سکته مغزی یک عارضه بسیار خطرناک است که باعث به وجود آمدن اختلالات شدیدی در مغز می شود. علاوه بر این ممکن است تا مدت ها فرد درگیر این مشکل باشد. سکته مغزی می تواند بسته به اینکه در کدام بخش مغز رخ داده، اندام های گوناگون بدن را نیز تحت تأثیر قرار دهد. بیمار برای اینکه به زندگی عادی خود بازگردد به توانبخشی نیاز دارد. توانبخشی به فردی که درگیر سکته مغزی شده کمک می کند تا از مشکلات پزشکی جدید مانند عفونت های ادراری، بیماری ذات الریه و آسیب های ناشی از زمین خوردن کاملا محافظت شود. یکی از هدف هایی که توانبخشی سکته مغزی دنبال می کند، رسیدن به بهترین کیفیت زندگی است. در این مقاله همه چیز را درباره توانبخشی سکته مغزی بررسی خواهیم کرد.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی هنگامی رخ می دهد که در تأمین خون به سلول های مغز اختلال ایجاد شود. آن گاه این سلول ها برای دریافت مواد مغذی و اکسیژن با مشکل روبرو می شوند. در این حالت سلول های مغزی از بین می روند و عملکردهای مربوط به حرکت دست و پا و کنترل عضلات دچار اختلال می گردد. در پایان فرد درگیر نشانه هایی مانند دشوای در حرف زدن و درک مطلب، تاری دید، سرگیجه، استفراغ، تغییر در هوشیاری می شود.
بهتر است بدانید سکته مغزی در اثر مسدود شدن سرخرگ یا در اثر پارگی و نشت رگ های خونی ایجاد می شود. نحوه زندگی و عواملی مثل عدم تحرک، چاقی، بالا بودن فشار خون، دیابت و کلسترول احتمال بروز سکته مغزی را در فرد افزایش می دهند. افرادی که بیشتر از ۵۵ سال سن دارند و دارای سابقه خانوادگی سکته مغزی هستند، بیشتر از سایر افراد درگیر این عارضه می شوند.
انواع سکته مغزی کدامند؟
اگر سکته مغزی سریع تشخیص داده شود، میزان آسیب به مغز کاهش پیدا می کند. انواع سکته مغزی عبارتند از:
- سکته مغزی هموراژیک (خونریزی): این سکته هنگامی رخ می دهد که خون به مغز وارد شده و باعث ایجاد فشار شود. برای درمان این عارضه باید فشار خون کنترل گردد و از تنگ شدن ناگهانی رگ های خونی پیشگیری شود.
- سکته مغزی ایسکمیک ( اختلال خونرسانی): این سکته مغزی در اثر تنگ شدن یا انسداد بیش از اندازه سرخرگ و ایجاد لخته خونی رخ می دهد.
شایع ترین عوارض سکته مغزی
- اختلال بلع غذا
- اختلال تکلم
- اختلالات حسی
- بی حسی و ضعف اندام ها
- مشکلات حرکتی
- ضعف جسمانی
- ناتوانی در انجام کارهای شخصی
- اختلال و ناتوانی در حفظ تعادل
نشانه های ایجاد شده بعد از سکته مغزی
بعد از سکته مغزی ممکن است نشانه های زیر در شخص ایجاد گردد:
- عدم تعادل: در زمان حرکت احتمال دارد احساس عدم تعادل در فرد به وجود آید. فیزیوتراپیست در بهبود تعادل و نحوه راه رفتن به فرد کمک می کند. گاهی اوقات بیمار باید با واکر و عصا راه برود.
- کاهش حس در بدن: بعد از سکته مغزی ممکن است قسمت هایی از بدن به شدت بی حس شوند. ماساژ ملایم و قرار دادن پوست در معرض درجه های متعدد می تواند به برطرف شدن این مشکل کمک کند.
- خستگی عضلانی: گاهی اوقات در دست و پا ضعف ایجاد شده و حرکت دادن آن ها سخت می شود. انجام برخی از تمرین های ورزشی زیر نظر فیزیوتراپیست به کنترل عضلانی و بازیابی قدرت کمک زیادی می کند.
- از دست دادن انرژی: برای اینکه بیمار انرژی بیشتری داشته باشد، باید فعالیت روزمره خود را به امور کوچک تر و ساده تر تقسیم کند. علاه بر این استراحت به میزان کافی به کاهش خستگی نیز کمک بسیاری می کند.
بهبودی بعد از سکته مغزی چقدر طول خواهد کشید؟
بهتر است بدانید زمان بهبودی بعد از سکته مغزی به محل و شدت بروز آن و دسترسی بیمار به شیوه درمانی بستگی دارد. به همین دلیل سرعت بهبودی در هر شخص با شخص دیگر متفاوت است. روند بهبودی بعد از سکته مغزی به عوامل زیادی بستگی دارد. سریع ترین زمان بهبودی در سه ماه اول بعد از سکته مغزی اتفاق می افتد. پروسه این بهبودی بعد از این دوره کندتر است و ممکن است به سال ها زمان احتیاج داشته باشد.
