مقایسه تانک های M1A2 Abrams و T-14 Armata؛ تانک آمریکایی بهتر است یا روسی؟

تانک روسی Armata و تانک آمریکایی Abrams از جمله پیشرفته ترین و مرگبارترین تانک های اصلی جهان هستند. در شرایطی که ایالات متحده بزودی تانک های آبرامز خود را در اختیار اوکراین قرار خواهد داد، باید دید که آیا تانک Armata نیز وارد میدان نبرد اوکراین شده یا روسیه همچنان از تانک های قدیمی تر خود استفاده می کند و مهم تر اینکه نبرد بین تانک آمریکایی و رقبای روسی خود در اوکراین چه سرانجامی خواهید داشت. بدین بهانه می خواهیم مقایسه ای بین دو تانک پیشرفته ایالات متحده و روسیه داشته باشیم.

تاریخچه

جدیدترین نسخه از تانک آمریکایی به نام M1A2 Abrams در واقع نسخه بسیار روزآمدشده از تانکی است که در دوران جنگ سرد طراحی شد. نسخه اورجینال این تانک با نام M1 Abrams در سال ۱۹۸۰ وارد سرویس نیروی زمینی ارتش ایالات متحده شد. این تانک به افتخار ژنرال آبرامز، فرمانده نیروهای آمریکایی در طول جنگ ویتنام نامگذاری شده است. این تانک ثابت کرد که طراحی کارآمدی داشته و در نهایت وارد تولید انبوه شد. در طول سال ها، این تانک دائماً روزآمد شده است چه در زمینه توپ و چه در زمینه زره و سیستم ها و سنسورهای پیشرفته. M1A2 SEP v3 تازه ترین نسخه تانک آبرامز است که ستون فقرات نیروهای زرهی ارتش ایالات متحده را تشکیل می دهد. تعدادی از تانک های آبرامز قدیمی تر نیز به این استاندارد روزآمدسازی شده اند. بر اساس برنامه ریزی ها، تانک های روزآمد شده سری M1A2 تا بعد از سال ۲۰۵۰ نیز در سرویس ارتش ایالات متحده باقی خواهند ماند.

در مقابل تانک روسی T-14 Armata یک طراحی مدرن تر است. در جریان درگیری های اخیرشان، روس ها با این واقعیت مواجه شدند که تانک های T-90 دیگر نمی توانند نسبت به نمونه های غربی و آسیایی برتری داشته باشند و نیاز به جایگزین کردن این تانک با یک نمونه مدرن تر وجود دارد. توسعه تانک جدید در سال ۲۰۱۱ و به شکل بسیار سری آغاز شد. اولین دسته از نمونه های اولیه این تانک در سال ۲۰۱۵ تحویل داده شده و در همان سال بود که به طور رسمی از تانک Armata رونمایی شد. بر اساس برنامه ریزی ها، تولید انبوه این تانک قرار بود در سال ۲۰۲۰ یا ۲۰۲۱ آغاز شود. بعد از ورود به سرویس، Armata رفته رفته جایگزین ناوگان قدیمی تانک های T-72, T-80 و T-90 خواهد شد که دیگر بسیار قدیمی و منسوخ شده اند.

مفاهیم پشت هر دو تانک

در طول یک قرن گذشته، همیشه تفاوت های عمده ای بین تانک های روسی و غربی، ظاهرشان و سبک کار سیستم هایشان وجود داشته است. تانک Abrams خط تانک های اصلی غربی دوران جنگ سرد را دنبال می کند. این تانک از زره کامپوزیتی استفاده می کند که شبیه زره بریتانیایی Chobham است. زره جلوی تانک نیز با زره شبکه ای اورانیوم ضعیف شده تقویت شده تا سطح بیشتری از محافظت را داشته باشد. همچنین تانک آبرامز می تواند به زره واکنشی اضافی انفجاری نیز مجهز شود. آبرامز تانک نسبتاً غول پیکر و حجیمی است اما به خوبی در مقابل سلاح های ضد تانک محافظت شده است.

