ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، مرمت کاخ چهلستون قزوین تا پایان به 24 ماه زمان و دو و نیم میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
پس از شکست دولت صفویه در جنگ چالدران و تصرف بخشهای غرب و شمال غرب و حتی قسمتهایی از محدوده پایتخت توسط دولت عثمانی و حمله های گاه و بیگاه ازبکان به شرق و شمال شرق کشور، سران وقت جهت تامین امنیت پایتخت و کشور بناچار مجبور به انتقال پایتخت از تبریز به قزوین شدند. بدین منظور محدوده ای تقریبا ده هکتاری بنام باغ های زنگی آباد که متعلق به یکی از وزرای وقت بنام میرزا شرف قاضی جهان بوده، خریداری و پس از قطعه بندی اقدام به ساخت حداقل 23 کاخ در داخل و 7 سردر مجلل در پیرامون آن نمودند.
به دلایل مختلف تقریبا تمامی این کاخ ها و ابنیه دیگر به مرور زمان تخریب شده و فقط کوشک که کاخ تابستانی شاه طهماسب بود در شمال و سر در عالی قاپو در جنوب این محوطه ده هکتاری باقی مانده است. این کاخ با داشتن نامهایی چون عمارت شیروانی، کلاه فرنگی، چهلستون به دستور شاه طهماسب که نقشه آن بوسیله یک مهندس عثمانی و ساختمان آن توسط یک معمار ایرانی انجام، گرفت، ساخته شد. این بنا قدمتی در حدود 500 سال دارد و تمام سطوح داخلی و خارجی طبقه اول با نقوش اسلیمی و مینیاتور پوشیده شد.
این بنا تا سال 1334 در اختیار ژاندارمری، شهرداری و فرمانداری بود و طی این مدت 44 ساله بخش قابل توجهی از نگارگری های آن از بین رفته است. اما همچنان در معدود قسمتهایی میتوان به نظاره نقوش به جا مانده نشست.
مهدی باقری (راهنمای گردشگری قزوین) با اشاره به آنکه در مدت 57 سال پایتختی قزوین شاهد تعدادی آثار بجا مانده از نگارگری مکتب قزوین در طبقه همکف هستیم، گفت: در این بنا همزمان شاهد چند دوره نگارگری هستیم. حتی در قسمتی از دیوار میتوان لایه های مختلف نقاشی را شاهد بود. لایه اول همزمان با ساخت کاخ در زمان شاه طهماسب و لایه دوم در زمان شاه عباس اول و لایه سوم در اواخر دوره قاجار توسط نقاشان ایرانی که در اروپا آموزش دیده بودند کشیده شده است. رنگها گیاهی است و دلیل ماندگاری و حفظ آنها تا این زمان محسوب می شود.
او درخصوص چرایی وجود لایه های مختلف نقاشی در کاخ چهلستون قزوین گفت: ظاهرا ماجرا از این قرار است که خاصیت کوشک اینگونه است که فضا در اطراف باز باشد و هوا در آن جریان داشته باشد. اما گفته می شود در دوره ای قزاق ها در این مکان مستقر شده اند و فضای معماری را کاملا تغییر داده و به نوعی محیط پیرامون را بسته اند. وسط این بنا حوض آبی وجود دارد که آب در آن جاری بود، احتمالا به دلیل بسته شدن محیط پیرامون و بوجود آمدن رطوبت، گچ های این محل تخریب و به تبع آن نقاشی های دیواری ریخته شده است.
از آن پس تیشه داری کرده و دوباره روی دیوارها نقاشی کشیدند. دلیل دیگر هم می تواند وجود نگاره هایی از بانوان باشد که اکنون نیز شاهد آن هستیم. روی چهره بسیاری از نگاره های خانم ها کنده شده است. اما در هر حال اکنون آنچه باقی مانده، گوشه ها و بخش هایی از این نقاشی هاست.
احسان نورانی (معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین) نیز درخصوص وضعیت مرمت بنای چهلستون گفت: درحال مرمت تزئینات این بنا شامل ترمیم ارسی ها، پاکسازی لایه های رنگ الحاقی بخش ها هستیم و زیر شیروانی که پوسیده شده بود را مرمت می کنیم. همچنین تزئینات سقف را مرمت می کنیم و باید این امر ادامه دار باشد، چرا که ممکن است خطرآفرین شود.
