برای یبوست نوزاد چکار باید کرد؟

پرسش: پسر 5/5 ماهه دارم که دفع هر روزه مدفوعش به هر 3 روز یکبار تبدیل شد و حالا هم باید با شیاف کمکش کنم (ماساژ فایده ندارد). البته باید بگویم تغدیه من هم از سبزیجات و گوشت آب پز به غذای عادی تبدیل شده است و شاید مشکل دفع کودکم به این موضوع مرتبط باشد. حدود یک هفته است که لعاب برنج و فرنی میدهم خواهش میکنم در خصوص حل مشکل راهنماییم کنید.

پاسخ: به زبان ساده، یبوست به دفع مدفوع سفت و دردناک می‌گویند که با ناراحتی همراه است. البته در بسیاری مواقع به اشتباه الگوی طبیعی دفع را به حساب یبوست می‌گذارند یا بر خلاف آن، کودک یبوست دارد، ولی به موقع تشخیص داده نمی‌شود.
در نوزادان، ممکن است پس از هر بار تغذیه با شیر مادر دفع وجود داشته باشد، یا حتی دفع به فواصل هفت روز یک بار انجام شود، ولی نرم و بدون هر گونه درد و ناراحتی. بنابراین، حتی این الگوی دفع هم یبوست تلقی نمی‌شود.
برخی از والدین تصور می‌کنند که کودکشان باید هر روز اجابت مزاج داشته باشد، در صورتی که این تفکر چندان صحیح نیست و تعداد دفعات دفع به اندازه سهولت تخلیه آن اهمیت ندارد.
تبدیل شیر مادر به شیرهای خشک به هر دلیل، می‌تواند عادات روده‌ای نوزادان را به ویژه در دو سه هفته ابتدای تولد، تغییر دهد.
در برخی از این موارد البته به تشخیص پزشک، افزودن آب بیشتر به شیر خشک می‌تواند جلوی یبوست را بگیرد. نکته دیگر این که باید به عادات اطفال توجه داشته باشیم. برای مثال برخی از نوزادان در زمان اجابت مزاج به خود فشار می‌آورند، تا حدی که صورتشان سرخ می‌شود، اما اگر مدفوع سفتی نداشته باشند، آنها را مبتلا به یبوست در نظر نمی‌گیریم. در این موارد اگر مشکلات دیگری وجود نداشته باشد، نیاز به اقدام خاصی نخواهد بود.
نوزاد برای عمل دفع بع خودش فشار می آورد. در این مواقع کودک را از زمین بلند کنید تا سنگینی بدنش رو به پایین باشد و زانوهایش را به طرف سینه اش برده، آنجا نگه دارید تا حالت چمباتمه پیدا کند (مثل حالت مدفوع کردن) . اگر نوزاد هنگام زور دادن گریه کرد، نشان دهنده یبوست است.
شدت یبوست بستگی به سن و رژیم غذایی نوزاد دارد. مدفوع مدت بیشتری در روده می ماند و آب بیشتری از مدفوع جذب بدن می شود. در این مواقع مدفوع خیلی خشک می شود و خروج آن از روده همراه با درد است.
اگر مدفوع نوزادی که هنوز غذای جامد نمی خورد ، سفت باشد یا بوی زننده ای بدهد، دو احتمال وجود دارد:
1- بایستی آب و مایعات بیشتری بنوشد(خصوصاً در هوای گرم).
2- نشانه ای از یک بیماری است.
بنابراین موضوع را با یک متخصص اطفال در میان بگذارید.
اگر سن نوزاد کمتر از یک ماه بود و برای 4 روز مدفوع نکرد، حتماً او را نزد یک متخصص کودکان ببرید.
اگر نوزاد، تغذیه تکمیلی را شروع کند، مدفوع دوباره تغییر می کند و ممکن است نرم تر یا سفت تر از قبل شود، ولی بوی آن بدتر از قبل می شود.
اگر مدفوع کودک خیلی سفت بود ، به او آبمیوه بدهید. بهترین آنها ، آب سیب است که باید دو بار در روز به کودک بدهید. اگر باز هم خوب نشد، آب آلو به کودک بدهید که موثرتر است. اگر دیدید کودک به خودش فشار می آورد و می خواهد مدفوع کند، پائین تنه او را در آب گرم قرار دهید. این کار باعث می شود عضلات این ناحیه شل شده و مدفوع آسان تر خارج شود. اگر مصرف آب میوه و سایر موادغذایی باعث بهبود یبوست نشد، از شیاف گلیسیرین استفاده کنید و آن را در مقعد نوزاد بگذارید. اگر باز هم بهبود نیافت، حتماً به یک متخصص کودک مراجعه کنید. می توانید از مواد ملین برای نوزاد استفاده کنید، البته بایستی تحت نظر پزشک و با توصیه او باشد؛ مثلاً نصف قاشق مرباخوری سبوس که با مواد غذایی دیگر مخلوط شده باشد، دوبار در روز به او بدهید. البته همانطور که گفتم بایستی تحت نظر متخصص کودکان باشد، زیرا فیبر بالای موجود در سبوس ممکن است به معده و دستگاه گوارش کودک آسیب وارد کند.
اگر نوزادی که شیرمادرش را می خورد، تا سه روز مدفوع نکرد، هیچ جای نگرانی ندارد، بلکه مایه خوشحالی است، چون پوشک های کمتری را کثیف کرده است.
تا وقتی که برای نوزاد خود از پوشک استفاده می کنید، باید مراقب باشید تا به محض کوچکترین خروج مدفوع ، او را وارسی کرده و در صورت لزوم پوشک او را عوض کنید.
یادآوری می کنم که شیر مادر غذای کاملی برای کودک است که مادر آن را از وجود خودش به فرزندش هدیه می کند و دارای مواد زائد کمی است.

