قطب الدین صادقی الان کجاست؟ + بیوگرافی

انتقاد قطب الدین صادقی از ماجرای استعلام گیری

به گزارش نم نمک ، این نشست به عنوان یکی از سلسله نشست های حقوق تئاتر که به مساله سانسور می پردازد ، عصر روز شنبه 20 آبان ماه با حضور جمعی از هنرمندان تئاتر و سینما در سالن استاد جوانمرد خانه تئاتر برپا شد.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

در این نشست پنل ابتدایی با حضور شهرام گیل آبادی ، رییس انجمن صنفی کارگردانان خانه تئاتر ، وحید آگاه ، حقوقدان و مشاور حقوقی این انجمن و قطب الدین صادقی ، کارگردان ، نویسنده ، پژوهشگر و مدرس تئاتر برگزار شد و در ادامه هنرمندانی چون صدرالدین زاهد ، بازیگر و کارگردان باسابقه تئاتر ، فریدون جیرانی و علیرضا رییسیان ، دو هنرمند فیلمساز مدعو ، محسن حسینی ، بازیگر و کارگردان تئاتر و بهزاد فراهانی ، دیگر هنرمند تئاتر نکاتی را درباره ممیزی در جوامع گوناگون و در دوره های متفاوت بیان کردند.

قرار بود کیومرث مرادی ، کارگردان و مدرس تئاتر و مهدی کوهیان ، حقوقدان نیز در این نشست حضور داشته باشند که به دلیل بیماری ، نتوانستند به برنامه بیایند.

در حاشیه این نشست صادقی که به تازگی برای داوری یک جشنواره استانی دعوت شده است ، انتقاد خود را درباره گرفتن استعلام هنرمندان بیان کرد و گفت : مسئولان یکی از جشنواره های استانی که قصد داشتند مرا برای داوری دعوت کنند ، در تماسی تلفنی با خوشحالی به من اعلام کردند که استعلام مرا گرفته اند و مثبت بوده است و می توانم داور جشنواره شان باشم! که به شدت از این موضوع خشمگین شدم!

او در ادامه خطاب به مدیران هنری گفت : چرا به هنرمندان توهین می کنید؟! من 40 سال است که در کشورم خودم مشغول کار هنری هستم ، چرا به خودتان اجازه می دهید که استعلام هنرمندان را بگیرید؟! وقتی چنین رفتار توهین آمیزی پیش می گیرید ، معلوم است که کسانی مانند من داوری این جشنواره را نمی پذیریم!

در این نشست که به کوشش انجمن کارگردانان خانه تئاتر برگزار می شود ، شهرام گیل آبادی ، رییس این انجمن عنوان کرد : با طرح مباحث این نشست ها می کوشیم رویه های غلط موجود مانند تعهد پیش از اجرا و ... را که پشتوانه قانونی ندارد ، گوشزد کنیم. 

وی نکاتی را درباره تعریف شغل تئاتر بیان و ابراز تاسف کرد : بسیاری از مشاغل تئاتری به خطر افتاده و عموما گروه های زبده درگیر این ماجرا هستند چون مدیران ترجیح می دهند با گروه های ناشناس که حاشیه های کمتری دارند ، کار کنند.

در ادامه ، وحید آگاه یادآوری کرد : قرار بود در این نشست در خدمت آقای مهرجویی باشیم که از اولین تا آخرین فیلمش درگیر سانسور شد. برای حضور در همین نشست با ایشان هماهنگ شده بود که متاسفانه این امر میسر نشد.

سانسور رابطه انسانی بازیگر و تماشاگر را مختل می کند

در ادامه ، صدرالدین زاهد ، بازیگر و کارگردان تئاتر به عنوان اولین سخنران برنامه نوشتاری را ارایه کرد. او در این یادداشت ، توضیح داد که سانسور چگونه رابطه انسانی میان بازیگر و تماشاگر را دچار اخلال می کند. 

