شناخت دلایل عدم تخمک‌گذاری: پیشگیری از ناامیدی در تلاش برای باروری
عدم تخمک گذاری یکی از علل مهم ناباروری است
عدم تخمک‌گذاری: یک چالش برای باروری
از آنجایی که هورمون‌های مختلفی در تخمک‌گذاری دخیل هستند؛ بنابراین دلایل زیادی برای عدم تخمک‌گذاری وجود دارد. یکی از مشکلاتی که بسیاری از زنان با آن درگیر هستند عدم تخمک‌گذاری است. تخمک‌گذاری به معنای آزادشدن تخمک از تخمدان است. عدم تخمک‌گذاری زمانی رخ می‌دهد که در طول چرخه قاعدگی هیچ تخمکی از تخمدان آزاد نشود. عدم تخمک‌گذاری مزمن یکی از شایع‌ترین علل ناباروری می‌باشد.
عملکرد تخمک‌گذاری چگونه است؟
حتی اگر یک تخمک از تخمدان آزاد شود ممکن است بارداری صورت بگیرد. تخمک‌گذاری بخشی از چرخه قاعدگی در زنان است. آزادشدن تخمک معمولاً، در روز 14 سیکل قاعدگی 28 روزه اتفاق می‌افتد.
این فرایند زمانی آغاز می‌گردد که بخشی از مغز بنام هیپوتالاموس هورمون گنادوتروپین را آزاد می‌کند. گنادوتروپین باعث می‌شود که غده هیپوفیز که در ساقه مغز قرار دارد، هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده (LH) را ترشح کند.
در روزهای ششم تا چهاردهم چرخه قاعدگی، FSH باعث می‌شود تا فولیکول‌های تخمدان به بلوغ برسند. این فولیکول‌ها هر یک حاوی یک تخمک درحال‌رشد می‌باشند. در روز 14 چرخه قاعدگی، افزایش ناگهانی هورمون لوتئینه باعث می‌شود تخمدان، تخمک خود را آزاد کند به این حالت تخمک‌گذاری می‌گویند.
پس از تخمک‌گذاری، تخمک طی دوره 5 روزه خود را از طریق لوله فالوپ به رحم می‌رساند. در این مدت سطح پروژسترون، در بدن افزایش می‌یابد. ترشح زیاد این هورمون باعث آماده‌سازی پوشش رحم برای بارداری می‌شود.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یکی از علل عدم تخمک گذاری است
علت اصلی اختلالات تخمک‌گذاری
چهار علت اصلی اختلالات تخمک‌گذاری عبارت‌اند از:
1. نارسایی اولیه تخمدان OPI : این اتفاق تنها در ۱ درصد از زنان رخ می‌دهد و نشانه آن یائسگی قبل از ۴۰ سالگی است. در نارسایی اولیه تخمدان‌ها مقادیر معمولی هورمون استروژن را تولید نمی‌کنند و تخمک را به طور منظم آزاد نمی‌کنند که این امر منجر به ناباروری می‌شود.
2. -هیپوگونادیسم هیپوگنادوتروپیک HA: هیپوگنادیسم زمانی اتفاق می‌افتد که غدد جنسی هورمون جنسی کمی تولید کنند یا اصلاً تولید نکنند. یکی از علائم هیپوگنادیسم در زنان عدم قاعدگی است. خانم‌هایی که قاعدگی ماهیانه ندارند تخمک و باروری وجود ندارد.
3. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک PCOS: سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک اختلال هورمونی شایع در زنان است که ۵ تا ۱۰ درصد زنان به آن مبتلا هستند. مانند همه سندرم‌ها، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک شامل مجموعه‌ای از علائم است که ممکن است به‌تنهایی یا با هم مشاهده شود به همین دلیل زنان مبتلا به این بیماری علائم یکسانی ندارند. برای تشخیص سندرم تخمدان پلی‌کیستیک خانم‌ها باید دو علامت از سه علامت که گفته می‌شوند را دارا باشند: شکل تخمدان در سونوگرافی (تخمدان‌های پلی‌کیستیک)، سطح تستوسترون بالا (هیپرآندوروژنیسم)، اختلال در تخمک‌گذاری (پریودهای نامرتب).
4. هایپرپرولاکتینمی: ۵ تا ۱۰ درصد از زنان به این بیماری مبتلا هستند. هایپرپرولاکتینمی یعنی افزایش سطح پرولاکتین در خون که یک بیماری نسبتاً شایع در زنان و مردان است که در خانم‌ها منجر به اختلالات عادات ماهیانه، عدم تخمک‌گذاری و ناباروری و در آقایان باعث اختلالات جنسی می‌شود. پرولاکتین همچنین هورمون لوتئینی کننده و هورمون محرک فولیکولی را که برای تخمک‌گذاری لازم است سرکوب می‌کند.
هایپروپرولاکتینمی یکی از عوامل عدم تخمک گذاری
دلایل عدم تعادل هورمون‌ها
علت اصلی عدم تخمک‌گذاری، اختلال در عملکرد یک یا چند هورمون در بدن می‌باشد. این هورمون عبارت‌اند از:
• هورمون آزادکننده گنادوتروپین GnRH) )
• لوتئینه کننده LH) )
• هورمون محرک فولیکول FSH))
غده هیپوتالاموس غده مهمی در مغز است که هورمون آزادکننده گنادوتروپین را تولیدمی کند. گنادوتروپین باعث ترشح هورمون لوتیئینه کننده و هورمون محرک فولیکولی می‌شود که هر دو این هورمون‌ها برای تخمک‌گذاری لازم هستند؛ بنابراین آسیب به هیپوتالاموس می‌تواند باعث ترشح پایین گنادوتروپین شود. ازآنجایی‌که این هورمون در عملکرد جنسی زنان نقش بسیار مهمی دارند؛ بنابراین کاهش شدید این هورمون در خون باعث این اختلال و نهایتاً ابتلا به ناباروری در زنان می‌شود.