بهترین روش برای بهبودی بعد از سکته مغزی، استفاده کردن به موقع از روش های درمانی پزشکی است. به طور معمول بعد از چند روز نشانه های بهبودی قابل مشاهده است. اما بهبودی در عملکرد بیمار کاملا تدریجی اتفاق می افتد. اگر روند بهبودی آهسته تر باشد، باید متخصص طب فیزیکی و توانبخشی تمرین های لازم را به بیمار ارائه دهد.
توانبخشی بعد از سکته مغزی چیست؟
مطالعات نشان می دهد اصلی ترین فاکتور در هر برنامه توانبخشی عصبی، تمرینات دقیق، تکراری و متمرکز است. برنامه توانبخشی مغز و اعصاب باید به شکل منظم تنظیم شود. سپس مهارت هایی که در اثر سکته مغزی دچار اختلال شده اند، بازیابی شود. این مهارت ها شامل عدم هماهنگی، ضعف، از دست دادن حس، مشکلات راه رفتن، مشکلات گفتار و از دست دادن بینایی می شوند. مطالعات با استفاده از فناوری تصویربرداری پیشرفته می تواند عملکردی که درگیر آسیب است را به دیگر مناطق مغز منتقل کند. سپس تمرینات به فعال سازی دوباره این مدارهای مغزی کمک می کنند تا این روند با سرعت بیشتری انجام شود.
توانبخشی سکته مغزی روش های نوین و جدیدی را برای جبران دیگر معلولیت ها به فرد آموزش می دهد. به عنوان مثال ممکن است لازم باشد شخص یاد بگیرد که چگونه با یک دست حمام برود و لباس به تن کند. به یاد داشته باشید درمان بی حسی بعد از سکته مغزی یکی از مهم ترین نتایج توانبخشی بعد از این بیماری است.
تمرینات توانبخشی سکته مغزی چگونه است؟
ابتدا متخصص توانبخشی، توانایی فرد را جهت استفاده از توانبخشی پس از سکته مغزی بررسی می کند. خوب است بدانید میزان و نوع توانبخشی بیماران سکته مغزی به توانایی ها و نیازهای بیمار وابسته است. خانواده و پرستارها همه باید از پروسه توانبخشی پس از سکته مغزی بیمار آگاهی لازم را داشته باشند.
تمرینات توانبخشی سکته مغزی ممکن است سریع در بیمارستان شروع شود. در ابتدا باید شرایط بیمار از لحاظ پزشکی پایدار باشد، سپس توانبخشی بیماران سکته مغزی انجام می شود. در برنامه توانبخشی سکته مغزی از روش هایی مانند فیزیوتراپی، گفتار درمانی و کاردرمانی استفاده می گردد.
۱. فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی برای اینکه به نتیجه رضایت بخش برسد، با بیماران، پرستاران و افراد خانواده همکاری می کند. این متخصصین برای بررسی اختلالات عصبی بیمار و عملکرد آن ها در فعالیت های روزانه از ارزیابی عصب شناختی استفاده می کنند. گاهی اوقات فیزیوتراپی به چند ماه تا چند سال زمان نیاز دارد. اینکه بیمار در اثر سکته مغزی با چه مشکلاتی روبرو شده است به میزان آسیب دیدگی مغز و محل بروز سکته وابسته است.
۲. تمرین چگونه راه رفتن
اکثر بیمارانی که درگیر سکته مغزی شده اند، نمی توانند راه بروند یا به علت بروز سکته در راه رفتن درگیر مشکل شده اند. به همین خاطر متخصص فیزیوتراپی با داشتن تجربه و مهارت کافی به بیمار کمک می کند. متخصص از پیشرفته ترین ابزارها برای برطرف شدن این مشکل استفاده می کند.
۳. تمرین حقظ تعادل
فردی که درگیر سکته مغزی است در حفظ تعادل دچار مشکل می شود. به همین خاطر ممکن است زمان راه رفتن به هیچ عنوان تعادل نداشته باشد. فیزیوتراپیست برای ارزیابی و درمان مشکلات مربوط به تعادل و کاهش احتمال افتادن بر زمین به بیمار کمک می کند.
۴. تمرین جابجایی و حرکت در تختخواب
استفاده از تختخواب برای فرد بعد از بروز سکته مغزی کار بسیار دشواری است. فیزیوتراپیست باید نحوه استفاده از ویلچر، خودرو و حمام را به فرد آموزش دهد. علاوه بر این باید فرد آموزش ببیند که چگونه از تختخواب خارج شود. در مواردی که بیمار بدون کمک به دیگران نتواند این کارها را انجام دهد، فیزیوتراپیست به او در انجام این امور کمک خواهد کرد.
۵. کمک به بیمار در امور تفریحی
بعد از سکته مغزی، کمک به بیمار در جهت بازگشت به زندگی و انجام تفریح و سرگرمی اهمیت فراوانی دارد. فیزیوتراپیست از یک نوع رویکرد دو جانبه برای کمک به بیمار استفاده می کند. این رویکرد موجب می شود که بیمار بتواند خیلی سریع فعالیت های مورد علاقه خود را انجام دهد.
