اقدامات لازم در درمان هیپوترمی (افت دمای بدن)

هیپوترمی یا افت دمای بدن وضعیتی است که دمای بدن به کمتر از ۳۵ درجه سانتی گراد برسد. این عارضه با علائمی همچون لرز شدید، تنفس کند و … روی می دهد. این مطلب به علائم و درمان هیپوترمی می پردازد.

علائم و درمان هیپوترمی

هیپوترمی یا افت دمای بدن وضعیتی است که دمای بدن به کمتر از ۳۵ درجه سانتی گراد برسد. در پی این کاهش دمای بدن عوارض عمده ای و حتی مرگ روی خواهد داد. هیپوترمی بسیار خطرناک بوده زیرا توانایی فرد برای تفکر را کاهش داده و همچنین احتمال درخواست کمک پزشکی را می کاهد. در این مطلب با علائم و درمان هیپوترمی آشنا می شوید.

علائم هیپوترمی

همانطور که اشاره شد هیپوترمی به رسیدگی سریع و فوری احتیاج دارد. این وضعیت زمانی روی می دهد که بدن سریعتر از تولید گرما، گرمای خود را از دست داده و به دمای پایین منجر شود که شرایط خطرناکی خواهد بود. دمای نرمال بدن انسان حدود ۳۷ درجه است و هیپوترمی وقتی روی می دهد که دما از ۳۵ درجه کمتر شود.

با افت دمای بدن، سیستم عصبی و دیگر اندام ها قادر به عملکرد طبیعی خود نبوده و در صورت عدم درمان هیپوترمی، نارسایی کامل قلب یا دستگاه تنفسی ایجاد شده و در نتیجه به مرگ ختم می شود. اغلب افت دمای بدن با قرارگیری در محیطی با هوای سرد یا غوطه ور شدن در آب سرد روی می دهد. از جمله شایع ترین علائم هیپوترمی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تنفس کند و لرز شدید
• تکلم آهسته
• کاهش تعادل اندام های حرکتی
• عدم تعادل هنگام راه رفتن و به اصطلاح تلوتلو خوردن
• گیجی و سردرگمی

فردی که خستگی مفرط پیدا کرده یا نبض ضعیفی دارد و سطح هوشیاری پایینی داشته باشد، نیز ممکن است به هیپوترمی دچار شده باشد.

علل هیپوترمی

علت اصلی هیپوترمی هوای سرد می باشد. هنگامی که بدن در دمای بسیار پایین قرار گیرد، بسیار سریعتر از تولید گرما، گرمای خود را از دست می دهد. ماندن طولانی مدت در آب سرد نیز احتمال بروز این علائم را دارد. ناتوانی بدن در ایجاد گرمای کافی خیلی خطرناک بوده و دمای بدن ممکن است به صورت ناگهانی و به طرز چشمگیری کاهش یابد.

قابل ذکر است قرارگیری در معرض هوای سردتر از هوای معمولی، نیز هیپوترمی را ممکن است به دنبال داشته باشد. به طور مثال اگر اتفاقی وارد اتاقی شده که به خاطر استفاده از دستگاه تهویه، هوای خیلی سردتری دارد، این خطر ایجاد می شود که در تایم خیلی کوتاهی قسمت زیادی از گرمای بدن از دست رود و هیپوترمی رخ دهد.

به این ترتیب افت دمای بدن زمانی روی می دهد که بدن گرمای خود را زودتر از تولید آن از دست دهد. رایج ترین علل دمای پایین بدن، ماندن در معرض هوای بسیار سرد یا آب خیلی سرد است. همچنین اگر لباس کافی به تن نداشته یا کنترل شرایط از دست شما خارج شود، حضور طولانی مدت در هر محیط سردتر از دمای بدن، می تواند به هیپوترمی منجر گردد.

از جمله شرایطی که منجر به هیپوترمی می شوند عبارتند از :

• بیرون ماندن در هوای سرد طولانی مدت
• نپوشیدن لباس کافی در هوای سرد
• عدم توانایی خارج کردن لباس های خیس و حرکت به مکان گرم و خشک
• زندگی در محیطی خیلی سرد
• افتادن در آب مانند افتادن از روی قایق درون آب دریاچه

مکانیسم افت دمای بدن

مکانیسم افت دمای بدن شامل موارد ذیل می باشد:

باد: باد با از بین برداشتن لایه نازک هوای گرم از روی پوست، سبب کاهش گرمای بدن می شود. سرمای باد در از دست دادن دمای بدن نقش مهمی دارد.

