مفصل زانو یکی از مهم ترین و پیچیده ترین مفصل در بدن ما است، مفاصل بدن به دلایل مختلفی همچون پوکی استخوان، آرتروز، آرتریت روماتوئید و … با گذشت زمان روبه تحلیل و فرسودگی می روند و از بین می روند که در این زمان پزشک با معاینه بهترین راه را تعویض مفصل زانو و جایگزین کردن یک مفصل مصنوعی می داند که در ادامه بیشتر با این موضوع آشنا خواهیم شد.
هر آنچه که باید در مورد تعویض مفصل زانو بدانید
معمولا زمانی که مفصل زانو ساییده می شود به سمت اطراف گرایش پیدا می کند که در نتیجه پاها به شکل پرانتز در می آیند. در طی جراحی آرتروپلاستی یا همان تعویض مفصل زانو از نوعی پروتز مصنوعی استفاده می کنند که جنس آن پلاستیکی و یا فلزی است که برای اینکه در سر جایش باقی بماند باید از اتصال هایی مخصوص استفاده کنند که یک سر آن به ران و سر دیگر آن به ساق پا ماده خاصی به نام سیمان اکرلیک متصل می شود.
در چه مواردی جراحی مفصل زانو انجام می شود
همانگونه که گفتیم زمانی که زانو در اثر فرسایش ناشی از بیماری های همچون آرتروز و بالا رفتن سن ایجاد می شود به دلیل تخریب غضروف و از بین رفتن آب میان بافتی باعث می شود تا استخوان ران و استخوان ساق بر روی هم ساییده شود و درد زیادی را به وجود می آورد، سپس در صورت نتیجه ندادن درمان های دارویی با تشخیص جراح ارتوپد اقدام به تعویض مفصل زانو می کند.
تعویض مفصل برای چه کسانی انجام می گیرد ؟
عمل عوض کردن مفصل به خصوص برای مفاصل زان و لگن از عمل های جراحی موفق در سراسر دنیا می باشد، البته با این حال باز هم پزشکان ارتوپد در مراحل اولیه سعی می کنند از درمان های غیر جراحی همچون فیزیوتراپی و دارویی به کار برند، در برخی از این افراد, درمانهای اولیه بی تاثیر بوده و به عملکرد طبیعی زانو باز ارتباطی ندارد، ضمن اینکه درد زانوی آنها همواره و در همه حال, حتی به هنگام استراحت وجود دارد، بنابراین این افراد کاندید اصلی این نوع عمل جراحی هستند :
- افرادی که درد زانو شدید و بی وقفه ای را متحمل می شوند.
- افرادی که دچار محدودیت حرکتی هستند.
- کسانی که زانوی آنها تغییر شکل داده و بدشکل شده است.
- افرادی که همواره و حتی در زمان استراحت زانو درد دارند.
- افرادی که درمان های دیگر بر روی آنها تاثیری ندارد.
انواع پروتزهای به کار رفته در این عمل
عوض کردن مفصل زانو از طریق جای گذاری پروتز های مصنوعی در ناحیه آسیب دیده انجام می گیرد، پزشک با بررسی شرایط بیمار از جمله سن، وزن، وضع سلامتی، شدت آسیب به مفصل و نوع فعالیت, پروتز مناسب را انتخاب خواهد کرد، به طور کلی پروتز ها به چهار دسته تقسیم می شوند :
- سرامیک بر روی سرامیک
- سرامیک بر روی پلاستیک
- فلز بر روی پلاستیک
- فلز بر روی فلز
حال پروتز هایی که در عمل جراحی تعویض مفاصل زانو به کار برده می شوند، از سه بخش تشکیل شده اند که در زیر به آنها اشاره شده است :
- فمورال : بخشی که به استخوان ران مربوط می شود.
- تبیال : بخشی که به استخوان ساق مربوط می شود.
- پاتلار : بخشی که به استخوان کشکک مربوط می شود.