M1A2  با یک توپ بدون خان ۱۲۰ میلیمتری مجهز شده که به صورت دستی تغذیه می شود. این تانک دارای یک سیستم کنترل مدرن با امکان برخورد بالا و دقیق اولین گلوله است. Abrams دارای چهار خدمه بوده که فرمانده، توپچی، گلوله گذار و راننده را شامل می شود. از ویژگی های منحصربفرد تانک Abrams می توان به موتور توربینی بنزینی آن اشاره کرد. همچنین این تانک دارای موتور چند سوختی است که می تواند با استفاده از هر نوع گازوییل، بنزین، سوخت هواپیما یا کروسن کار کند. موتور آن دارای قدرت و عملکرد قابل توجهی بوده و بسیار بی صداست. اما تعمیر و نگهداری تانک آمریکایی دشوار بوده و در مقایسه با موتورهای دیزلی معمول، مصرف سوخت بسیار بالایی دارد. از این رو این تانک آمریکایی از لحاظ تکنولوژی بسیار پیشرفته اما بسیار غول پیکر و به شدت چابک است.

از طرف دیگر، Armata یک تانک نسل جدید است. این تانک طراحی صفحه ای بسیار صیقلی داشته و قابلیت های پیشرفته متعددی دارد. این تانک شباهت های اندکی با تانک اصلی T-90 و دیگر تانک های دوران اتحاد جماهیر شوروی دارد. در واقع، این تانک اولین تانک جدید روسی است که این کشور پس از T-72 تولید کرده است، تانکی که در سال ۱۹۷۳ وارد سرویس شد. طراحی Armata روی زره سنگین تر و بقای خدمه متمرکز بوده و ویژگی های فنی آن هنوز سری باقی مانده اند. این تانک دارای برجکی بدون سرنشین است و سه خدمه دارد.

این تانک بر اساس مفهوم تانک سازی روسیه نوین ساخته شده که بر اساس آن تانک باید خدمه کمتری داشته باشد تا ابعاد و وزن آن کمتر بوده و حفاظت بیشتری داشته باشد. اما این تانک دارای ظاهر و بدنه جدیدی است که در نمونه های قبلی وجود نداشت. تمام خدمه در قسمت جلوی بدنه در داخل یک کپسول محافظت شده توسط زره می نشینند. توپ آن به شکل اتوماتیک بارگذاری شده و محل نگهداری مهمات از خدمه جداست. طراحی تانک Armata روی زره سنگین و بقای خدمه متمرکز بوده است.

حفاظت زرهی

تانک Abrams یکی از حفاظت شده ترین تانک های جهان است که از زره کامپوزیتی، تقویت شده با شبکه زره اورانیوم ضعیف شده استفاده می کند. همچنین امکان اضافه کردن زره های انفجاری نیز به این زره وجود دارد. ارتش ایالات متحده قصد دارد که تکنولوژی های دفاعی بسیار پیشرفته به نام سیستم حفاظت فعال را روی تانک های آبرامز خود نصب کند. این سیستم برای نابودی راکت های ضد تانک و موشک های هدایت شونده ضد تانک نزدیک شونده به تانک طراحی شده است. این تکنولوژی، بقای کلی تانک را افزایش می دهد. تاکنون تانک های آبرامز با چنین سیستم محافظتی پیشرفته ای در میدان نبرد حضور نیافته اند. همچنین تانک آبرامز به یک سیستم واکنشی ضدحمله ای مجهز است که سیستم هدایت لیزری و مادون قرمز موشک های ضد تانک دشمن را مختل می کند.

تانک روسی Armata  از زره پایه جدیداً توسعه یافته ای استفاده می کند که از فولاد، سرامیک و مواد کامپوزیتی ساخته شده است. همچنین آرماتا دارای یک زره واکنشی انفجاری اضافی به نام Malakhit است که ادعا شده از نسل جدیدی است. سطح حفاظت این تانک هنوز سری باقی مانده اما انتظار می رود که Armata یکی از بهترین سیستم های حفاظت را در میان تانک های جهان داشته باشد. گفته شده است که تانک روسی Armata به یک سیستم حفاظت فعال جدید Afganit نیز مجهز خواهد شد اما مهندسان روسی نتوانسته اند این سیستم را به شکل دلخواهشان توسعه دهند. همچنین این تانک دارای یک سیستم ضدحمله ای جدید است که شانس هدف قرار گرفتن توسط موشک های هدایت شونده ضد تانک را کاهش می دهد.

