کم‌خونی یکی از شایع‌ترین عارضه‌های خونی در دنیا به شمار می‌رود. منظور از کم خونی شرایط پزشکی است که در آن گلبول‌های قرمز سالم به‌اندازه کافی در بدن فرد وجود ندارند. کمبود گلبول‌های سالم سبب کاهش سطح اکسیژن شده و بافت‌ها تدریجاً عملکرد نرمال خود را از دست می‌دهند. در این مقاله به بررسی عوارض کم خونی شدید می‌پردازیم. برای انجام آزمایش کم خونی با هومکا کلیک کنید.
فهرست مطالب
کم خونی شدید چیست؟
منظور از کم خونی شدید شرایط سلامتی است که طی آن بدن فرد گلبول‌های قرمز سالم خود را از دست می‌دهد. همچنین ممکن است بدن به اندازه کافی گلبول‌های قرمز سالم تولید نکند. زمانی که سطح گلبول‌های قرمز سالم کافی نباشد، اکسیژن کافی به بافت‌ها و اندام‌ها نمی‌رسد، چون گلبول‌های قرمز حامل اکسیژن هستند.
کم‌خونی انواع متفاوتی دارد و هر یک به دلایل متفاوتی شروع می‌شوند. هر نوع کم‌خونی می‌تواند رفتار‌های متفاوتی داشته باشد؛ یعنی یک نوع کم‌خونی ممکن است در فرد موقتی باشد و در یک فرد مبتلا دیگر مزمن و طولانی‌مدت. انواع کم‌خونی به لحاظ شدت و ضعف نیز طبقه‌بندی متفاوتی دارند. برخی از آن‌ها خفیف هستند، اما در مقابل گونه‌هایی از کم‌خونی شدید هستند و نشانه‌ها و اثرات جدی از خود برجای می‌گذارند.
چند نشانه شروع کم خونی
اغلب مبتلایان چه از گروه زنان و چه از گروه مردان با هر رده سنی نشانه‌های زیر را هنگام شروع کم خونی تجربه می‌کنند:
- سردرد
- ضعف و خستگی
- سبکی سر
- سرگیجه
- سردی دست و پا
- زرد شدن پوست
- آریتمی
- تنگی نفس
- احساس درد د قفسه سینه
همیشه کم خونی شدید خود مستقلاً یک بیماری نیست، بلکه هشداری است در مورد بروز یک وضعیت و عارضه جدی‌تر؛ بنابراین درصورتی‌که نشانه‌های مشکوک به کم‌خونی را در خود یا فرزندتان مشاهده می‌کنید، حتماً باید به پزشک مراجعه نموده و علت آن را پیدا، کنترل یا درمان نمایید.
برای اینکه کم‌خونی درمان یا کنترل شود، لازم است که ابتدا علت بروز آن شناسایی شود. برحسب علت یا علل بروز عارضه روش درمانی متفاوت تجویز و شروع خواهد شد. درمان کم‌خونی ممکن است تنها به یک یا دو مکمل خلاصه شود، حال‌آنکه برخی از مبتلایان به کم‌خونی نیاز به اقدامات پزشکی جدی‌تری دارند. یکی از اصلی‌ترین و رایج‌ترین روش‌های درمان و مدیریت کم خونی در زنان و مردان تغییر رژیم غذایی است. تفاوتی ندارد مبتلایان درگیر به انواع جدی یا خفیف باشند، درهرصورت نیاز به یک رژیم غذایی سالم و متنوع دارند تا بتوانند اثرات درمانی کم‌خونی را افزایش و سرعت ببخشند.
عوارض اولیه کم خونی
عوارض اولیه کم‌خونی را در حقیقت می‌توان به‌عنوان نشانه‌های بروز آن نیز تلقی نمود. ازجمله عوارض و اثرات اولیه کم‌خونی که رایج هستند می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
-
خستگی و ضعف بدون دلیل
بیشتر مبتلایان به کم‌خونی به‌خصوص زنان از خستگی در طول روز رنج می‌برند. بیمار باوجوداینکه ساعت‌ها استراحت می‌کند، اما در طول روز احساس خستگی شدید دارد و گاهی از کوفتگی بدن شکایت می‌کند. ضعف و سستی فیزیکی دیگر اثر اولیه و رایج کم‌خونی بر فرد مبتلاست. برخلاف دوره سلامتی فرد احساس سستی در کل بدن دارد و شاید حتی برای انجام امور روزانه و خیلی سبک انرژی و توان کافی نداشته باشد.