مهمترین مطالب در این باره:
یبوست نوزاد چیست؟
- یبوست مشکلی رایج در نوزاد است و علائم اولیه آن شامل حرکات نامنظم روده یا مدفوع تیره رنگ و خشک و سفت می باشد. فاکتورهای زیادی باعث یبوست می شود. اما برخی فاکتورهای اصلی شامل تغییر رژیم غذایی، مقدار نامناسب فیبر در غذا و کم آبی بدن می باشد. یبوست مشکلی موقتی است و قابل درمان است.
- نوزاد خود را به خوردن میوه ها و سبزیجات سرشار از فیبر و مقدار کافی آب و مایعات تشویق کنید. با تغییر رژیم غذایی می توانید مشکل یبوست را حل کنید.
- هنگامی که مدفوع نوزاد سفت می شود نشانه یبوست است. مدفوع نرم و آبکی نشانه یبوست نیست. گریه در هنگام دفع، دل درد، کاهش اشتها و خون دماغ نشانه یبوست در نوزاد می باشد.

سابقه خانوادگی، پرکاری تیروئید، سندروم دان و فیبر کم از دلایل رایج یبوست نوزاد است. استفاده از گلیسیرین، ملین و ماساژ شکم می تواند در رفع یبوست تاثیرگذار باشد. همچنین سعی کنید همیشه نوزاد به مقدار کافی آب بنوشد.
 

 

 