قاعدگی طولانی مدت یکی از نشانه های عدم تخمک گذاری
علائم و نشانه‌های عدم تخمک‌گذاری چیست؟
• یائسگی زودرس: اگر دوره قاعدگی قبل از سن ۴۵ سالگی به پایان برسد فرد دچار یائسگی می‌شود که دلایل آن می‌تواند یکی از این مشکلات باشد: مشکل کروموزومی، سیگارکشیدن، بیماری‌های دستگاه ایمنی مانند لوپوس، مشکلات تیروئید، اشعه‌درمانی، شیمی‌درمانی.
• چرخه‌های نامنظم قاعدگی: اگر نمی‌توانید عادت ماهیانه خود را پیش‌بینی کنید و همیشه چند روز زودتر و یا دیرتر پریود می‌شوید امکان اینکه مشکل تخمک‌گذاری داشته باشید است.
• چرخه بسیار کوتاه یا طولانی: یک دوره قاعدگی منظم ۲۱ تا ۳۵ روز است اگر این چرخه طولانی‌تر و یا کوتاه‌تر باشد ممکن است دچار مشکل تخمک‌گذاری شده باشید.
• اختلالات فولیکولی: اگر هر ماه یک فولیکول و تخمک درون آن در تخمدان تولید می‌شود؛ ولی فولیکول پاره نمی‌شود و تخمک درون تخمدان باقی می‌ماند، شما دچار اختلال فولیکولی هستید و این امر یکی از دلایل عدم تخمک‌گذاری است.
• کاهش ذخیره تخمدان: هر دختری که به دنیا می‌آید تعداد مشخصی فولیکول در تخمدان‌های خود دارد. هنگام تولد مقدار ذخیره تخمدان ۲۰۰۰۰۰ فولیکول است. با افزایش سن میزان ذخیره تخمدان کاهش می‌یابد تا هنگام یائسگی که تخمدان خالی از فولیکول می‌شود؛ بنابراین کاهش ذخیره تخمدان می‌تواند یکی از علل ناباروری باشد.
آمنوره نشانه عدم تخمک گذاری است
• نقص فاز لوتئال: هنگامی که بافت آندومتر دچار ناهنجاری در تکوین شود فرد دچار ناباروری و سقط‌جنین‌های زودهنگام می‌شود. نقص فازلوتئال به دو عامل بستگی دارد:
1- تخمدان‌ها هورمون پروژسترون کم تولید می‌کنند که باعث عدم آمادگی بافت آندومتر می‌شود.
۲ – بافت آندومتر به تحریک طبیعی توسط پروژسترون پاسخ نمی‌دهد.
• کمبود مخاط دهانه رحم: بیشترین ترشحات واژن که به آن مخاط رحم گفته می‌شود درست قبل و در حین تخمک‌گذاری مشاهده می‌شود. این مخاط شبیه سفیده تخم‌مرغ خام و چسبناک می‌باشند. اگر این ترشحات در شما مشاهده نمی‌شود شما دچار عدم تخمک‌گذاری شده‌اید.
• نامنظم بودن دمای پایه بدن: دمای پایه بدن به دمایی گفته می‌شود که بدن به طور کامل در حال استراحت است. در طول تخمک‌گذاری بعد از بیدارشدن از خواب و قبل از انجام هر گونه فعالیتی احساس گرما می‌کنید؛ زیرا تخمک‌گذاری باعث بالا رفتن دمای بدن می‌گردد. در صورت نداشتن این علائم شما دچار عدم تخمک‌گذاری شده‌اید.
• آمنوره یا فقدان پریود: ازدست‌دادن یک یا چند دوره قاعدگی بدون بارداری نشانه عدم تخمک‌گذاری است.
• اختلالات در تیروئید: اختلالات در تیروئید به معنای پر کاری یا کم‌کاری تیروئید است. یکی از اختلالات غده تیروئید بیماری هایپرتیروئیدیسم است این بیماری اگر درمان نشود منجر به سیکل معیوب قاعدگی، اختلال در تخمک‌گذاری، پریودهای نامرتب و در نهایت ناباروری می‌شود.
• هیپرانسولینمی: هیپر انسولینمی که در آن سطح انسولین خون بالاتر از حد طبیعی است یکی دیگر از اختلالات در تخمک‌گذاری و باروری است.
• سندرم کوشینگ: سندرم کوشینگ بیماری است که با قرارگرفتن در معرض طولانی‌مدت و یا زیاد از حد کورتیزول ناشی می‌شود.
• زخم تخمدان: زخم تخمدان یکی دیگر از مواردی است که می‌تواند باعث اختلال در تخمک‌گذاری شود. زخم تخمدان ممکن است در اثر عمل جراحی یا عفونت ایجاد شود.
• آسیب به تخمدان: آسیب به تخمدان ممکن است بر اثر جراحی، عفونت‌ها، مسمومیت با مواد شیمیایی و پرتودرمانی رخ دهد. این آسیب می‌تواند بر اثر التهاب ایجاد گردد که در این شرایط ممکن است تخمک‌گذاری رخ ندهد.
به غیراز عدم تعادل هورمونی دلایل دیگری مانند دیابت، چاقی، کاهش وزن شدید، اضطراب و فشار روحی، انجام دادن ورزش‌های سنگین و مصرف بعضی از داروها مانند داروهای ضدافسردگی، پروژسترون و استروژن در عدم تخمک‌گذاری مؤثر هستند.
گردآوری: بخش زناشویی بیتوته
