من فحش می دهم ، تو فیش می نویسی؟!
به گزارش نم نمک ، مراسم نکوداشت احمد سمیعی گیلانی همزمان با زادروز این چهره فقید فرهنگی و نخستین تولدش بعد از درگذشتش و روز ویراستار (چهارشنبه ، یازدهم بهمن ماه) در کتابخانه مرکزی فرهنگستان زبان و ادب فارسی با حضور حسن انوری ، محمدرضا نصیری ، مسعود جعفری جزی ، آبتین گلکار ، مهشید نونهالی ، محمود عابدی و محمدرضا ترکی برگزار شد.
بعد از سخنان غلامعلی حداد عادل ، رئیس فرهنگستان ، موسی اسوار ، مترجم زبان عربی و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سخنانی با اشاره به اینکه چندسالی است سالروز تولد سمیعی گیلانی به عنوان روز ویراستار خوانده می شود ، گفت : برجسته ترین خصلت استاد سمیعی ، عشق به ویراستاری بود ، ویراستاری در خون سمیعی بود و واقعا از آن لذت می برد. روند ویرایش ، روند جانکاهی است و معمولا ویراستاران اظهار ملال می کنند و می گویند می خواهیم آن را کنار بگذاریم اما وجود استاد سمیعی با ویرایش سرشته شده بود و برخی ملال از ویراستاری را تلنگر می زدند. خود ایشان تعریف می کرد که فروزانفر از سر لطف احوال دانشجویانش را می پرسید و تکیه کلامش «چه می کنید آقا؟» بود. از سمیعی می پرسد و او می گوید : «ویراستاری می کنم». پاسخی که فروزانفر به ایشان داده بود ، ضدانگیزه بود. ولی استاد سمیعی ویراستاری را دوست داشت و از آن لذت می برد. گاه به او می گفتم شما از این کار خسته نمی شوید؟ می گفت : «من لذت می برم».
او افزود : اگر بخواهیم زمان حیات سمیعی ، دقایق و ساعات و روزهایش را محاسبه کنیم به این نتیجه می رسیم که اگر او به ترجمه می پرداخت ، با پشتکاری که داشت به 100 کتاب می توانست برسد اما 70 درصد زمان و عمرش را وقف ویرایش کرد. او در تالیف مقاله و کتاب دستی داشت و ترجمه های نابی داشت. آن زمانی که برای ویرایش محدودیت داشت (در زندان بود) به ترجمه اهمیت داد و از سر ناچاری در مقطع کوتاهی که در زندان بود به ترجمه پرداخت و ترجمه درخشان او از «سالامبو» محصول ایام زندان بود. اگر او به کار ترجمه می پرداخت در صدر و در کنار مترجمانی چون سعادت ، نجفی ، قاضی و سیدحسینی قرار می گرفت. او در تألیف مقالات دانشنامه ای درخشان عمل می کرد و این مقالات او متقن و استوار هستند.
اسوار «ایثار در ویرایش» را دومین خصلت سمیعی گیلانی خواند و گفت : استاد سمیعی ایثارگونه رفتار می کرد. می گویند ویراستار نباید به بیش از 30 درصد متن دست ببرد و اگر بیش از این بود مقاله یا ترجمه مردود می شود اما استاد گاهی کارهایی را با ویرایش احیا می کرد که مثال معروف آن کتاب «از صبا تا نیما» است؛ این کتاب مجموعه ای فیش بود که به یک کتاب ارزشمند تبدیل شد و مولف نیز به این موضوع اقرار داشت. سال 1384 مقاله ای را برای داوری برای من ارسال کرد که موضوع مقاله خوب بود اما اجرای نویسنده قوی نبود. از موضوع خوشم آمد و برحسب تعهدی که داشتم ملاحظات آن را نوشتم که چه کاستی هایی دارد اما قابل چاپ نیست. چند ماه بعد همان مقاله چاپ شد که کاملا متفاوت بود و همه ملاحظات اعمال شده بود. زمانی که به استاد سمیعی گفتم مولف آن ها را اصلاح کرد گفت نه خودم درست کردم. ایشان واقعا ایثار کرده بود و برخی از مولفان و نویسندگان نیز چه برخوردار شدند ، به نام شان چیزهایی چاپ شد که کار سمیعی بود. سمیعی برای ویرایش واقعا ایثار می کرد.