-
ضربان قلب نامنظم
رایج‌ترین علامت و اثری که در مبتلایان به کم‌خونی ظاهر می‌شود، ضربان قلب نامنظم است. ریتم تپش قلب برهم خورده و بیمار از بال بال زدن یا پرش عضله قلب شکایت می‌کند. همچنین ممکن است ضربان قلب افزایش پیدا کند.
-
بروز اختلال در تنفس
ازآنجایی‌که کم‌خونی به همراه خود کاهش دریافتی اکسیژن را به ارمغان می‌آورد، بنابراین عجیب نیست که بیمار دچار اختلال در عملکرد ریه‌ها و تنفس شود. عملکرد تنفس در بیمار مبتلا به کم‌خونی تغییر کرده و از تنگ شدن نفس شکایت می‌کند.
-
تغییر رنگ پوست
دیگر نشانه و اثر کم‌خونی که با چشم غیرمسلح نیز قابل‌تشخیص است، رنگ‌پریدگی است. رنگ پوست فرد مبتلا به کم‌خونی تقریباً مایل به زرد است.
-
سردی دست‌وپا
سردی دست‌وپا دیگر نشانه و اثری است که کم‌خونی در بدن بیمار ایجاد می‌کند. باوجوداینکه سایر اندام بدن گرم هستند، ممکن است دست‌وپا سردی غیرطبیعی داشته باشند.
-
احساس درد و ناراحتی در سر
سردردهای تکرارشونده از دیگر عوارض و نشانه‌هایی است که فرد مبتلا به کم خونی تجربه خواهد کرد. اغلب فرد بدون اینکه در معرض محرک‌های سردرد قرار بگیرد دچار سردرد می‌شود.
-
احساس درد در قفسه سینه
کم‌خونی در انواع مختلف درصورتی‌که تحت کنترل و درمان قرار نگیرد می‌تواند آسیب جدی به قلب وارد کند. یکی از نشانه‌های تأثیر کم‌خونی بر قلب، ایجاد دردهای تکرارشونده در ناحیه قفسه سینه است. این عوارض در ابتدا به‌منزله نشانه و هشدار تلقی می‌شوند، اما رفته‌رفته اگر عارضه تحت کنترل و درمان قرار نگیرد تبدیل به عوارض جدی شده و تشدید می‌شوند.
به گفته‌ی mayoclinic دلیل بروز کم‌خونی و عوارض ناشی از آن به نوع و شدت کم‌خونی بستگی دارد. بر این اساس می‌توان دلیل بروز انواع کم‌خونی و اثرات ناشی از آن را به‌صورت زیر طبقه‌بندی نمود:
- کم‌خونی با منشأ کمبود ویتامین
- فقر آهن
- کم‌خونی التهابی
- کم‌خونی داسی شکل
- آنمی همولیتیک
- کم خونی ناشی از بیماری مغز استخوان
- کم‌خونی آپلاستیک
عوارض کم خونی شدید
کم‌خونی درصورتی‌که تحت مدیریت قرار نگیرد و درمان نشود، می‌تواند نشانه‌ها را تبدیل به عوارض جدی و حتی تهدیدآمیز کند. کم‌خونی از هر نوع اگر درمان یا کنترل نشود می‌تواند مشکلات سلامتی رایجی همچون موارد زیر را در پی داشته باشد.
ناتوانی در انجام فعالیت
یکی از شایع‌ترین عوارض ناشی از کم‌خونی کنترل نشده، خستگی مفرط است. بیماران مبتلا به کم‌خونی شدید در هر رده سنی نسبت به همنوعان خود به‌شدت کم‌توان‌تر هستند. فقر گلبول‌های قرمز می‌تواند کاملاً فرد را از فعالیت کردن بازدارد. ممکن است این شدت خستگی به حدی باشد که حتی انجام فعالیت‌های روزمره برای بیمار غیرممکن شود.
زایمان زودرس
یکی از گروه مبتلایان به کم‌خونی که به‌شدت در معرض خطر هستند، بانوان باردارند. بانوان زیادی هستند که در دوره بارداری به علت کمبود فولات دچار کم‌خونی می‌شوند. به همین علت متخصصین به بانوان باردار توصیه می‌کنند مکمل آهن و فولات مصرف کنند. درصورتی‌که کم‌خونی در طول دوره بارداری کنترل نشود می‌تواند تبعات جدی همچون زایمان زودرس را در پی داشته باشد.
