افزایش سختی استخراج، عرضه‌اش نیز طی رویدادی با نام هاوینگ (Halving) محدود شود. به‌همین‌دلیل، مدل ضدتورمی بیت کوین تا حدودی به طلا شباهت دارد.
بیشتر بخوانید: بیت کوین چیست؟ همه چیز درباره بیت کوین + ویدئو
- ماندگاری و سهولت در انتقال: بیت کوین هرگز تاریخ انقضایی ندارد و می‌توان گفت ماندگاری‌اش نامحدود و در‌عین‌حال، هزینه‌های ذخیره‌سازی آن نزدیک به صفر است. تنها ابزاری که فرد برای نگه‌داری و در‌اختیار داشتن بیت کوین نیاز دارد، کیف پول دیجیتال است؛ کیفی که می‌توان بدون هیچ محدودیتی بیت کوین را برای مدت بسیار طولانی نگه‌داری و مدیریت کرد. علاوه‌بر‌این، بیت کوین را می‌توان به‌راحتی و با کمترین هزینه در سراسر جهان جابه‌جا و ارسال کرد. این ماندگاری و سهولت در انتقال به بیت‌کوین اجازه می‌دهد تا دارایی‌ای باشد که سرمایه‌گذاران به‌راحتی می‌توانند آن را در دوره زمانی طولانی نگه‌داری و جابه‌جا کنند.
- نوسان‌های زیاد: یکی از مشکلات بزرگ بیت کوین به‌عنوان ذخیره ارزش نوسان‌های زیاد و متعدد قیمت آن است. در ماه‌های اخیر، شاهد سقوط چشمگیر ارزش این دارایی دیجیتال درمقایسه‌با اوج قیمتی‌اش بودیم؛ مسئله‌ای مهم آن‌هم برای دارایی‌ای که قرار است ثبات ارزش دارایی سرمایه‌گذاران را به‌عنوان ذخیره ارزش به‌همراه داشته باشد. نباید فراموش کنیم که طلا در مدت مشابه تنها ۲ تا ۳درصد از ارزشش را از دست داد. تا زمانی‌که بیت کوین با چنین نوسان‌های بزرگی روبه‌روست، برای معرفی خود به‌عنوان ذخیره ارزش مشکل دارد؛ چراکه نمی‌تواند ثبات و افزایش ثابتی را به سرمایه‌گذاران ارائه کند که از سایر ذخایر ارزش انتظار داریم.
- همبستگی با بازارها: همان‌طور‌که پیش‌تر اشاره کردیم، داشتن استقلال و نبود ارتباط معنادار میان دارایی با بازارهای سنتی مانند سهام، ویژگی تأثیرگذاری برای ذخیره ارزش محسوب می‌شود. بر‌اساس شواهد، بیت کوین تا اواسط سال ۲۰۱۷ همبستگی چندانی با بازارهای سنتی مانند S&P500 نداشت؛ اما از اوایل سال ۲۰۱۸ و به‌خصوص از ابتدای سال ۲۰۲۰، نه‌تنها ارتباط نسبتاً قدرتمندی میانشان ایجاد شده؛ بلکه این ارتباط به‌سمت همبستگی کامل (Perfect Correlation) پیش رفته است. اگر به نمودار زیر (چرخه همبستگی میان S&P500 و بیت کوین) نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم که این میزان در سال ۲۰۲۲ به حدود ۰.۶۰۷ رسیده است. حال دلیل این همبستگی چیست؟ به‌نظر می‌رسد با رشد بیت کوین به‌عنوان یکی از جریان‌های اصلی در بازارهای مالی و جذب‌شدن مؤسسه‌های مالی نهادی به سرمایه‌گذاری در این ارز دیجیتال، مسیر همبستگی آن با بازارهای جهانی افزایش یافته است.
پذیرش نهادی بیت کوین موجب پذیرش گسترده و افزایش کاربردهای این ارز دیجیتال می‌شود؛ اما در‌عین‌حال همین موضوع باعث می‌شود تا ارتباط و وابستگی نسبتاً قدرتمندی میان این دارایی و بازارهای سنتی شکل بگیرد؛ شرایطی که می‌تواند بر جایگاه بیت کوین به‌عنوان ذخیره ارزش تأثیرگذار باشد.
در‌مجموع، بیت کوین ویژگی‌های متعددی دارد که می‌تواند آن را به ذخیره ارزش عالی تبدیل کند. با‌این‌حال، نوسان‌های متعدد و تغییر قیمت زیاد و همبستگی‌اش با برخی بازارهای مالی، حاکی از آن است که بیت کوین برای تبدیل‌شدن به ذخیره ارزش با جایگاهی مستحکم، مسیری طولانی در پیش دارد.
جمع‌بندی
برای مردم عادی که اندوخته و پس‌انداز محدودی دارند، حفظ ارزش اندوخته‌هایشان مهم‌ترین موضوع است؛ به‌همین‌دلیل، بسیاری به‌دنبال یافتن راهی برای حفظ ارزش دارایی‌های خود از‌طریق تبدیل آن به کالا یا دارایی‌های ضد تورمی هستند.
در‌این‌میان، طرفداران ارزهای دیجیتال به مردم توصیه می‌کنند برای در امان ماندن از شرایط رکود و تورم، به‌سراغ بیت کوین بروند و بخشی از پس‌اندازشان را در آن سرمایه‌گذاری کنند؛ چراکه آنان باور دارند این دارایی ذخیره ارزش حقیقی و ماندگار است.
درمقابل، سرمایه‌گذاران سنتی و محتاط‌تر مردم را به خرید طلا یا ارزهای فیات باارزش‌تر تشویق می‌کنند و معتقدند که طلا یا ارزهایی مانند دلار آمریکا می‌تواند زندگی آن‌ها را از شرایط متلاطم اقتصادی در امان نگه دارد.
دیدگاه شما درباره این موضوع چیست؟ به‌نظر شما کدام دارایی ضد‌تورم یا ذخیره ارزش می‌تواند پس‌اندازمان را ایمن نگاه دارد؟
