تماشای تلویزیون برای نوزاد، مضر است؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: آیا نگاه کردن به تلویزیون از فاصله سه متری برای نوزاد سه ماهه به مدت بیست دقیقه در روز ضرر داره؟

پاسخ دکتر فرزاد وفایی، متخصص اطفال:
ممکن است دیدن تلویزیون برای چشمان نوزاد شما ضرر خاصی نداشته باشد، اما اگر به تلویزیون عادت کرد، بعد که بزرگتر شد دیگر نمی توان او را در دیدن تلویزیون کنترل کرد و به این صورت رشد کودک، بازی کردن او، تعاملش با خانواده و تعامل اجتماعی اش با همسالانش دچار مشکل می شود. بنابراین اگر خیلی اصرار به دیدن تلویزیون دارد، می توانید اجازه دهید لالایی کودک یا چند برنامه خاصی را ببیند، ولی در بقیه موارد سعی کنید او را سرگرم کنید تا تلویزیون نبیند. از طرف دیگر تلویزیون امواج الکترومغناطیسی دارد که هنوز برای ما ناشناخته است و ممکن است روی مغز یا اندام و سلامتی کودک اثر منفی بگذارد، بنابراین در بیشتر موارد نوزاد زیر یک سال را از دیدن آن منع می کنیم.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
تلویزیون به دلیل جذابیت های بصری و شنیداری خود از قبیل رنگ، حرکت و همچنین موسیقی و صدا برای نوزاد جالب بوده و او را تحت تاثیر قرار می دهد. والدین باید مدت زمان قرار دادن نوزاد در مقابل تلویزیون را کنترل کنند، زیرا ممکن است تماشای بیش از حد تلویزیون، موجب بروز مشکلاتی در آینده شود.
در مورد اینکه آیا تلویزیون برای نوزاد مفید است یا مضر و همچنین تاثیر آن بر روی کودکان اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد.

تاثیر تلویزیون برای نوزاد
تماشای تلویزیون در بین خانواده های ایرانی رواج زیادی دارد. بنابراین تماشای تلویزیون برای نوزاد چیز عجیبی نمی باشد، همینطور تلویزیون به دلیل رنگ، حرکت و صدا نوزاد را تحت تاثیر قرار داده و مبهوت خود می کند.
ولی با این حال بر اساس تحقیقاتی که تا کنون انجام گرفته است، تماشای تلویزیون برای کودکان زیر ۲ سال توصیه نمی شود. دکتر هلاکویی در این زمینه به نکات مهمی اشاره کرده است، که در ادامه به آن پرداخته ایم.
بر اساس تحقیقات انجام گرفته به وسیله محققین آمریکایی، تماشای بیش از حد تلویزیون در نوزادان باعث تاخیر در فرایند شناختی آنها و نیز یادگیری زبان می شود.

خطر تماشای تلویزیون قبل از بیست ماهگی نوزاد
به طور کلی تماشای تلویزیون قبل از بیست ماهگی برای نوزاد خطرناک است، زیرا موجب از بین رفتن میلیون ها سلول مغزی کودک می شود. در این مورد بهتر است والدین، تماشای تلویزیون برای کودک را محدود کنند، یعنی از ۲ تا ۶ سالگی تنها روزی نیم ساعت و بعد از آن می تواند، روزی یک ساعت به تماشای تلویزیون بنشیند.
تحقیقاتی که توسط دانشگاه واشنگتن انجام گرفت به این صورت بود که ۳۲۹ نوزاد که بین ۲ تا ۲۴ ماهگی به سر می بردند، تحت آزمایش ضبط آواهای کلامی قرار گرفتند؛ نتایج این تحقیقات نشان داد، به ازای هر ساعتی که تلویزیون خانه روشن بود، نوزادان قادر به درک ۷۷۰ لغت از مجموع لغت های والدینشان نبودند که این امر نشان دهنده کاهش ارتباط بین کودکان و والدین می باشد.
زیرا احتمال دارد والدین در زمان روشن بودن تلویزیون، کمتر از ارتباطات کلامی با کودک خود استفاده کنند.
تماشای برنامه های تلویزیون برای نوزاد و کودک می تواند سرگرم کننده باشد و همچنین کودک را با فرهنگ های مختلف آشنا کند، اما تماشای آن مضراتی نیز از قبیل چاقی، خشونت، ترس، ضعیف شدن چشم ها و … دارد که متاسفانه تاثیرات مخرب آن بیشتر از فوایدش می باشد.

