ستاره | سرویس مذهبی - علت وفات حضرت زینب چه بوده است؟ شهادت یا وفات حضرت زینب (س)؟ کدام روایت معتبرتر است؟ در این مطلب روایت های مختلف درباره علت وفات حضرت زینب کبری (س) را بررسی میکنیم.
علت وفات حضرت زینب چیست؟
هر سال پانزدهم ماه رجب نام حضرت زینب (س) را میشنویم که روز شهادت یا وفات حضرت زینب (س) است. اما این روز را باید روز شهادت ایشان بنامیم یا روز وفات؟ درباره چگونگی وفات حضرت زینب، روایت های گوناگونی وجود دارد که هیچکدام را به قطع نمی توان پذیرفت. اما دو روایت از علت وفات حضرت زینب، بر اساس منطق و شرایط، احتمال بیشتری دارد و یک روایت احتمال ضعیفتری دارد. در ادامه این سه روایت را بررسی میکنیم.
۱. بیمار شدن حضرت زینب و وفات طبیعی
در برخی از منابع تاریخی درباره چگونگی وفات حضرت زینب (س) آمده است که آن حضرت بیمار شد و به طور طبیعی وفات کرد. این احتمال منطقیترین نظر در این مورد است، زیرا ایشان از واقعه عاشورا به بعد، مصیبتها و سختیهای زیادی را متحمل شده بودند.
در کتاب «قطعهای از بهشت» در این باره چنین آمده است:
«حضرت زینب (س) پس از ورود به شام گرفتار تب وصل خانواده اش میگردد و هر لحظه مریضی او شدت پیدا میکند، تا این که نیمه ظهر به همسر خویش عبدالله میگوید: بستر مرا در حیاط به زیر آفتاب قرار بده. عبدالله میگوید: او را در حیاط جای دادم که متوجه شدم چیزی را روی سینه خویش نهاده و مدام زیر لب حرفی میزند. به او نزدیک شدم دیدم پیراهنی را که یادگار از کربلاست، یعنی پیراهن حسین (ع) را، که خونین و پاره پاره است، بر روی سینه نهاده و مدام میگوید: «حسین، حسین، حسین...» لحظاتی بعد او وارد بر حریم اهل بیت النبوه گشت و کارنامه عمرش به خیر و سعادت ختم گردید.»
۲. مسمومیت حضرت زینب به دست ماموران یزید
احتمال دیگری که در برخی روایات آمده این است که حضرت زینب (س) توسط ماموران یزید مسموم شده و به شهادت رسیدند. این احتمال نیز به دور از انتظار نیست، چرا که حضرت زینب کبری (س) از کسانی بودند که تمام وقایع عاشورا را دیده و همواره در مجالس مختلف، دلیرانه درباره ستمهای یزید و عواملش افشاگری میکردند و پیام آور عاشورا و دادخواهی بودند. این کار باعث میشد وجهه یزید در میان مردم نابود شود و هر روز تعداد بیشتری از مردم، چهره پلید او را میشناختند. البته مسموم کردن، یکی از روشهایی بود که معاویه و یزید برای از میان بردن معصومینی همچون امام حسن (ع) به کار برده بودند.
هر چند قطعا اگر یزید دستور چنین کاری را داده باشد این دستور مخفیانه بوده است تا درباره این جنایت سند به دست کسی نیفتد.
نکته: این دو نظریه، هیچ کدام به اثبات قطعی نرسیدهاند و مورد اختلاف علما و مراجع تقلید هستند.
۳. روایت غرق شدن حضرت زینب در آب
غرق شدن حضرت زینب در آب احتمال دیگری است که درباره علت وفات حضرت زینب مطرح شده است که البته احتمال آن بسیار ضعیف و تقریبا ساختگی به نظر میرسد. اغلب علما و کارشناسان علوم اسلامی بر این باورند که حضرت زینب بر اثر خفه شدن در آب از دنیا نرفتهاند و این گزینه به احتمال بسیار زیاد یک داستان ساختگی است.
تاریخ وفات حضرت زینب
روایت مشهور این است که حضرت زینب (س) در 15 رجب سال 62 هجری (روز یکشنبه) وفات کرده است.
اختلاف در محل دفن حضرت زینب
همانطور که درباره علت وفات حضرت زینب (س) اختلاف نظر هست، محل دفن ایشان نیز مورد اختلاف علما است. شواهدی که در کتب تاریخی وجود دارند سه مکان را به عنوان مدفن شریف حضرت زینب (س) بیان میکنند:
۱. مدینه: علامه سید محسن امین بر این اعتقاد است که حضرت زینب (س) پس از ورود بهمدینه همواره گریان و عزادار بود و یک سال و نیم بعد از ورودشان به این شهر از دنیا رفت و در همان جا دفن شد. البته در حال حاضر اثری از قبر ایشان وجود ندارد.
۲. شام: بسیاری از مورخان و عالمان با توجه به دلایل فراوان، معتقدند مرقد مطهر حضرت زینب کبری (سلاماللهعلیها) در سمت جنوب شرقی دمشق، پایتختکشور سوریه و در هفت کیلومتری آن، در روستای «راویه» و در منطقه «غوطه» دمشق واقع شده است. اعتقاد بر این است که حضرت زینب (س) پس از ورود به شهر مدینه در مجالس مختلف درباره جنایات یزید سخن میگفت. فرماندار مدینه به یزید نامه نوشت و ماجرا را گزارش داد و یزید دستور داد که حضرت زینب (س) را مخیر کنند تا به هر شهری به جز مکه و مدینه میخواهد عزیمت کند. حضرت زینب (س) شام را انتخاب کرد و پس از مدتی در همان شهر از دنیا رفت. بعضی از منابع علت انتخاب شهر شام را قحطی بزرگی میدانند که در شهر مدینه و حجاز رخ داد و عبدالله بن جعفر همسر حضرت زینب با ایشان راهی شهر شام شدند. البته بعضی بر این باورند که قبر حاضر در قریه راویه در نزدیکیهای دمشق مربوط به زینب صغری (ام کلثوم) است، نه زینب کبری.
۳. قاهره: حضرت زینب (س) به اعتقاد بعضی از تاریخ نگاران به علت افشاگری علیه دستگاه بنی امیه مجبور شد که مدینه را ترک کند و راهیمصر بشود و در همان جا هم از دنیا رفت. هم اکنون در شهر قاهره زیارتگاه باشکوهی به نام سیده زینب وجود دارد. البته بعضی این قبر را متعلق به زینب بنت یحیی بن حسن الانور بن زید بن حسن بن علی بن ابی طالب میدانند.
نکته: اکثر علمای شیعه و کارشناسان علوم دینی اتفاق نظر دارند که حضرت زینب (س) در دمشق دفن شدهاند و حرم مطهرشان همان حرم مشهور واقع در سوره است.