۶. گفتاردرمانی
گفتار درمانی یکی از شیوه های مورد استفاده در برنامه توانبخشی بیمارانی است که درگیر سکته مغزی شده اند. بعد از بروز سکته مغزی، ممکن است شخص در ارتباط با دیگران درگیر مشکل شود. این مشکلات شامل دشوار صحبت کردن و عدم توانایی در برقراری ارتباط است. متخصص گفتاردرمانی برای برطرف شدن این مشکل از تمرینات زیر استفاده می کند:
- تقویت عضلات مورد نیاز برای صحبت کردن به منظور بهبود هماهنگی و قدرت این عضلات
- تمرین صحبت کردن، شنیدن و نوشتن
- تمرین استفاده از اشارات و حرکات یا ابزار کمکی برای برقراری ارتباط با افراد دیگر
۷. کاردرمانی
یکی از شیوه های توانبخشی پس از سکته مغزی، استفاده از کاردرمانی است. بعد از سکته مغزی ممکن است بیمار از لحاظ هماهنگی بدن با مشکل روبرو شود. به همین دلیل متخصص کاردرمانی برای رفع این مشکل در جهت تغییر در نحوه انجام فعالیت ها و استفاده از ابزار کمکی، بیمار را هدایت و راهنمایی می کند.
علاوه بر این متخصص کاردرمانی باید خانه شخص را از لحاظ ایمنی بررسی کند و ابزارهایی که بیمار نیاز دارد، برای او فراهم نماید. متخصص نحوه جابجایی لوازم را به شکل بسیار دقیق به بیمار آموزش می دهد. هم چنین ممکن است استفاده از ابزار کمکی و لباس ها با کفش های دارای بند چسبی به بیمار پیشنهاد شود.
اجزای مختلف توانبخشی سکته مغزی چیست؟
رویکردهای فروانی برای توانبخشی سکته مغزی وجود دارد. برنامه توانبخشی بیمار به قسمتی از بدن یا نوع توانایی که در اثر سکته مغزی آسیب دیده بستگی دارد.
فعالیت های بدنی
- تمرینات حرکتی: این تمرینات موجب بهبود هماهنگی و قدرت عضلات در زمان راه رفتن می شود.
- آموزش تحرک: در این بخش استفاده از وسایل کمکی مثل عصا، واکر، بریس و ویلچر به فرد آموزش داده خواهد شد. بریس مچ پا به تقویت مچ پا کمک می کند. علاوه بر این به بیمار کمک می کند تا در زمان راه رفتن، وزن خود را کنترل کند.
- درمان دامنه حرکتی: برخی از تمرینات و درمان ها می توانند به کاهش تنش عضلانی کمک کنند. علاوه بر این به بیمار کمک می کنند تا بتواند دامنه حرکتی خود را بازیابد.
فعالیت های بدنی به کمک فناوری
- فناوری رباتیک: دستگاه های رباتیک می توانند با انجام حرکات تکراری، به اندام های آسیب دیده کمک کنند تا بتوانند به طور دقیق عملکرد خود را به دست آورند.
- واقعیت مجازی: استفاده از بازی های ویدئویی و دیگر روش های درمانی مانند کار با رایانه، باعث تعامل بیمار با یک محیط شبیه سازی شده می شود و به واکنش های بی درنگ و سریع نیاز خواهد داشت.
فعالیت های احساسی و شناختی
- درمان اختلالات شناختی: همان گونه که پیش از این اشاره کردیم گفتاردرمانی و کاردرمانی می تواند به فرد در بازیابی توانایی های شناختی مثل حل مسئله، حافظه، پردازش، قضاوت و مهارت های اجتماعی کمک کند.
- درمان اختلالات ارتباطی: گفتاردرمانی به بیمار کمک می کند تا توانایی های از دست رفته در گفتار، نوشتن، درک و مطلب و گوش دادن را مجددا بازیابی کند.
- درمان روانشناختی: سازگاری عاطفی شما ممکن است به طور دقیق آزمایش شود. علاوه بر این شاید به مشاوره نیاز داشته باشید.
- دارو: متخصص ممکن است داروی ضد افسردگی یا دارویی که بر تحریک و هوشیاری تأثیر می گذارد را برای بیمار تجویز کند.
درمان های آزمایشی و تجربی
- درمان های بیولوژیکی: درمان های بیولوژیکی مثل سلول های بنیادی در حال بررسی و ارزیابی هستند. به همین خاطر تنها باید به عنوان بخشی از آزمایش بالینی از آن استفاده شود.
- تحریک غیر تهاجمی مغز: تکنیک هایی مثل تحریک مغناطیسی در یک فضای تحقیقاتی موجب بهبود انواع مهارت های حرکتی می شود.
- پزشکی جایگزین: درمان هایی مثل گیاه درمانی، اکسیژن درمانی و طب سوزنی در حال بررسی هستند.
امیدواریم از مطالعه این مطلب نهایت استفاده را برده باشید. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات علائم قبل از سکته مغزی، علائم سکته مغزی، مراقبت های بعد از سکته مغزی و پیشگیری از سکته مغزی را نیز مطالعه فرمایید.