حضور وسایل الکترونیک در زندگی مردم
امروزه با توجه به اشراف وسایل الکترونیک از جمله موبایل و تبلت بر زندگی مردم و استفاده از آنها توسط گروه‌های مختلف سنی، برخی خانواده‌ها برای داشتن چند لحظه سکوت و دوری از هیاهوی نوزادان و کودکان خود، این وسایل را بدون توجه به ضررهای آن در اختیارشان قرار می‌دهند.
برخی متخصصان و کارشناسان حوزه روانشناسی بر این باورند که استفاده از موبایل، تبلت و حتی تلویزیون در سنین زیر 2 سال برای رشد مغز کودک نه تنها مثبت نیست بلکه منفی بوده و بسیار ضرر دارد.
برخی خانواده‌ها بدون آگاهی از ضررهای این وسایل روی رشد مغز کودک خود، برای داشتن چند لحظه آرامش و دوری از داد و فریاد کودک، این وسایل را به راحتی در اختیار فرزندانشان قرار می‌دهند بدون اینکه به ضررهای آن واقف باشند.
دکتر «اکرم پرند» فوق‌ دکترای روانشناسی و آموزش کودکان معتقد است بحثی که در خصوص رشد مغز کودک مطرح است اینکه ما چه محرک‌هایی را با چه ویژگی‌هایی در معرض کودکان و نوزادان قرار دهیم.
وی بیان داشت: باید توجه داشته باشیم که بچه‌ها در سنین مختلف چه خصوصیات رشدی و تحولی دارند و با توجه به سن تحولی کودک، اسباب‌بازی‌ها، رسانه‌ها و هر نوع محرکی را در اختیار نوزاد قرار دهیم، اگر این مساله رعایت شود وجود هر گونه محرک می‌تواند به رشد شناختی، رشد حسی و حرکتی و رشد هیجانی کودک کمک کند، در غیر این صورت علاوه بر اینکه در رشد کودک، مثبت نیست می‌تواند مخرب هم باشد.
وی افزود: از جمله مواردی که به ویژه در نوزادی می‌تواند خیلی مضر باشد بازی‌هایی است که از طریق موبایل و تبلت و محرک‌های دیداری در اختیار نوزاد قرار داده می‌شود، چون در بدو تولد، نوزاد از نظر دیداری رشد می‌کند و اول رشد دیداری رخ می‌دهد بنابراین هر گونه محرک دیداری می‌تواند پایه رشد بعدی نوزاد باشد.

صورت مادر؛ بهترین محرک دیداری
پرند یادآورشد: بهترین محرک‌های دیداری برای این سن، صورت مادر است که می‌تواند از طریق هیجاناتی که به کودک نشان می‌دهد پایه رشد بعدی مغز نوزاد به خصوص در بدو تولد باشد.
در ماه‌های اول تولد باید دقت داشته باشیم که محرک‌های دیداری خاصی که شبیه صورت مادر هستند و اسباب‌بازی‌هایی که شبیه انسان باشد در معرض دید نوزاد قرار گیرد.
این متخصص روانشناس در پاسخ به این سوال که چرا می‌گوییم وسایل الکترونیکی خوب نیستند، گفت: به خاطر اینکه پردازش اطلاعات چنین بازی‌هایی در این سنین مستلزم آن است که نوزاد در مرحله‌ای از رشد باشد تا بتواند اطلاعات وارده را پردازش کند وگرنه دچار یک نوع فشار شناختی می‌شود که به آن «لود شناختی» می‌گویند.
«لود شناختی» به این معنا است که اطلاعات بیش از حد ظرفیت نوزاد وارد سیستم پردازش اطلاعاتش می‌شود و در نهایت به او فشار روانی وارد می‌آورد.

نداشتن توانایی پردازش سریع اطلاعات
وی تصریح کرد: بچه نمی‌تواند با آن سرعتی که بازی‌های الکترونیکی پیش می‌روند اطلاعات را پردازش کند و همین باعث خستگی ذهنی او می‌شود، از آنجا که ابعاد مختلف یک انسان از جمله روح، روان، شناخت، مهارت‌های هیجانی و اجتماعی انسان با هم در ارتباط هستند، این خستگی و سرعت بالای ورود اطلاعات به صورت یک شبکه، می‌تواند همه کارکردهای یک فرد را تحت تاثیر قرار دهد.
این متخصص روانشناس افزود: به عنوان مثال وقتی بزرگسالان از نظر ذهنی خسته می‌شوند و بار شناختی زیادی بر اثر یک فعالیت ذهنی ایجاد می‌شود از نظر روحی و روانی هم متاثر شده، سطح تحمل‌شان پایین آمده و با کوچکترین محرکی، مدیریت هیجانات آنها کاهش پیدا می‌کند.
پرند بیان داشت: اگر بدانیم برای هر سنی چه محرکی قرار دهیم به رشد آن کمک می‌کنیم در غیر اینصورت هیچ کمکی به رشد کودک نکرده و مشکلاتی نیز برای او ایجاد می‌کند.
وی افزود: محرک‌ها به دلیل سرعت، تنوع و شباهت زیاد به دنیای واقعی، باعث می‌شوند نوزاد هنگام تجزیه و تحلیل آنها، بیش از اندازه از ذهنش کار بکشد و این اجبار، فشار روانی برای نوزاد ایجاد می‌کند، بنابراین روانشناسان حتی تماشای تلویزیون را برای نوزادان و کودکان زیر 2 سال توصیه نمی‌کنند.

