ایسنا/ براساس خبرهای منتشر گشته، بالاپوش زنان ایلامی در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده تا شاید حفظ شود.
سجاد نظری، کارشناس ثبت آثار ناملموس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان ایلام درباره قدمت بالاپوش سنتی این استان گفت: قدمت این لباس محلی کردی به سالیان بسیار دور برمی گردد. در واقع مردمان کردستان که خود از اصیل ترین مردمان مشرق زمین و ایران هستند، در طول سالیان دراز، لباس محلی کردستان را حفظ کرده اند و تغییرات اندکی در ظاهر لباس محلی کردی، ایجاد شده است. امروزه لباس محلی کردستان بخش قابل توجهی از فرهنگ و هویت مردمان کردستان را معرفی می کند.
او افزود: نخستین طراحی های موجود از لباس کردی به دوره صفویه بر می گردد. برای یافتن مستنداتی از قدیمی ترین لباسهای کردی نیز میتوان به حجاری های ورودی کاخ آپادانا و تصویر مردمان کرد با لباسهای محلی کردی بر آن نگاره ها اشاره کرد. از دوره قاجار به بعد، تنوع بالای پارچه ها باعث تکامل بیشتر لباس های سنتی کردی شد و به مرور زمان بر زیبایی لباس های کردی زنانه نیز افزود. لباس های کردی امروزی، گرچه در شکل و ساختار تفاوت زیادی با نمونه های سنتی قدیم آن ندارند، اما در تزئینات و طرح پارچه ها بسیار متنوع تر شده اند.
زهرا آتش بار، پژوهشگر مد و لباس که درباره این نوع پوشاک در استان ایلام پژوهش و به تهیه پرونده ثبتی آن کمک کرده است، درباره این بالاپوش توضیح داد: «سُخمه» نوعی جلیقه است که زنان ایلام در گذشته برتن می کردند و لباسی است از جنس مخمل که معمولا قسمت پشت لباس از پارچه ای نخی درست می شود. این لباس بدون آستین است و برای دوام آن و برای ایستایی بهتر این تن پوش که هم جنبه پوشش تزیینی داشته و هم جنبه لباس گرم، از آستر استفاده می شود.
او افزود: در قدیم از سکه های نقره و طلا و مرواریدهایی که دور آن را با نقره و آلیاژهایی دیگر درست می کردند، برای تزئین سخمه استفاده میشد. همچنین از یراق های زری و نوارهای طرح دار برای تزئین آن استفاده می کردند. آویزهایی به شکل صدف که معمولا نقره بود در اطراف «سُخمه» دوخته میشد. رنگ مخمل این لباس معمولا قرمز و سبز بود و هر چه سن زنان بیشتر میشد رنگ تیره تر، مثلا مشکی، استفاده می کردند و دختران بیشتر سخمه هایی به رنگ قرمز بر تن می کردند.
آتش بار همچنین گفت: روی سُخمه دو جیب نسبتا بزرگ و مربعی شکل می دوزند که روی جیب هم از آویزها و سکه ها که پولهای قدیمی (قروش) و شاهی یا ریال است، استفاده می کردند. نظم خاصی که در دوخت این سکه ها به کار رفته، زیبایی این لباس را بیشتر کرده است. هر چه پولدارتر و متمول تر یا به قول معروف دولتمندتر بوده اند، سکه های بیشتری را روی آن می دوختند. در داخل سخمه و روی سینه و قسمت پایین هم دو جیب دیگر دوخته میشد. در گذشته تازه عروس ها سکه های کادویی را به روی سخمه خود آویزان می کردند.
این پژوهشگر گفت: امروز کمتر از این پوشش استفاده می شود، مگر در مناطق عشایرنشین یا در مراسم ها، به همین دلیل این تن پوش در خطر فراموشی قرار گرفته است. با این وجود، مهارت دوخت آن در آبان 1401 و به شماره 2703 در فهرست آثار ناملموس کشور ثبت شد تا برای حفظ آن تلاش شود.