گرمای تابشی: اکثر اتلاف گرما و افت دمای بدن به علت تابش گرما از سطوح حفاظت نشده به بدن است.

تماس مستقیم: داشتن تماس مستقیم با محیط سرد یا آب سرد سبب خروج گرما از بدن شده و از آن جا که آب در انتقال گرما از بدن به خوبی عمل می کند، در آب سرد خیلی سریع تر از هوای گرم دمای بدن کاهش می یابد. همچنین از دست دادن گرمای بدن با پوشیدن لباس خیس خیلی سریع روی می دهد. مانند گیر کردن در باران شدید.

عوامل خطر هیپوترمی

از جمله عوامل خطر هیپوترمی یا افت دمای بدن عبارتند از :

۱. سن

سن عامل خطر برای هیپوترمی محسوب می شود. نوزادان و افراد مسن بیشتر در معرض این عارضه هستند. این امر به کاهش توانایی آن ها در تنظیم دمای بدن مربوط است. گروه سنی مذکور باید در هوای سرد لباس کافی و مناسب به تن داشته باشند. در ضمن تهویه هوا تنظیم شده تا از هیپوترمی در منزل جلوگیری شود.

۲. بیماری های روانی

بیماری های روانی نظیر اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی، افراد را بیشتر در معرض هیپوترمی قرار می دهد. زوال عقل و از دست دادن حافظه نیز که اغلب با مشکلات ارتباطی و درک مفاهیم همراه می باشد، می توانند ریسک هیپوترمی را افزایش بدهند. افراد با اختلال ذهنی ممکن است در هوای سرد لباس مناسب نپوشیده و حس سرما نداشته  و برای مدت طولانی در هوای سرد باقی بمانند که منجر به هیپوترمی می شود.

۳. مشروبات الکلی و مواد مخدر

مشروبات حاوی الکل و مواد مخدر نیز می توانند مانع درک و احساس هوای سرد شده و با مصرف این مواد، به احتمال قوی سطح هوشیاری کاهش یابد که این امر در هوای بسیار سرد بیرون روی می دهد. الکل فوق العاده خطرناک بوده زیرا درک اشتباهی از گرمای درونی به فرد القا کرده و در واقع سبب گشاد شدن رگ های خونی شده و پوست گرمای بیشتری را از دست خواهد داد.

۴. برخی بیماری ها

برخی بیماری ها نیز می تواند بر میزان قدرت بدن در حفظ دمای مناسب و یا احساس سرما اثر داشته باشند. از جمله کم کاری تیروئید، دیابت، کم آبی بدن، آرتریت یا التهاب مفاصل، بیماری پارکینسون. همچنین مواردی مانند سوختگی، سو تغذیه، صدمات نخاعی و سکته مغزی هم می توانند سبب کمبود حس سرما در بدن گردند.

۵. برخی داروها

برخی از داروها از جمله داروهای ضد افسردگی، آرام بخش ها و داروهای روان پریشی می توانند بر قدرت بدن در تنظیم دمای خود اثر بگذارند. در صورت استفاده از این داروها با پزشک مشورت نمایید. به ویژه اگر در هوای سرد بیرون مشغول به کار باشید یا در جایی زندگی می کنید که آب و هوا سرد است.

۶. محل زندگی

محل زندگی نیز بر میزان سرمای بدن تاثیر دارد. در نواحی که همیشه دمای هوا بسیار پایین است، خطر روبرویی با سرمای بیش از حد و هیپوترمی تشدید می شود.

اقدامات درمانی هیپوترمی

هیپوترمی یک مشکل پزشکی فوریتی محسوب می شود. در صورت احتمال ابتلای خود یا دیگری به هیپوترمی سریعا با اورژانس تماس گرفته شود. درمان های اولیه هیپوترمی شامل روش هایی جهت گرم کردن بدن برای رسیدن به دمای طبیعی اش می باشد. به عبارتی هدف از درمان هیپوترمی رساندن دمای بدن به حد نرمالی بوده و تا موقع رسیدن اورژانس جهت بهبود اوضاع اقدامات درمانی زیر را اجرا کنید:

۱. ابتدا فرد را با احتیاط جابجا نمایید. ضمنا از ماساژ دادن به منظور بهبود جریان خون فرد اجتناب کرده چرا که هر حرکت شدید و اضافه ای احتمال ایست قلبی را به دنبال دارد. همچنین سعی کنید فرد را از سرما دور کنید.