بدین ترتیب در زمینه حفاظت زرهی، هیچ یک از این دو تانک برتری محسوسی نسبت به دیگری ندارد.

بقای خدمه

خدمه تانک Abrams به خوبی محافظت شده و حتی در صورت عبور موشک از زره نیز امکان زنده ماندن خدمه وجود دارد. بخش زیادی از مهمات در برجک نگهداری می شود که از بخش مبارزه تانک جداست. اگر این بخش بیرون زده از برجک هدف قرار گیرد، مهمات منفجر می شوند بدون اینکه آسیبی به خدمه برسد. برخی گلول ها نیز در داخل بدنه و در محفظه هایی حفاظت شده نگهداری می شوند. فضای داخلی تانک آبرامز دارای لایه هایی از زره کولار در برابر خرد شدن است.

تانک روسی Armata نیز با در نظر داشتن بقای خدمه طراحی شده است. تمامی خدمه در داخل یک سلول زره دار بسیار حفاظت شده قرار دارند. این اولین تانک جهان است که برجک تماماً اتوماتیک و بدون سرنشین دارد و همچنین ساختار نشستن خدمه نیز بسیار متفاوت از تانک های دیگر است. خدمه به تمامی از بارگذار اتوماتیک و مهمات جدا هستند. تانک Armata در مقابل صدمات بقای بسیار بیشتری نسبت به دیگر تانک های روسی داشته و حتی در صورت نفوذ موشک به بدنه اش نیز از کار نخواهد افتاد، تا جایی که محل قرارگیری خدمه نفوذناپذیر بماند.

در زمینه بقای خدمه، تانک Armata کمی بهتر و کارآمدتر از تانک آمریکایی عمل می کند که از سلول مجزای محافظت شده خدمه و مهمات کاملاً ایزوله آن نشأت می گیرد.

توپ

تانک آبرامز به یک توپ بدون خان ۱۲۰ میلیمتری L44 مجهز است که اگر چه پیشرفته ترین توپ به کار رفته در تانک های مدرن امروزی نیست اما ضربه بسیار سهمگینی تولید می کند. این توپ دقیق بوده و برد موثر آن بیش از ۴ کیلومتر است. این توپ به شکل دستی توسط توپچی پر می شود. تانک M1A2 Abram یکی از اولین تانک هایی بود که از توانایی درگیری موسوم به شکارچی-قاتل برخوردار بود. فرمانده تانک از یک دوربین پانورامیک برای جستجوی اهداف استفاده می کند و بعد از شناسایی هدف، توپ به صورت خودکار روی هدف قفل شده و توپچی عملیات هدفگیری و شکیک را تکمیل می کند. در این مدت فرمانده به جستجوی هدف بعدی می پردازد. چنین روش درگیری این امکان را ایجاد می کند که سریع تر اهداف شناسایی و با آن ها درگیر شد.

تانک روسی Armata  به یک توپ بدون خان جدید ۱۲۵ میلیمتری مجهز است که برد بیشتر و دقت بالاتری نسبت به توپ های تانک های قبلی روسیه دارد. توپ جدید این تانک از توپ تانک T-90 بهتر بوده و انرژی گلوله در هنگام خروج از دهانه لوله بیشتر از تانک آبرامز است. اما از دیرباز، تانک های روسی در مسافت های طولانی تر نتوانسته اند دقت شلیک های تانک های غربی را داشته باشند. با هدف رفع این نقطه ضعف، تانک آرماتا می تواند موشک های دوربرد ضد تانک را به شکل پرتابه های متعارف شلیک کند. این موشک دارای برد تا ۵ کیلومتر بوده و توانایی هدف قرار دادن هلیکوپترهایی که در ارتفاع پایین پرواز می کنند را نیز داراست. این توپ به صورت خودکار بارگذاری می شود. که امکان کاهش خدمه به سه نفر را فراهم کرده است. همچنین تانک آرماتا دارای یک سیستم کنترل آتش کاملاً جدید است.

