روز جشن خردادگان چه روزی است؟
6 خرداد 1402
جشن خردادگان در چه روزی برگزار می شود؟
جشن خردادگان در روز 6 خرداد هر سال و به مناسبت همنام شدن روز و ماه برگزار می شود.
در گاهشماری زرتشتیان علاوه بر ماه ها ، هر یک از روزهای ماه نامی دارند. هر گاه نام روز با نام ماه یکی بود ، ایرانیان آن روز را جشن می گرفتند. روز ششم هر ماه خرداد نام دارد.
خردادگان چیست؟
«خرداد» پنجمین امشاسپند از 6 امشاسپند در آیین ایرانیان باستان است. خرداد در اوستا «هَئوروَتات» و در پهلوی «خُردات» یا «هُردات» به معنی رسایی و کمال است که در گات ها یکی از فروزه های اهورامزدا و در اوستای نو نام یکی از هفت امشاسپند و نماد رسایی اهورامزدا است.
خرداد ، امشاسپند بانویی است که همراه با «اسپندارمذ» و «امرداد» گروه سه گانه امشاسپندبانوان را تشکیل می دهند. نگهداری از آب ها در این جهان خویش کاری «خرداد» است و کسان را در چیرگی بر تشنگی یاری می کند. ازاین رو در سنت ، به هنگام نوشیدن آب از او به نیکی یاد می شود.
در گات ها ، از خرداد و امرداد پیوسته در کنار یکدیگر یاد می شود و در اوستای نو نیز این دو امشاسپند ، پاسدارنده آب ها و گیاهان اند که به یاری مردمان می آیند و تشنگی و گرسنگی را شکست می دهند. در گاه شماری ایرانی ، ششمین روز هر ماه و سومین ماه هر سال نیز «خرداد» نام دارد. به فرخندگی هم نامی روز و ماه به نام امشاسپند خرداد و بزرگداشت جایگاه آن در اندیشه ایرانیان ، روز ششم خردادماه «جشن خردادگان» برگزار می شود.
گل مخصوص خرداد
در بندهش از گل سوسن به عنوان گل ویژه امشاسپند بانو «خُرداد» نام برده شده است.
در نمادهای دینی و هنری ، سوسن نشان پاکی است. در اسطوره های ایرانی از آنجا که در این جهان نگاهبانی از آب ها خویش کاری امشاسپندبانو «خرداد» است و «سوسن» گل ویژه امشاسپند بانو «خرداد» است پس سوسن را به «آناهیتا» ایزدبانوی آب های روان نیز منسوب دانسته و ازاین رو جنبه آزادگی ناهید را به سوسن نسبت داده اند و گفته شده که در اسطوره های ایرانی سوسن و سرو که نمادهای آزادی به شمار می روند با زنبق و مورد و نرگس و اسپرغم از نشانه های مخصوص ناهید هستند.
از طرف دیگر سوسن یا «شوشن» مظهر و همنام و هم معنی شهر «شوش» ، شهر باستانی خوزستان ، است و گفته اند که شهر شوش نام خود را از گل سوسن یا شوشن یا شوشان گرفته است. در تفسیر این موضوع همچنین گفته اند که چون شوش در روزگاران کهن ، شهری چندزبانه و کانون زندگی مردمان گوناگون با ده ها زبان و گویش گوناگون بوده ، مفهوم «سوسن ده زبان» را می توان نزدیک به «شوش ده زبان» یا چند زبان دانست و این مفهوم در ادب فارسی به صورت سوسن زبان آوار و صد زبان زنده مانده است.
در «مزامیر داوود» از سوسن به عنوان نغمه و نوایی از موسیقی یا ساز و ابزار نوازندگی و خنیاگری یاد شده است که این ویژگی ارتباط آن را با ناهید محکم تر می کند. افزون بر این در معماری نقش یا طرح سوسن یا «سوسن کاری» به کنایه و رمز از «شهر شوش» یا «گل سوسن» یا ایزدبانوی سوسن معروف بوده است.
در بسیاری از سروده های سرایندگان پارسی گو در چهارگوشه ایران زمین نیز همچون عطار نیشابوری ، مولوی بلخی ، خواجوی کرمانی ، وحشی بافقی ، حافظ شیرازی و بسیاری دیگر از سوسن نام برده شده است که نشان از آشنایی مردم همه نواحی ایران با این گل زیبا است.
«بشار مرغزی» می گوید :
چون نوبهار باغ بیاراست چون بهشت
از سوسن سفید و گل سرخ و شنبلید
اندر میان سبزه به دشت و به کوهسار
مشکین بنفشه و سمن و لاله بردمید
گل سوسن را در ادب فارسی نیز «آزاد» نامیده اند و سرایندگان صفت «آزادگی» سوسن را دست مایه شعر خود قرار داده اند. چنانکه مولوی بلخی گوید :
داد سخن دادمی ، سوسن آزادمی
لیک ز غیرت گرفت دل ره گفتار من
در متن پهلوی «خسرو قبادان و ریدکی» بوی گل سوسن سپید ، مانند «بوی دوستی» توصیف شده است. ابوریحان بیرونی نیز در کتاب «صیدنه» به نقل از ابوحنیفه دینوری ، «سوسن سپید» را خوش بوترین نوع سوسن می داند و می گوید که «پارسیان» سوسن سپید را سوسن آزاد گویند.
اگرچه امروزه در شهرهای شوش و شوشتر ایران نشانی از گل سوسن نمی بینیم ، ولی نماد هایی از آن را در آثار برجای مانده از ایران دوره ساسانی تا میان رودان و مصر باستان می توان یافت.
آیین های جشن خردادگان
یکی از مهم ترین آیین های روز خرداد که در جشن خردادگان پررنگ تر می شود ، رفتن به سرچشمه ها یا کنار دریاها و رودها ، تن شویی در آب و خواندن نیایش های ویژه این روز همراه با شادی و سرور در کنار خانواده و دوستان بوده است. نیاکان فرهیخته ما در این روز به کنار چشمه سارها ، رودها و دریاچه ها رفته و همراه با نیایش اهورامزدا و جشن و شادمانی تن خود را نیز با آب می شستند.
ابوریحان بیرونی نیز در آثار الباقیه به مراسم شست و شوی ویژه ای که در این روز برگزار می شده ، اشاره کرده است.
اهورامزدا می خواهد که همگان به یاری امشاسپند هئوروتات از این بخشایش مینوی و مهربانی حقیقی برخوردار شده و هرکس بتواند با نیروی رسایی و پرورش و افزایش آن در وجود خویش ، دارای مقام رسایی و کمال بی زوال شود.
چون در این ماه آب برای کشت و کشاورزی بیشتر نیاز بوده و سودمند است و باران بخشایش اهورامزدا به زمین می بارد و زمین را آبیاری می کند ، ازاین رو کشاورزان برای خشنودی از دهش آب و باران بیشتر به این جشن ارج نهاده و از آن سپاسگزاری می کنند.
از دیگر آداب این جشن پوشیدن پوشاک نو است و در گونه ای دیگر می توانیم با بستن بندی ابریشمی یا نو به دست خود نشانی از پوشاک نو را در این جشن به همراه داشته باشیم.