زاهد با بیان اینکه گفتگوهای نمایشی رابطه تنگاتنگی با دموکراسی و آزادی دارند ، به تشریح تاریخچه سانسور در جوامع غربی همچون فرانسه پرداخت و در ادامه ، تفاوت سانسور را در جوامع غیر دموکراتیک و کشورهای آزاد ، توضیح داد که در گروه اول ، سانسور به شکل آشکار و در گروه دوم به شکل پنهان رخ می دهد.

سانسور ، دنبال یکسان سازی است

سپس قطب الدین صادقی نیز یادآوری کرد : سانسور دنبال یکسان سازی است در حالیکه هنر مبتنی بر سه مفهوم نگاه تازه ، سبک و تکنیک است که هر سه نیارمند آزادی است و سانسور نمی تواند به اینها چنگ بزند.

این نویسنده و کارگردان تئاتر خاطرنشان کرد : سانسور نو اندیشی و قدرت تاثیر را از بین می برد در حالیکه هنر یعنی تاثیرگذاری.

صادقی با بیان اینکه کمیت گرایی ضد فرهنگی در تمام دوره ها وجود داشته ، خاطرنشان کرد : با وجود این ، داوری به نام زمان وجود دارد که بهترین قاضی است و دوره های گوناگون را داوری می کند. 

او با برشمردن بحران های جامعه در شرایط فعلی ابراز عقیده کرد : الان سه نوع بحران داریم؛ بحران مالی که همه زیر تیغ آن هستیم و در تئاتر به بدترین شکل در جریان است. بحران دوم ، بحران معنوی است یعنی هیچ کدام از ما از نظر روحی حال مان خوب نیست. این همه خشونت ، مرا به شدت دچار احساس ناامنی می کند و بدترین نوع ناامنی ، ناامنی شغلی است و وای به حال هنرمندان جوان! نبود امنیت ، سبب شده هیچکدام آرامش نداشته باشیم. بحران سوم هم بحران فرهنگی است که سبب شده نتوانیم با هم دیالوگ برقرار کنیم. در جامعه ما گفتگو و ارتباط وجود ندارد.

صادقی با اشاره به خیل بزرگ دانشجویان تئاتر در سراسر کشور هشدار داد : الان فقط در تهران 6 هزار دانشجو داریم ولی سالن های تئاتر خالی است چون ارتباطی وجود ندارد. ما عادات خوب فرهنگی مان را از دست داده ایم. همدیگر را دوست نداریم و از یکدیگر طلبکاریم. الان تک تک ما تنهاییم و این ترسناک است. اما بودن با آدم های بد خطرناک تر است. اینها ربطی به دولت و مسئولان ندارد. به خصایص انسانی ما برمی گردد.

سینما به عقب برنمی گردد

در ادامه ، فریدون جیرانی با یادی از مهرجویی که خیلی با سانسور درگیر بوده و اغلب فیلم هایش دچار این مشکل شده اند ، تاریخچه سانسور در سینما را در دوره های مختلف ، مرور کرد و به تشریح تفاوت هر یک از این دوره ها پرداخت.

او با ارایه یادداشتی ، بخشی از گفتگوی بیضایی را که همزمان با اکران فیلم «سگ کشی» انجام شده و درباره مساله سانسور و سوءظن به هنرمندان بود ، یادآوری کرد.

جیرانی در این نوشتار با اشاره به گشایش فضای فرهنگ و هنر در دوره اصلاحات ، ابراز تاسف کرد که این سال ها خیلی زود گذشت و بعد از آن شاهد دوره قدرت گرفتن لمپنیزم و تحقیر طبقه متوسط بودیم. 

به گفته این فیلمساز ، فیلمی مانند «جدایی نادر از سیمین» نشانگر شکست آرمان های طبقه متوسط بود و حالا دوباره به حذف طبقه متوسط بازگشته ایم.

جیرانی در عین حال تاکید داشت که با تغییر زمانه ، نیازهای جدید شکل می گیرد و سینما به عنوان آینه تمام نمای جامعه نمی تواند به عقب برگردد بلکه باید در شرایط جدید به حیات خود ادامه دهد.

