سندرم استکهلم به پدیدهای اشاره دارد که در آن فرد مورد سوء استفاده یا گروگان گیری قرار میگیرد، و سپس شروع به نشان دادن احساس وفاداری، اعتماد و حتی عشق نسبت به اسیرکننده یا آزارگرش میکند.
این اصطلاح از حادثه ای که در سال 1973 در استکهلم سوئد رخ داد سرچشمه میگیرد، جایی که زنی در یک سرقت بانک به گروگان گرفته شده بود با رباینده وارد رابطه شد و حتی نامزدیش را به هم زد تا با رباینده وارد رابطه شود. نیلز بژرو، جرم شناس و روانپزشک سوئدی پس از بررسی این رویداد، نام این پدیده را سندرم استکهلم گذاشت.
سندرم استکهلم یک تشخیص روانپزشکی نیست، بلکه برای توصیف یک الگوی رفتاری نادر اما قابل توجه که در موقعیتهای خاص گروگانگیری و روابط آزاردهنده پدید میآید، استفاده میشود. متخصصان و روانپزشکان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث این بیماری میشود، اما احتمالاً توسط غریزه بقا ایجاد میشود. وقتی گروگان گیر، فرد ربوده شده را تهدید به مرگ میکند اما تصمیم میگیرد او را نکشد، آسودگی فرد گروگان گرفته شده برای زنده ماندن بیشتر از نفرت نسبت به او به احساس قدردانی تبدیل میشود.
سندرم استکهلم شامل ایجاد رابطه با رباینده و امتناع از رهای شدن از آن وضعیت است. از آنجایی که سندرم استکهلم یک بیماری روانی نیست، هیچ درمان شناخته شدهای نیز ندارد. با این حال، این پدیده با سندرم استرس پس از سانحه (PTSD) مرتبط است، بنابراین برای کنترل و درمان آن باید از روش های درمانPTSD استفاده کنیم.
علائم سندرم استکهلم
سندرم استکهلم بیشتر با موقعیتهایی مانند گروگانگیری، سرقت یا هواپیماربایی مرتبط است، اما با روابط آزاردهنده، آدمربایی و سوء استفاده جنسی در دوران کودکی نیز ربط دارد. ویژگی اصلی افراد مبتلا به سندرم استکهلم، پیوند و وفاداری است که نسبت به رباینده یا سوء استفادهگرشان نشان میدهند.
سایر علائم و نشانههای سندرم استکهلم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دفاع از اسیر کنندهشان در برابر مجریان قانون یا سایر مقامات
- وفادار ماندن به اسیر کننده حتی زمانی که این فرصت به آنها داده میشود تا علیه شان صحبت کنید
- عدم تمایل به فرار یا ترک موقعیت اسارت حتی در مواقعی که فرصت فرار دارند
- به دنبال تایید و محبت اسیرکنندگان بودن
تحقیقات گذشته علائم استکهلم را با PTSD ربط دادهاند، تحقیقات نشان داده است که افراد مبتلا به سندرم استکهلم اغلب علائم اختلال استرس پس از سانحه PTSD را نشان میدهند.
علائم PTSD ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مرور اتفاقات آسیب زایی که قبلا تجربه کردهاند
- کابوس ها
- گیج و حیران بودن
- طغیان عصبانیت
- عدم تمایل به صجبت کردن در مورد حادثه آسیب زا
- می خواهند از افراد یا مکان هایی که آن ها را به یاد اتفاق افتاده می اندازند، دور بمانند
- احساس گناه در مورد آنچه اتفاق افتاده است
- تصویر منفی از خود
- مشکل در یادآوری جزئیات مربوط به تروما
چه چیزی باعث سندرم استکهلم میشود؟
سندرم استکهلم یک اختلال روانپزشکی نیست، بلکه توصیفی از یک حالت عاطفی و روانی است که ممکن است توسط افراد در یک موقعیت استرس زا بروز کند. اگرچه این پدیده به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است، اما محققان به علت دقیقی از آن دست نیافته اند، همچنین مطمئن نیستند که چرا برخی از افراد دچار سندرم استکهلم میشوند، در حالی که برخی دیگر با چنین تجربه ای رو به رو نمیشوند.
دانشمندان معتقدند که جنبههای خاصی از یک موقعیت مانند گروگان گیری ممکن است باعث ایجاد سندرم استکهلم شود، مانند:
- فرد گروگان گرفته شده، مورد تهدید شدید قرار میگیرد
- زمانی فرد گروگان گرفته شده به سندرم استکهلم دچار میشود که از همه دنیا بریده باشد
- قربانی تصور میکند که نمی تواند از چنین وضعیتی فرار کند، بنابراین زنده ماندن را اولویت میداند
دلایل ابتلا به سندرم استکهلم
به طور کامل مشخص نیست که چرا برخی از افراد در موقعیت های آسیب زا یا آزاردهنده دچار سندرم استکهلم میشوند. اما انواع خاصی از حوادث آسیب زا وجود دارد که به نظر میرسد خطر ابتلا به سندرم استکهلم را در افراد افزایش میدهند.
