امسال نسبت بـه سال هاي گذشته بارش باران بسیار کمی در کشورمان داشته ایم کـه این نشان از این اسـت کـه تابستان بسیار سختی داریم و با کمبود آب مواجه هستیم. ولی چرا امسال باران نمیبارد؟ ما دراین قسمت از مجله تالاب مقاله اي در مورد کاهش بارش باران در کشورمان منتشر کرده ایم.
چرا امسال در کشورمان ایران باران نمی بارد؟
سوال این اسـت کـه چرا باران و برف نمی بارد؟ کاهش بارندگی در کشور، این روز‌ها بـه یکی از بحث برانگیزترین مسائل تبدیل شده ودر نتیجه عوامل متعددی از جمله آلودگی هوا، ریزگرد‌ها و پروژه هارپ در مظان اتهام کاهش بارندگی کشور قرار گرفته‌اند.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی نوشت: اگر بـه پنج دهه گذشته بازگردیم، بارندگی متوسط در کشور حدود 250 تا 260 میلی‌متر بوده اسـت، اما در دهه اخیر نزدیک بـه 200 تا 210 میلی‌متر می رسد و بیانگر این اسـت کـه 40 تا 50 میلی‌متر طی 50 سال از کاهش متوسط بارندگی‌هاي کشور کاسته شده اسـت کـه از شرایط ناخوشایند محسوب میشود، زیرا میزان بارندگی متوسط در ایران حدود یک سوم تا یک چهارم دنیا اسـت.
از سوی دیگر شدت تبخیر و تعرق در ایران نسبت بـه متوسط جهانی بالاتر اسـت، این دو موضوع نشان میدهد کـه همین مقدار کاهش بارش تا چه میزانی منابع آبی کشور را از معرض خارج می کند،
همچنین این عوامل و دخالت‌هاي انسانی و بـه نوعی سوءاستفاده و مدیریت نه چندان مناسب آب‌هاي سطحی منجر شده کـه تعداد قابل توجهی از رودخانه‌ها کم آب شوند، بـه طوری‌کـه برخی رودخانه‌هاي دائمی تبدیل بـه رود‌هاي فصلی شدند و بعضی از رودخانه‌هاي فصلی نیز طول حیات ان‌ها بسیار کوتاه و با خشکی مواجه شدند.
مطالب مشابه: امسال کدام شهرهای ایران دچار بحران آب خواهند بود؟
در ایران خشکسالی آمده است؟
ایران درسال جاری وارد چهارمین سال خشکسالی و کم‌بارشی شد. بـه‌گونه‌اي کـه بر اساس داده‌هاي هواشناسی، از ابتدای سال آبی جاری تنها 36 میلی‌متر بارندگی دریافت کرده اسـت کـه با توجه بـه بارش‌هاي 63.2 میلیمتری بلندمدت 42.2 درصد کاهش بارندگی دارد.
چگونه میزان بارش باران را بسنجیم؟
ضخامت جوی «Atmospheric thickness» معیاری اسـت کـه نشان می دهد یک لایه جو زمین چقدر گرم یا سرد اسـت. تروپوسفر پایین‌ترین لایه اتمسفر اسـت کـه از سطح زمین شروع می شود و تا ارتفاع 18 کیلومتری در استوا و 8 کیلومتری در قطب‌ها را شامل می شود.
تقریباً تمامی بخار آب اتمسفر در تروپوسفر اسـت. دانشمندان اقلیم‌شناس بر اساس ضخامت جوی بخش‌هایي از این لایه جوی میتوانند بـه شکل قابل‌قبولی متوسط درجه‌حرارت را تخمین بزنند و وضعیت هوا را پیش‌بینی کنند.
کارشناسان دپارتمان‌هاي زمین‌شناسی دانشگاه‌هاي یزد، زنجان و تبریز در نوامبر سال 2017 مقاله‌اي را در مجله اقلیم «Climate» منتشر کردند کـه دراین مقاله الگوهای ضخامت جوی ایران مورد محاسبه قرار گرفته و بر مبنای ان در مورد وضعیت بارندگی در سطح کشور نیز تجزیه و تحلیل‌هایي ارائه شده اسـت.
چرا در عربستان باران میبارد، اما ایران نه؟
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور افزود: در برخی اخبار بـه بارندگی‌هاي مناسبی در عربستان اشاره شده کـه ایران ان را تجربه نمی کند این در حالیست کـه این کشور در دهه‌هاي اخیر بـه‌طور میانگین شش میلی‌متر کاهش بارندگی نسبت بـه بلندمدت داشته اسـت.
بر اساس آمار‌ها میانگین بارندگی‌هاي سالانه این کشور حدود 60 میلی متر ثبت شده کـه از بارندگی‌هاي ایران بسیار کمتر اسـت.