تحرک

تانک آمریکایی Abrams یک موتور توربینی بنزینی دارد که ۱,۵۰۰ اسب بخار نیرو تولید می کند. اصولاً این نوع موتور یک موتور تغییر یافته هلیکوپتری است که برای استفاده در تانک سازگار شده است. علیرغم نیروی بالایی که تولید می کند، موتور تانک Abrams جثه کوچکی دارد و به همین خاطر، علیرغم سنگین تر و حجیم تر بودن این تانک، به خاطر قدرت موتورش بسیار چابک است. تانک آبرامز بسیار سریع تر از تانک های هم رده بوده و عملکرد بسیار بهتری در جاده ها و مناطق ناهموار دارد. علاوه بر این، موتور بنزینی توربینی آن دارای مزیت هایی نسبت به موتورهای دیزلی است. این موتور با چندین نوع سوخت کار کرده و می تواند با کروسن، بنزین، گازوییل و سوخت هواپیما نیز کار کند.

این موتور در دماهای بسیار پایین و یخبندان نیز روشن شده و به خوبی کار می کند. همچنین موتور تانک Abrams بسیار بی صداست. به خاطر این قابلیت، به تانک آبرامز لقب «مرگ نجواگر» (Whispering Death) داده شده است. موتور توربین بنزینی این تانک، نسبت به تانک های دارای موتور دیزلی، برای مدت های طولانی تری بدون نیاز به تعمیر و سرویس کردن به فعالیت ادامه می دهد. اما موتور توربین بنزینی یک سری نقاط ضعف نیز دارد که مهم ترین آن ها تعمیر و نگهداری دشوار و مصرف سوخت بالایش در مقایسه با موتورهای دیزلی است.

تانک روسی Armata از یک موتور دیزلی توربوشارژ جدید استفاده کرده که ۱,۲۰۰ اسب بخار نیرو تولید می کند و یک موتور نسل جدید به شمار می آید که بسیار جثه کوچکی داشته و قدرت بیشتری نسبت به تانک های قبلی روسیه دارد. این موتور هنوز کارآیی خود را در تست های میدانی نشان نداده و یک سری مشکلات دارد. اما این موتور روسی در زمینه مصرف سوخت و راحت تر بودن تعمیر و نگهداری بسیار بهتر از موتور توربینی بنزینی تانک آبرامز آمریکایی است.

تانک آبرامز شتاب سریع تر و بیشتری نسبت به تانک آرماتا داشته و عملکرد بهتری در زمین های ناهموار دارد. اما در کل، در زمینه قدرت موتور و تحرک، هر دو تانک نقاط قوت و ضعف خاص خودشان را دارند.

تعداد تولید شده

تعداد تانک های تولید شده Abrams از هزاران دستگاه گذشته و تعدادی از آن ها در اختیار متحدان و کشورهای دوست ایالات متحده مانند استرالیا، مصر، عراق، کویت و عربستان سعودی نیز قرار گرفته است. تانک آبرامز تانکی است که در میدان نبرد قابلیت های خود را اثبات کرده و در نبردهای مختلفی در سراسر جهان به کار گرفته شده است. همچنین تاکنون تنها تعداد معدودی از این تانک در نبرد از بین رفته است و بدین ترتیب یکی از بهترین تانک های جهان است.

از طرف دیگر، تانک آرماتا یک طراحی کاملاً جدیدی است که هنوز توسعه آن کامل نشده و به تمامی آزمایش نشده است. تنها چند فروند از این تانک تاکنون تولید شده و نبردی واقعی را تجربه نکرده است. این تانک هنوز هم در اوکراین به کار گرفته نشده است علیرغم اینکه یک سال از حمله روسیه به اوکراین می گذرد.

مقایسه کلی تانک آبرامز و تانک آرماتا

در کل، تانک جدید روسیه در حد و اندازه های تانک آبرامز هست و در برخی موارد حتی کمی برتر است نمونه آمریکایی است، هر چند این برتری چندان زیاد و تعیین کننده نیست. آبرامز در زمینه چابکی و عملکردش در زمین های ناهموار، به همتای روسی خود برتری فنی دارد و طراحی ثابت شده ای دارد که کارآیی خود را در چندین جنگ نشان داده است. وزن تانک روسی ۵۵ تن بوده و وزن جدید ترین نسخه تانک آمریکایی به حدود ۶۷ تن می رسد. در سال ۲۰۲۲ گزارش شد که توسعه تانک Armata به خاطر یک سری مشکلات فنی، معضل تامین برخی از قطعات و هزینه تولید متوقف شده که بخش زیادی از آن به تحریم های صورت گرفته در سال های اخیر علیه روسیه باز می گردد.