جامعه هنری نباید گسسته باشد

سپس علیرضا رییسیان ، دیگر فیلمساز حاضر در نشست به عنوان سخنران بعدی برنامه گفت : خودم تمایل به شرکت در این جلسه داشتم چون معتقدم الان جامعه هنری نباید گسسته باشد بلکه نیازمند اتحاد و همدلی هستیم. متاسفانه در شرایط ما واژه ها را از معانی تهی می کنند این چنین است که جایگزینی واژه ممیزی به جای سانسور ، اصلا درست نیست زیرا بر اساس آنچه در فرهنگ لغات آمده ، ممیزی هیچ مبنایی در زمینه هنر ندارد.

او یادآوری کرد : در سینمای ما سانسور همزمان با ساخت فیلم شروع شده چون همیشه نسبت به هنرمندان سوءظن وجود داشته است. پیش از انقلاب فکر کردند اگر این جریان را به خواست مخاطب به سمت ابتذال ببرند ، مساله حل می شود. به همین دلیل دهه 50 حرکت سینما رشد چشمگیری داشت تا اینکه سال 56 کلا آن سینما از بین رفت. بعد از انقلاب که دولت متولی ساخت فیلم شد ، همه مقدرات سینما را در اختیار گرفت.

رییسیان با اشاره به اینکه یکسان سازیِ مورد نظرِ سانسور با ذات بشر در تعارض است ، خاطرنشان کرد : به همین دلیل هرگز سانسور جلوتر از هنرمند نیست و نمونه های آن در تمام جهان هست. البته ما در یک جایی با بعضی مسائل کنار آمدیم چون دنبال هدف والاتری بودیم اما اصولا در سینمای ما سانسور همیشه یقه فیلم های فرهنگی و روشنفکری را گرفته و با فیلمفارسی کاری نداشته است. 

این کارگردان با اشاره به شرایط دشوار ساخت فیلم در وضعیت فعلی افزود : الان فقط دو گونه فیلم می تواند ساخته شود. سینمای هنری امکان تولید ندارد چون به لحاظ اقتصادی اصلا توجیهی ندارد. یا باید فیلمفارسی ساخت یا سفارشی به همین دلیل  از 4 سال پیش ، گفتم دیگر فیلم نمی سازم.

رییسیان اضافه کرد : الان حال سالن های سینما خوب است ولی آیا سینمای ایران هم حالش خوب است؟ وزیر ارشاد درباره فرهنگ و هنر اصلا صحبت نمی کند و هیچ قراری با هنرمندان نگذاشته است. در حالیکه در تمام جهان ، حمایت از هنر جزو وظایف دولت هاست. اصلا قرار نیست فقط مردم از آثار هنری حمایت کنند اما در حال حاضر دولت فقط از فیلم های پروپاگاندا یا کافه ای حمایت می کند ولی اینها نباید سبب شود که ما آنچه را به عنوان فرهنگ و هنر ساخته ایم ،  کنار بگذاریم چون برنامه ای دارند برای رسیدن به ابتذال و ما باید راه برون رفت از این وضعیت را بیابیم. نباید اجازه تعطیلی این همه فکر و تجربه را بدهیم زیرا نه تنها به خودمان بلکه به آیندگان هم باید پاسخگو باشیم. بنابراین انفعال راه درستی نیست و باید کنش داشته باشیم اما اگر امروز همه چیز برای ساخت فیلم مهیا باشد ، من کار نمی کنم چون مسئولان هنری باید متوجه اشتباه خود بشوند.

مشکل اساسی ، خودمان هستیم

در ادامه ، بهزاد فراهانی ، نمایشنامه نویس ، بازیگر و کارگردان طی سخنان کوتاهی ، به چاره جویی در برابر سانسور اشاره کرد و افزود : در تمامی این گفته ها ، صحبت این است که چه کنیم ، این کارِ سانسور است. با کسانی طرفی که دانشی درباره هنر ندارند. در شرایط تاریخی هستیم که سانسور خود را به ساخت اثر هنری ارجح می داند. وقتی مدیران ، خودشان قانون اساسی را لغو می کنند ، چه کنیم.