۲. لباس های خیس شده فرد را خارج کنید. در صورت لزوم لباس ها را پاره کرده تا مجبور به تکان دادن فرد نگردید. تمام بدن فرد حتی صورت را با پتوی گرم پوشانده و البته روی دهان فرد پتو قرار نگیرد. در صورت عدم دسترسی به پتو، از گرمای بدن خود کمک بگیرید. اگر فرد هوشیار است سعی کنید به او سوپ یا نوشیدنی گرم داده تا دمای بدن حدودی افزایش یابد.

۳. از کمپرس گرم کمک بگیرید. کمپرس گرم و خشک که داغ نباشد مانند یک حوله گرم یا بطری آب گرم را تنها روی قفسه سینه، گردن یا کشاله ران فرد قرار دهید. از اعمال کمپرس گرم روی بازو یا پاهای فرد آسیب دیده خودداری شود. همچنین از لامپ حرارتی، لحاف برقی یا پد گرمکن نیز استفاده نشود.

با قرار دادن کمپرس گرم روی این نقاط  سبب شده خون سرد به طرف قلب، شش و مغز برگردد که مرگبار خواهد بود. دمای بسیار زیاد نیز می تواند باعث سوزش پوست و یا ایست قلبی گردد.

۴. تنفس فرد بررسی شود. اگر تنفسش خیلی کند است یا هوشیاری اش را از دست داده در صورت اطلاع از آموزش های لازم، اقدامات احیای قلبی/ ریوی را اجرا کنید.

معالجه پزشکی هیپوترمی

از نظر پزشکی، هیپوترمی شدید با تزریق مایعات گرم و عمدتا سرم های نمکی درون رگ درمان می گردد. پزشک خون را با اقداماتی مجددا گرم کرده و در این فرایند خون بدن به بیرون کشیده شده و گرم می شود و بعد به بدن باز می گردانند. همچنین گرم کردن دوباره مجاری تنفسی توسط تجهیزاتی مثل ماسک ها و لوله های بینی نیز می تواند صورت گیرد.

گرم کردن معده به کمک شستشوی معده یا استفاده از پمپ معده توسط وارد کردن محلول نمکی گرم به داخل معده نیز می تواند باعث گرم شدن بدن گردد.

عوارض هیپوترمی

حال که با هیپوترمی و روش درمان آن آشنا شدید. خوب است که درباره عوارض آن نیز اطلاع داشته باشید. مراقبت های پزشکی فوری برای جلوگیری از عوارض هیپوترمی ضروری بوده و تاخیر طولانی تر موجب بروز عوارض بیشتر می شود. از جمله این عوارض عبارتند از :

• سرمازدگی یا مرگ بافت ها رایج ترین عارضه بوده و وقتی روی می دهد که بافت های بدن یخ بزنند.
• آسیب رگ های خونی و اعصاب
• سیاه مردگی یا تخریب بافت
• پای سرما زده یا پای خندقی

اقدامات پیشگیرانه هیپوترمی

از جمله اقدامات پیشگیرانه هیپوترمی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

پوشیدن لباس مناسب

ساده ترین کاری که می توان در مقابله با هیپوترمی انجام داد، پوشیدن لباس مناسب می باشد. در روزهای سرد چند لباس به تن کرده حتی اگر بیرون از منزل احساس سرما ندارید. در آوردن لباس بسیار ساده تر از مقابله با هیپوترمی است. تمام قسمت های بدن را در روزهای سرد بپوشانید و در طول زمستان، دستکش، کلاه و شال گردن استفاده کنید.

ضمنا در روزهای سرد اگر بیرون از منزل و در فضای باز ورزش می کنید از خود مراقبت کرده زیرا بعد از عرق کردن بدن خنک شده و مستعد هیپوترمی می گردد.

خشک ماندن

خشک ماندن بسیار اهمیت دارد. از شنای طولانی مدت اجتناب کرده و حتما در هنگام بارش باران یا برق لباس ضد آب به تن کنید. به طور کلی برای پیشگیری از افت دمای بدن، حفظ دمای طبیعی بدن اهمیت زیادی دارد. اگر دمای بدن به کمتر از ۳۵ درجه سانتی گراد برسد حتی اگر علائمی از هیپوترمی احساس نشد، باید به دنبال مراقبت های پزشکی بود.