مزایای جراحی مفصل زانو
معایب جراحی مفصل زانو
- تمیز نگه داشتن زخم برای جلوگیری از ابتلا به عفونت به همین منظور باید هر ۲ روز اقدام به تعویض پانسمان کنید چرا که بعد از عمل ترشحات کم رنگی از زخم به بیرون تراوش می شود که باید ۲ روز شست و شود سپس محل زخم را با سشوار خشک کرد و با استفاده از گاز استریل آن را پانسمان کرد.
- توجه کردن به رساندن ویتامین و پروتئین به بدن امری ضروری بعد از عمل است به همین دلیل باید بعد از عمل از مواد غذایی حاوی کلسیم و آهن همانند جگر، کاهو، کلم، عدس، پیاز، سویا و … استفاده کنید.
- بعد از عمل جراحی برای بیمار دارو هایی تجویز می شود که از لخته شدن خون جلوگیری می کند به همین دلیل باید به صورت منظم به مصرف قرص ها بپردازید تا احتمال لختگی خون از بین برود.
- در ماه های اول باید تمام چیز های که بیمار احتیاج دارید در دسترسش باشد تا مجبور به بلند شدن نباشد، سطحی که بیمار بر روی آن می نشیند باید کمی بلند و سفت باشد.
- بعد از عمل بیمار باید طبق تشخیص پزشک هر روز مسافتی معینی را راه برود.
- مراقبت بعد از جراحی به گونه ای نیست که فرد مدام در حال استراحت باشد بلکه باید هر ۱ ساعت ۱ بار بلند شود و راه برود البته همراه با کمک.
- فرد بیمار باید به مدت چند هفته با کمک واکر راه برود تا پاها بتوانند قدرت کافی را برای راه رفتن بدست آورند.
- بهتر است تا چندین هفته از بالا رفتن پله خودداری کنید. بعد از گذشت چند هفته برای بالا رفتن از پله پای سالمتان را اول بگذارید سپس پای دیگرتان را کنار آن و برای پایین آمدن هم باید با استفاده از عصا صورت بگیرد.
- بعد از عمل فرد بیمار باید توسط یک فیزیوتراپ حرکت هایی را آموزش ببیند تا دامنه حرکاتی زانو بیشتر و قدرتمند تر شود، این نرمش ها را باید مدت ها تا پس از عمل انجام دهید، بهترین ورزش برای این افراد استفاده نرمش و استفاده از دوچرخه های ثابت است.
- شما باید تا جایی که می توانید راه بروید.
- از انجام دادن حرکاتی که به زانو تان فشار می آورد خودداری کنید زیرت می تواند مفصل مصنوعی را جابجا کند.
- از خم کردن بیش از حد زانو جدا خودداری کنید به خصوص در هفته های اول تعویض مفصل زانو.
- استفاده از دستشویی های سنتی را از سرتان به دور بی اندازید و از توالت های فرنگی استفاده کنید.
- بیمار باید در منزل خود محیطی را ایجاد کند که بر سر راه رفتن او هیچ چیزی وجود نداشته باشد تا منجر به زمین خوردن او شود.
- در حمام باید دستگیره هایی وجود داشته باشد تا از لیز خوردن بیمار جلوگیری شود.
- برای نشستن فرد بیمار باید صندلی را در نظر بگیرید که هنگام نشستن کف پاها کاملا بر روی زمین باشد و مفصل زانو هم کمی پایین از مفصل ران قرار بگیرد و اینکه صندلی حتما باید دارای پشتی و دسته باشد.
در آخر باید گفت که بیشتر از ۹۰ درصد از کسانی که این عمل را انجام داده اند از عمل خود رضایتمند هستند. نکته قابل ذکر این است که قبل از رسیدن به مرحله تعویض مفصل زانو تا جای ممکن به تقویت استحکام استخوان و مفاصل خود بپردازید. شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری ها کلیک نمایید.