این مترجم در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به مقاله «آداب ویراستاری» نوشته احمد سمیعی گیلانی که در سال 1360 منتشر شده است ، گفت : استاد سمیعی بر این آداب تأکید داشت که ویراستار با مولف یا صاحب اثر تعامل داشته باشد و نباید یک ویراستار اظهار فضل کند هرچقدر که باسواد باشد. 40 سال از نزدیک با سمیعی کار کردم ، در تمام سال ها که ویراستاری می کرد یک بار ندیدم از صاحب اثری بدگویی کند و سر سوزنی جایگاه او را زیر سوال ببرد. او همیشه با حرمت از صاحبان آثار یاد می کرد و به همین علت مورد احترام همگان بود.
اسوار «کوشایی» را چهارمین ویژگی سمیعی گیلانی خواند و گفت : استاد سمیعی از ساعت 6 و نیم صبح که به فرهنگستان می آمد تا آخر وقت کار می کرد و همیشه در زمان استراحت نیز بحث کتاب و نشر بود.
او در ادامه خاطراتی از کوشایی سمیعی گیلانی در سفرهای کاری و تفریحی گفت و اظهار کرد : در سفری به نمایشگاه کتاب بروکسل که با هم رفته بودیم ، ما کاری نداشتیم و دیدم چیزی از کیف درآورد و شروع به کار کرد. گفتم چه می کنید؟ گفت دارم کتاب فلانی را ویرایش می کنم. گفتم در سفر هم دست برنمی دارید؟ گفت : «خب ، بیکارم و نشسته ام.». وجود او با ویراستاری عجین شده بود و پیشتکار و علاقه زیادی در وجود او برای این کار بود.
این مترجم با بیان اینکه اخوانیاتی با سمیعی گیلانی داشت ، اخوانیه ای را تعریف کرد. او به شوخی گفت : «امیدوارم این خاطره من تبعاتی برایم در فرهنگستان نداشته باشد؛ البته تکلیفی بر من نشود. آقای سمیعی روحیه تلمذ و دانشجویی داشت. آن زمان که در فرهنگستان نبودم ، به من می گفت با دکتر نصیری صحبت می کنم در فرهنگستان جلساتی برای شعر عربی از دوران جاهلیت تا کنون بگذاری.» که می گفتم کار سختی است و نمی شود ، من برای این کار باید کلی مقاله بخوانم.
موسی اسوار خاطره طنزی را به نقل از خود سمیعی مربوط به روحیه دانشجو بودن احمید سمیعی گیلانی تعریف کرد : همسر سمیعی گیلانی تعبیرات گیلکی نابی در ذهن داشت. برخلاف سمیعی گیلانی که درون گرا و ساکت بود (دانشجوی فروزانفر بود و در کلاس هایش ساکت بود اما خوب یاد می گرفت. بعد از امتحان ، بالاترین نمره را او آورده بود. وقتی دانشجویان نتیجه امتحان را سراغ گرفته بودند ، گفته بود بد نبود اما از همه بهتر آن جوان سکّیت و صموت بود. این دو واژه فعل تفضیلی هستند) ، همسرش برون گرا بود و حرفش را می زد. یک بار دعوایی با هم داشتند که همسرش متلکی را به گیلکی می پراند که سمیعی برای اولین بار عبارت را شنیده بود و گویا تشبیه زیبایی هم داشته است. در میانه بحث و دعوا سمیعی فیش کاغذی را برداشته و به همسرش گفته بود آنچه را گفتی دوباره بگو ، او می گوید چه گفتم ، می گوید همین را که گفتی بگو. همسرش می گوید من دارم فحش می دهم ، تو فیش می نویسی؟! استاد سمیعی روحیه علمی داشت.
بیوگرافی موسی اسوار
موسی اَسوار متولد 3 مرداد 1332 مترجم ایرانی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.