سرعت تغییر اقلیم ایران چگونه است؟
خراسان نوشت: صدای پای «تغییر اقلیم» در جهان، در کشور ما، بلندتر اسـت و بیشتر بـه گوش می رسد. سحر تاجبخش رئیس سازمان هواشناسی کشور با اشاره بـه ابعاد ابرچالش تغییر اقلیم، گفت: «افزایش دمای میانگین کشور در پنج دهه گذشته، بیانگر گرمایش محیط و تغییر اقلیم کشور با سرعت بیش از میانگین جهانی اسـت.
روند گرمایش فعلی زمین در 10 هزار سال گذشته بی‌سابقه اسـت و میانگین افزایش دمای کشور ما با سرعتی دوبرابر روند جهانی پیش می رود.» حال این‌که در کشور چه اقداماتی در زمینه تغییر اقلیم و تبعات هولناک ان انجام شده اسـت، باید گفت بـه نظر می رسد ما در زمینه سازگاری با تغییر اقلیم، مقداری کند عمل کرده‌ایم.
مطالب مشابه: همه چیز در مورد باران اسیدی
بیان علت کمبود بارش از طرف اقلیم سازمان هواشناسی
غار اصحاب کهف کجاست؟ در برخی شبکه‌هاي اجتماعی و رسانه ها دلایلی از جمله تاثیر هارپ، «پروژه تحقیق از یونوسفر با استفاده از ارسال امواج فرکانس بالا بـه این لایه و بررسی برهمکنش این امواج با لایه یونوسفر زمین» انتقال ابرها و سامانه‌هاي بارشی بـه کشور‌هاي همسایه برای کم‌بارشی ایران منتشر شده اسـت،
اما بـه گفته رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور بـه دلیل گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی، سامانه‌هاي بارشی مجال تقویت و بارندگی را پیدا نکرده‌اند و این شرایط در تمام نقاط آسیای میانه و خاورمیانه حاکم اسـت همچنین سیستم‌هاي جوی انرژی بسیار بالایی دارند کـه انسان توانایی تاثیرگذاری بر ان‌ها را ندارد.
کاهش 15 درصدی بارش باران در سال جدید نسبت به سال گذشته
وضعیت بارش‌ها در کشور از ابتدای سال آبی جاری «ابتدای مهرماه 1402» تاکنون بسیار نامطلوب بوده و پیش‌بینی از پاییز پر بارش محقق نشد. این شرایط در روز‌هاي نخست زمستان نیز تداوم داشته و پیش‌بینی‌ها نشان میدهد کـه زمستان امسال روند میزان بارش‌ها کاهشی خواهد بود.
کاهش بارش‌ها در کشور سبب کاهش حجم آب‌هاي سطحی خواهد شد و تأمین آب را بیشتر بـه سمت استفاده از سفره‌هاي زیرزمینی هدایت خواهد کرد. استفاده از آب‌هاي زیرزمینی نیز موجب افزایش فرونشست خواهد شد.
چرا در ایران بارش باران کم شده است؟
چندی پیش فیروز قاسم‌زاده سخنگوی صنعت آب گفته بود کـه سالانه 10 میلیارد مترمکعب از آب تجدیدپذیر کشور بـه مصرف میرسد. تازه‌ترین آمار مرکز اطلاعات و داده‌هاي آب کشور هم بیانگر ان اسـت کـه میزان بارش‌هاي از ابتدای سال آبی جاری «ابتدای مهر» تا هشتم آبان در حالی بـه 46.2 میلی متر رسیده کـه در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش 15 درصدی یافته اسـت.
میزان بارش‌هاي همین بازه زمان درسال گذشته 54.1 میلی متر بوده اسـت. مجموع بارش‌هاي امسال کشور در هم‌سنجی با دوره بلندمدت 55 ساله کـه 70.6 میلی‌متر بارش داشته‌ایم 35 درصد کاهش نشان میدهد.
کاهش 53 درصدی بارش باران در تهران
میزان بارش‌ها در تهران درعین‌حال در مقایسه با کل کشور از وضعیت بدتری برخوردار شده و همین امر بر روی مخازن سد‌هاي تهران بـه‌خصوص سد‌هاي شرق تهران اثرگذار باشد. بارش‌هاي از ابتدای سال آبی جاری تا هشت دی در حالی بـه 39.5 میلی‌متر رسیده کـه در دوره بلندمدت این میزان 84 میلی متر بوده و کاهش 53 درصدی را رقم زده اسـت.
سال گذشته هم میزان بارش‌هاي تهران 42.4 میلی متر بوده کـه بارش‌هاي امسال ان 9 درصد کاهش دارد. سحر تاجبخش رئیس سازمان هواشناسی امروز خاطرنشان‌کردن: شرایط اقلیمی کشور مساعد نیست، منابع زیست‌محیطی و تالاب‌هاي فصلی در حال خشک‌شدن هستند و کمبود بارش هم رخ‌داده اسـت کـه با ادامه این روند رودخانه‌هاي دائمی کشور نیز بـه سمت خشک‌شدن میرود.