آریتمی
اختلالات قلبی عروقی ازجمله تبعات جدی یک مورد کم‌خونی شدید و کنترل نشده هستند. کم‌خونی کنترل نشده می‌تواند سبب افزایش ضربان قلب شده و فرد را درگیر آریتمی کند. علت بروز آریتمی و نامنظم شدن ضربان قلب تلاش مضاعف قلب برای تأمین نیاز بدن به اکسیژن است.
زمانی که هموگلوبین خون کاهش پیدا می‌کند و یا سطح گلبول‌های قرمز سالم کمتر می‌شود، قلب بیشتر کار می‌کند تا خون بیشتری پمپاژ شود و کمبود اکسیژن برطرف شود. اوایل ابتلا به کم‌خونی شاید این وضعیت جدی نباشد و آریتمی چندان فرد را اذیت نکند، اما با ادامه یافتن این شرایط قلب در اثر فعالیت زیاد بزرگ شده و درنهایت عارضه نارسایی قلبی رخ می‌دهد.
افزایش خطر مرگ
بسیاری از افراد با تصور اینکه کم‌خونی یک وضعیت معمول است و تنها با مصرف منابع آهن و فولات می‌توانند آن را برطرف کنند، قید کنترل و درمان پزشکی آن را می‌زنند. خوب است بدانید تا زمانی که مشخص نشود علت بروز کم‌خونی چیست امکان دارد که یک تهدید بزرگ برای سلامت شما باشد.
همان‌طور که اشاره کردیم کم‌خونی انواع مختلفی دارد و برخی از آن‌ها ریشه ژنتیکی دارند. کم‌خونی داسی شکل یکی از انواع ارثی کم خونی است که در صورت عدم کنترل و درمان می‌تواند فرد را در آستانه مرگ قرار دهد. همچنین اگر کم خونی ناشی از خونریزی شدید باشد می‌تواند تهدیدکننده زندگی شود. در سالمندان کم‌خونی شدید یکی از ریسک فاکتورهای قوی مرگ‌ومیر شناخته می‌شود.
چرا دچار کم‌خونی شدید می‌شویم؟
به‌طورکلی تمام جامعه مبتلایان به کم‌خونی به دو طریق درگیر این عارضه از هر نوع و با هر شدت می‌شوند، نخست به‌صورت مادرزادی و بعد به‌صورت اکتسابی. منظور از کم‌خونی مادرزادی این است که جنین ژن‌های خاص را از والدین دریافت می‌کند و یا اینکه سایر شرایط در بدو تولد سبب ابتلا نوزاد به کم‌خونی می‌شوند.
منظور از کم‌خونی اکتسابی ابتلا فرد به کم خونی پس از تولد و در طول زندگی است. خیلی از عوامل سبب بروز کم خونی می‌شود که ازجمله رایج‌ترینشان می‌توان به خونریزی‌های شدید در اثر حادثه، کاهش سطح گلبول‌های قرمز در اثر ابتلا به بیماری، بارداری و قاعدگی سنگین اشاره نمود. زمانی که مبتلا به کم‌خونی هستید و یا مستعد ابتلا به آن هستید، یعنی یکی از شرایط زیر وجود دارد:
- بدن در حال تخریب کردن گلبول‌های قرمز است
- گلبول‌های قرمز رفتار خاصی دارند و یا کار خاصی انجام می‌دهند
- بدن توان یا عملکرد مطلوب برای تولید گلبول قرمز ندارد
- خونریزی شدید در بدن سبب از دست رفتن حجم زیادی گلبول قرمز شده است
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتی‌که علائم مشکوک به کم‌خونی شدید را تجربه می‌کنید، برای جلوگیری از بروز عوارض کم خونی لازم است به پزشک مراجعه کنید. درصورتی‌که شرایط مراجعه به پزشک را ندارید می‌توانید از خدمات آزمایش در منزل هومکا استفاده کنید. جهت دریافت مشاوره و رزرو نوبت با شماره ۲۱۶۷۳۷۱ هومکا تماس بگیرید و یا برای ثبت آنلاین درخواست آزمایش در منزل کلیک کنید.