او ادامه داد: مرمت چهلستون از سال گذشته آغاز شده و فاز نخست آن انجام گرفته. امسال نیز فاز دیگر مرمتها از اردیبهشت آغاز شده و همچنان ادامه دارد و نمیتوان مرمت را متوقف کرد و نیازمند تامین اعتبارات هستیم. در حال حاضر مرمت در ضلع های مختلف بنا آغاز شده و ضلع شمالی و شرقی به اتمام رسیده و این مرمت دور تا دور بنا انجام خواهد گرفت. درحال حاضر به سمت جنوب و غرب بنا می رویم و مرمت ادامه خواهد داشت تا تمام اضلاع مرمت شود.
داربستها نیز تا پایان مرمت برپا خواهد بودو از ضلعی به ضلع دیگر می روند. اگر اعتبارات لازم که درحدود 2 و نیم میلیارد تومان است، تامین شود، تا تابستان سال آینده مرمت تمام و داربستها باز خواهند شد. اکنون بهترین فصل کار است و تا زمانی که بارندگی شروع نشود می توانیم کار را با سرعت پیش ببریم.
به گفته نورانی، مرمت چهلستون 24 ماه زمان لازم دارد و با تامین اعتبارات این روند تسریع خواهد شد. این مرمت شامل، استحکام بخشی ارسی های آسیب دیده به همراه ترمیم آینه کاری ها، نقاشی های زیر شیروانی، مرمت شیر سر قاجاری و استحکام بخشی ساختار چوبی بوده است. حتی بخشهایی از مرمت شامل 5 لایه نقاشی دوره های مختلف است که روی آنها رنگ زده شده است. حتی در دوره معاصر نیز در بخش هایی روی این نقاشی ها رنگ زده شده و از بین برده اند.
بنابراین گزارش، طبقه دوم این کاخ و ستونهای قطور آجری پایین ایوان و ستونهای چوبی طبقه بالا در زمان حکومت ناصرالدین شاه توسط حاکم وقت قزوین بنا شده است. از آن زمان تاکنون این بنا به نام چهلستون شناخته می شود. کاربرد عدد چهل در این بنا بعنوان اینکه دارای چهل است، نیست بلکه یکی از تعابیر عدد چهل در این بنا موضوع کثرت ستونها در آن است. در مهر سال 1382 و همزمان با نامگذاری قزوین به عنوان پایتخت خوشنویسی ایران، این کاخ به عنوان موزه خوشنویسی و محل نمایش آثار خوشنویسی اساتید برجسته این هنر نامگذاری و فعالیت خود را به عنوان موزه آغاز کرد.
البته این مکان در گذشته موزه شهر قزوین بود و اشیای تاریخی در آن نگهداری میشد اما اکنون مامنی برای نمایش آثار خوشنویسی شده است. بیشتر آثار موجود در این موزه به خط نستعلیق و شکسته نستعلیق است و این آثار هنر دست استادانی از قزوین و سایر نقاط ایران از روزگاران گذشته است. از جمله بزرگان خوشنویسی که میتوان نام برد «میر عماد قزوینی»، «عمادالکتاب»، «ملک محمد»، «درویش عبدالمجید طالقانی»، «میر علی هروی»، «امالک دیلمی»، «وصال شیرازی»، «نیریزی»، «میرزا ابوتراب»، «زین العابدین قزوینی»، «زین العابدین اصفهانی» و «سلطان علی مشهدی» است که آثار ارزشمند این هنرمندان در این موزه قابل رویت است.
همچنین در این موزه قرآنهای نفیس و متون مذهبی ارزشمندی نگهداری می شود که از جمله آنها یک جلد قرآن است که متعلق به اواخر دوران تیموری یا اوایل دوره ی صفوی است و به صورت اهدایی در آنجا نگهداری می شود. نام کاتب این اثر متاسفانه مشخص نیست. اما ثبت آن به سال 1122 هجری قمری بر می گردد. این قرآن در اصل یک جلد بوده که بعدا در دو جلد صحافی شده است و سرلوح های این قرآن مزین به خط کوفی است.
البته در این موزه نه تنها آثار خوشنویسی و نقاشی های دیواری مکاتب مختلف نگارگری ایران و اشیای تاریخی بلکه ساز ابداعی به نام «ساز فرش قزوین» نیز نگهداری می شود. این ساز توسط سیف الله شکری از هنرمندان شهر قزوین ساخته شده و سازیست که به طور همزمان به چندین روش کوبه ای، آرشه ای و زخمه ای نواخته می شود و از دار قالی برای ساخت آن الهام گرفته شد.