دلایل سیاسی باعث کاهش بارش باران شده؟
غار اصحاب کهف کجاست؟ پزشک محمدتقی زمانیان از اساتید برجسته هواشناسی کشور و عضو سابق کمیته مشترک علمی وابسته بـه برنامه و تغییر اقلیم جهان درسال 97 بـه تسنیم گفت: این تغییر اقلیمی یک اصل اسـت و یک مسئله سیاسی محسوب می شود کـه لعاب علمی بـه ان میزنند و واقعیت ندارد؛ اقلیم یک نظام اسـت کـه بـه‌طور طبیعی تنظیم می شود و مانند بدن انسان عمل می کند.
بـه‌عنوان مثال اگر پاییز یا اوایل زمستان خشکی را داشته باشیم بـه‌طور قطع این بارش‌ها در زمستان و بهار جبران میشود و نمونه بارز ان را شاهد بوده‌ایم بنابر این اقلیم بر اساس سازوکار‌هاي علمی تنظیم میشود، اما برخی عملکرد‌ها همانند از بین بردن جنگل‌ها یا سایر موضوعات دیگر ربطی بـه تغییر اقلیم ندارد و برنامه‌اي انسان‌ساز بوده اسـت.
مثلا نمایش آب شدن یخ‌هاي قطب شمال نیز جای سؤال دارد چرا کـه در همه ی دنیا در فصل تابستان، یخ‌ها و برف‌ها آب می شوند، اما ما همان گونه فیلم آب شدن یخ‌هاي قطب در تابستان را نشان می دهیم و ان را کـه یک برنامه طبیعی اسـت بـه تغییر اقلیم ربط میدهیم!
بهتر اسـت همه ی بـه این امر توجه داشته باشند کـه در قطب تابستان‌ها مانند روز روشن و زمستان‌ها کاملاً تاریک و شب اسـت؛ بنابر این این فیلم‌ها مربوط بـه تابستان قطب اسـت.
تغییر اقلیم و بارش باران به دلایل طبیعی
استاد اردکانی پدر علم هواشناسی ایران بـه تسنیم می گوید: دو تفکر بزرگ در دنیاوجود دارد کـه یکی می گوید تغییر اقلیم سیاسی اسـت و وجود ندارد و دیگری میگوید تغییر اقلیم وجوددارد ودر این میان نیز دو دسته بزرگ از دانشمندان با یک دیگر بحث و تبادل نظر دارند و هر کدام بر دلایل خود تأکید میکنند.
ما نیز باید ببینیم در کدام دسته قرار داریم و باید این دو دیدگاه مهم برای روشن شدن موضوع کنار یک دیگر قرار بگیرند و نظرات هردو گروه تفهیم شود. بنده در مورد نظرات تغییر اقلیم بـه‌صورت کامل با زمانیان هم‌عقیده نیستم؛ بـه‌عنوان مثال در گذشته بارش برف‌هاي بسیار زیادی در کشور داشتیم، اما در حال حاضر این بارش‌ها بـه کجا رفته اسـت، آیا این تغییر اقلیم نیست؟
بـه‌عنوان نمونه برخی افراد معتقدند کـه در گذشته فضای جغرافیایی کلان‌شهر‌ها بـه‌صورت باغ بوده ودر حال حاضر این‌گونه نیست و زمین خشک شده کـه این می تواند ناشی از تغییرات اقلیمی باشد کـه این نظرات نیز باید بـه‌صورت کامل مورد توجه و بررسی قرار گیرد.
تغییر اقلیم و بارش باران به دلایل انسانی
بسیاری از این تغییرات اقلیمی بشرساز و ناشی از عملکرد انسان اسـت یعنی قهر الهی نیست و قهر بشری محسوب میشود؛ این تخریب‌هاي انسان‌ساز و از بین بردن مراتع و تالاب‌ها میتواند تغییر اقلیم ایجاد کند البته نظر قطعی بنده این اسـت کـه شاید دریک برهه از زمان بارش‌ها کاسته شود، اما در برهه‌اي دیگر از زمان و حتی در بلندمدت جبران خواهد شد.
مطالب مشابه: کاریکاتور کم آبی در ایران
در پایان
خلاصه این‌که اگر این روند کاهش باران ادامه یابد خشکسالی بدی در تابستان منتظرمان اسـت. پس باید بـه فکر چاره اي بودو بـه درگاه خداوند برای بارش این برکت الهی دعا کنیم. امیدواریم از این مطلب از مجله تالاب لذت برده باشید.