تماشای تلویزیون؛ عامل کاهش تعامل نوزاد با مادر
وی یادآور شد: تماشای کارتون برای بچه زیر 2 سال علاوه بر خستگی ذهنی، در دنیای آینده کودک نیز تاثیر می‌گذارد و فرصت تعامل با مادر را از او می‌گیرد، مادری که بچه را در معرض تلویزیون قرار می‌دهد و خود سرگرم کار است قاعدتا زمان زیادی برای تعامل صورت به صورت با نوزاد ندارد و قرار گرفتن نوزاد در معرض وسایل الکترونیک، تاثیر منفی بر فرآیند رشد نوزاد بر جای خواهد گذاشت.
پرند عنوان کرد: تمامی رشد یک انسان مستلزم تغییرات در مغز است، یعنی حتی مهارت‌های حسی و حرکتی با شبکه‌هایی در مغز ارتباط دارند، بنابراین وقتی یک نوزاد تازه متولد شده و به مرحله‌ای می‌رسد که باید حرکت کرده و با محیط تعامل پیدا کند، مهم‌ترین موضوع آن است که برانگیزاننده حرکت باشد چون در زمانی از رشد قرار دارد که قسمت‌های مختلف مغز او در حال رشد است بنابراین باید در محیط ، محرک‌هایی باشد که آنها را به حرکت تشویق کند، اسباب‌بازی‌هایی در اختیار او قرار گیرد که آنها را بردارد و مهارت‌های حرکتی ضعیف و قوی او رشد کند.

بازی‌های الکترونیک موجب تقویت ذهن در سنین نوزادی نمی‌شود
وی ادامه داد: نوزاد نیازی ندارد که با تبلت بازی کند چون در مرحله‌ای از رشد مغز قرار دارد که قسمت مربوط به حس و حرکت رشد می‌کند به همین خاطر بازی‌های حسی و حرکتی اولویت دارند، بازی‌های رایانه ای که در موبایل و تبلت وجود دارد برای این سنین طراحی نمی‌شود اما خانواده آنها را در اختیار کودک قرار می‌دهد.

اپلیکیشن‌های داستان‌های گویا
این متخصص روانشناس با اشاره به اینکه محیط برای نوزاد به قدر کافی جدید است که دیگر نیازی به وسایل بازی رایانه‌ای ندارد و کمکی به رشد ذهن کودک نیز نمی‌شود، در خصوص استفاده از اپلیکیشن‌های داستان‌های گویا در موبایل و تبلت نیز توضیح داد: هدف داستان‌گویی فقط این نیست که دایره لغات کودک زیاد شود.
وقتی مادر برای کودک داستان می‌گوید و او را در آغوش می‌گیرد و ارتباط چشمی برقرار می‌کند، آن داستان چند بُعد از ابعاد کودک را درگیر می‌کند و رشد می‌دهد.
پرند ادامه داد: البته داستان‌های گویا بد نیستند اما نباید روش غالب ما باشد چون می‌خواهیم از طریق داستان‌گویی، ارتباط ایجاد کنیم نه اینکه فقط کودک یک سناریویی را بیان کند، داستان‌گویی مادر علاوه بر افزایش دامنه واژه‌ها، از نظر رشد عاطفی و روانشناختی نیز به کودک کمک می‌کند.

سال‌های نخست زندگی؛ مهم‌ترین دوران ارتباط نورونی مغز
«مهدی دوایی» دکترای علوم تربیتی نیز در خصوص استفاده و به‌کارگیری موبایل برای سرگرم کردن کودک و به ویژه نوزادان گفت: ارتباط نورونی مغز در سال‌های اول بسیار مهم است و هر چه نورون‌های بیشتری با هم ارتباط پیدا کنند، ذهن و مغز بیشتر بارور می‌شود و یادگیری در سال‌های بعد بهتر اتفاق می‌افتد.
این ارتباط به ویژه در سال‌های اول و دوم تا 6 سال اول زندگی مهم است.
این دکترای علوم تربیتی تصریح کرد: تجربه هر چقدر بیشتر باشد ارتباط نورونی مغز بیشتر می‌شود و ظرف که همان ذهن است قابل انعطاف خواهد شد اما اگر تجربه کم باشد (تجربه یعنی تعامل با محیط) ظرف مورد نظرغیرقابل انعطاف می‌شود.
دوایی یادآورشد: اگر تجربه و تعامل نوزاد فقط به موبایل معطوف شود و زمانی که باید تعامل او با پدر و مادر و اسباب‌بازی‌هایش بیشتر باشد، موبایل جایگزین شود ارتباط نورونی از بین رفته و جای آن را «حرص» کودک به این وسایل می‌گیرد.