به عنوان مثال، سندرم استکهلم با موارد زیر مرتبط است:
- گروگان گیری مانند سرقت و هواپیماربایی
- خشونت خانگی
- سوء استفاده جنسی در دوران کودکی
- کارگران جنسی که مورد قاچاق، ربوده شدن و آزار قرار گرفته اند
- ورزشکاران جوانی که قربانی آزار مربیان ورزشیشان میشوند
سندرم استکهلم چگونه تشخیص داده می شود؟
نام سندرم استکهلم در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) یا طبقهبندی بینالمللی بیماریها (ICD) ذکر نشده است. بنابراین، هیچ راه مشخصی برای تشخیص سندرم استکهلم وجود ندارد. با این حال، به احتمال زیاد پزشکان و روانپزشکان میتوانند علائم این بیماری را تشخیص دهند، به خصوص اگر با رویدادهای معمولی مانند گروگان گیری یا سوء استفاده مرتبط باشد که عاملی برای ایجاد سندرم استکهلم هستند.
علاوه بر این، از آن جایی که سندرم استکهلم با PTSD و با حوادث تروماتیک مرتبط است، افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه ممکن است پس از ارزیابی روانپزشکی به سندرم استکهلم مبتلا باشند.
روش های درمانی سندرم استکهلم
هیچ درمان شناخته شده ای برای سندرم استکهلم وجود ندارد. با این حال، اکثر روش های درمانی برای اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD میتوانند برای افرادی که سندرم استکهلم دارند، استفاده شوند.
درمانهای PTSD معمولاً ترکیبی از روان درمانی و دارو درمانی است.
درمان PTSD
روان درمانی یا “گفتار درمانی” برای درمان اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD استفاده میشود. این روش درمانی ممکن است 6 تا 12 هفته یا بیشتر طول بکشد. انواع روان درمانی مورد استفاده برای PTSD عبارتند از:
- درمان شناختی رفتاری (CBT)
- مواجهه درمانی
- بازسازی شناختی
داروهای اختلال استرس پس از سانحه
برای درمان و بهبودی فرد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه ممکن است داروی های ضد افسردگی تجویز شوند تا احساس اضطراب، نگرانی و بی حسی در آن ها را برطرف شود. همچنین ممکن است برای رفع اختلالات خواب مرتبط با PTSD، مانند دیدن کابوس نیز دارو تجویز شود
چگونه از سندرم استکهلم جلوگیری کنیم؟
متأسفانه، هیچ راه شناخته شدهای برای پیشگیری از سندرم استکهلم به جز اجتناب از موقعیت هایی که میتواند باعث ایجاد این بیماری شود، وجود ندارد. بیشتر رویدادها یا اتفاقاتی که با سندرم استکهلم مرتبط هستند به طور تصادفی اتفاق میفتند و قابل کنترل نیستند.
شرایط همبود
افرادی مبتلا به سندرم استکهلم، تجربه رویدادهای آسیبزا را دارند، به همین این سندرم ارتباط نزدیکی با اختلالات استرس پس از سانحه یا PTSD دارد.
سندرم استکهلم همچنین با پدیده روانشناختی دیگری به نام پیوند تروما همراه است، وابستگی که فرد آزاردیده نسبت به آزارگرش احساس میکند. مانند سندرم استکهلم، پیوند تروما یک تشخیص رسمی روانشناختی نیست، بلکه توصیفی از یک پدیده مشاهده شده است.
زندگی با سندرم استکهلم
به این نکته مهم توجه کنید؛ سندرم استکهلم یک بیماری نادر است و هرکسی که اتفاقی مانند گروگان گیری، آدم ربایی یا رابطه آزاردهنده را تجربه میکند به سندرم استکهلم مبتلا نمیشود.
اگر فکر میکنید به سندرم استکهلم مبتلا شدهاید، نگران نباشید، دانستن آن به شما کمک میکند تا بتوانید به زندگی تان ادامه بدهید، شما مقصر وضعیت پیش آمده نیستید بلکه شما قربانی یک سوء استفاده قرار گرفتهاید.
سندرم استکهلم قابل درمان است. به یاد داشته باشید که در این راه شما با یک تروما رو به رو هستید که نیاز به درمان دارد، و بهبودی تروما نیز یک فرآیند تدریجی است.
اطرافتان را از عزیزان و خانواده تان که حامی شما هستند و شما را قبول دارند، پر کنید. از یک متخصص کمک بگیرید تا قدرت و توانایی شما را برای بهبودی هرچه سریعتر تقویت کنند.
اگر یکی از عزیزان به سندرم استکهلم مبتلا است، به او یادآوری کنید که اتفاق پیش آمده گناه او نیست و نباید به خاطر آنچه خارج از کنترلش بوده، خودش را مقصر بداند. حمایت از او میتواند به روند بهبودی اش کمک کند.