او تاکید کرد : مشکل اساسی خودمان هستیم چون وحدت صنفی نداریم. پشت هم برای یکدیگر می زنیم. با هم همدلی نداریم در حالیکه جز وحدت ، هیچ راهی نداریم. تا اتحادیه هنرمندان این ملک شکل نگیرد ، راه به جایی نمی بریم و در وهله اول باید صنف خود و منافع صنفی خود را بشناسیم.

خودسانسوری ، عادتمان شده

سپس محسن حسینی به عنوان آخرین سخنران برنامه گفت : خط کشی میان هنرها خیلی مشکل ساز و کار مسئولان است تا میان هنرمندان جدایی بیاورد ولی ما خودمان نباید این نگاه را داشته باشیم و جای تاسف است که در عمل هوای هم صنفی های خود را نداریم.

این بازیگر و کارگردان افزود : ما تنها با سانسور مواجه نیستیم بلکه خودسانسوری سال هاست عادت مان شده است.

او به تشریح تجربیات خود درباره خودسانسوری پرداخت و ادامه داد : ما با سانسور مبارزه نکردیم.

حسینی در ادامه سخنانش به برخورد بیضایی با سانسور پرداخت و با اشاره به زمینه نگارش نمایشنامه «مجلس ضربت زدن» افزود :  بیضایی در این نمایشنامه که یکی از شاهکارهای اوست ،  با ترفندی جانانه به مساله بازبینی و سانسور پرداخته است. هرچند نمایش درباره حضرت علی است ، به موضوعات روز می پردازد.

او همچنین با اشاره به ماجرای دیگر نمایشنامه بیضایی با عنوان «ندبه» یادآوری کرد که این نمایشنامه قبل و بعد از انقلاب دچار سانسور شده است.

حسینی گفت : آرزو داشتم هر دو نمایشنامه را اجرا کنم که محقق نشد. 

این هنرمند سپس به تشریح وضعیت سانسور در کشوری مانند آلمان پرداخت و توضیح داد : شخصیتی مانند گوبلز ، سیاستمدار آلمانی ، بسیار دانشمند بوده و سینما ، رادیو و مطبوعات برایش خیلی مهم بوده است. گوبلز معتقد بود سانسور باید آنچنان قوی باشد که عطر آریایی ، از میان خطوط و فضای سفید اثر به مشام برسد.

در بخش دیگری از این نشست ، گیل آبادی به اصل 25 قانون اساسی که مبتنی بر غیرقانونی بودن سانسور است و نیز به ممنوعیت تفتیش عقاید اشاره و تاکید کرد که قانون برای پشتیبانی از شهروندان است و اگر چنین نکند به چه کاری می آید.

او خاطرنشان کرد : اگر فضای گفتن و شنیدن نباشد ، از کف خیابان سر در می آوریم . لازمه هنر نیاز به شنیدن و گفتن است که حالا دارد از هنر ما سلب می شود.

آگاه نیز درباره ممنوعیت تعدادی از هنرمندان از انجام کار هنری گفت : ممنوع الفعالیتی حتما باید بر اساس قانون و حکم رسمی قوه قضاییه باشد. هیچ یک از مقامات اداری و اجرایی حق ندارند کسی را از کار ممنوع کنند چون این کار فقط بر عهده قوه قضاییه است .الان زمانی است که صنف باید در این زمینه مطالبه گری کند و وقتی یک نفر ممنوع الفعالیت شد ، باید این موضوع مطبوعاتی و پیگیری شود. ضمن اینکه جلسات صدور مجوز باید به شکل علنی برگزار شود و هنرمند بتواند پیگیر حقوق کار خود باشد.

بخش پایانی این نشست که با اجرای احسان حاجی پور برگزار شد ، به پرسش و پاسخ اختصاص داشت.

بیوگرافی قطب الدین صادقی

قطب الدین صادقی متولد 3 اردیبهشت 1331 در سنندج فیلم نامه نویس ، نمایشنامه نویس ، مترجم ، کارگردان تئاتر ، بازیگر سینما و تلویزیون است.