دلایل یبوست نوزاد چیست؟
مایعات نامناسب:
آیا نوزاد به قدر کافی مایعات مصرف می کند؟ آیا روزی شش بار یا کمتر خیس می کند؟ اگر جواب شما مثبت است، نوزاد به قدر کافی آب دریافت نمی کند. مقدار مایعات ناکافی باعث یبوست می شود. نوزاد شیرخوار تا زمانی که غذاهای جامد مصرف نمی کند، به مایعات اضافی نیاز ندارد. هنگامی که شیر خشک یا غذاهای جامد به نوزاد می دهید باید مقدار مایعات را افزایش دهید. آب یا مایعات دیگر باعث هضم راحت تر غذا می شود و از کم آبی بدن جلوگیری می کند. مقدار آب بستگی به آب و هوا دارد. اگر در محیط گرمسیر زندگی می کنید، باید مایعات بیشتری به نوزاد بدهید.
شیر خشک:
هنگامی که شیر خشک برای نوزاد تهیه می کنید، سعی کنید مقدار مناسب آب به شیر خشک بیفزایید. شیر خشک غلیظ تهیه نکنید. شیر خشک غلیظ باعث سخت شدن هضم و باعث یبوست می شود.
تغییر شیر خشک:
تغییر شیر خشک یا استفاده از شیر گاو باعث یبوست می شود. در برخی موارد، مدفوع سفت می شود ولی در برخی موارد مدفوع شل می شود. تا زمانی که نوزاد از شیر خشک استفاده می کند، احتمال دارد این مشکل طولانی مدت یا کوتاه باشد. برخی برندهای شیر خشک باعث یبوست می شوند. اگر یبوست ادامه یافت، سعی کنید به نوزاد شیر خشک ندهید.
غذاهای جدید:
احتمال دارد با تجربه غذاهای جدید، نوزاد دچار یبوست شود. معده نوزاد نمی تواند غذاهای دیگر غیر از شیر مادر را هضم کند. سعی کنید غذاهای جدید را کم کم به نوزاد معرفی کنید تا با آن ها کنار بیاید.
فیبر کم:
فیبر در میوه، سبزیجات و حبوبات وجود دارد. هنگامی که نوزاد شیر مادر و شیر خشک می خورد، بدنش فیبر کافی دریافت نمی کند بنابراین دچار یبوست می شود.
قرص:
برخی داروها باعث یبوست می شوند. این داروها شامل آنتی بیوتیک ها، مسکن ها، مکمل های آهن و آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم می باشد.
تغییر روزمرگی:
تغییر روزمرگی مانند مسافرت، آب و هوای گرم و استرس باعث تغییر حرکات روده می شود. در این موارد، نوزاد از یبوست رنج می برد.
آلرژی به شیر گاو:
برخی نوزادان نمی توانند شیر گاو یا برخی لبنیات دیگر را هضم کنند بنابراین باعث یبوست می شود.
سابقه خانوادگی:
نوزادانی که سابقه خانوادگی یبوست دارند، از این مشکل بیشتر رنج می برند. این مسئله به خاطر فاکتورهای محیطی و ژنتیکی می باشد.
شرایط پزشکی:
یبوست به خاطر مشکلات هضم غذا می باشد. برخی مشکلات دیگر نیز مانند دیابت، پرکاری تیروئید، سندروم دان و مشکلات عصبی باعث یبوست می شود.

علائم یبوست نوزاد
  -  در صورتی که حرکات روده سه بار کمتر در هفته باشد
  -  درد در هنگام دفع مدفوع
  -  سفتی و خشکی مدفوع
  -  حالت تهوع
  -  شکم درد
  -  خون در سطح مدفوع خشک
  -  کاهش اشتها
  -  عفونت مجاری ادراری
  -  استفراغ
  -  خیس کردن  یا بی اختیاری ادرار
  -  حرکات دردناک روده

عوارض همراه با یبوست نوزادان
یبوست باعث ناراحتی نوزاد و بهانه گیری او می شود . یبوست مشکلی موقتی است اما اگر به مشکلی مزمن تبدیل شود با مشکلات زیر همراه هستند:
  -  مدفوع نکردن
  -  درد در اطراف مقعد
  -  به دلیل حرکات نامنظم روده، مدفوع در کولون و رکتوم تجمع می کند.

تشخیص یبوست نوزاد
برای تشخیص یبوست نوزاد، پزشک سابقه پزشکی شما و قرص های مصرفی را می پرسد. پزشک رژیم غذایی نوزاد و فعالیت های فیزیکی او را می پرسد.  برخی آزمایشات تشخیص یبوست مزمن در نوزاد شامل:
1- بررسی شکم با اشعه ایکس:
    پزشک با استفاده از اشعه ایکس، تومورها یا انسداد شکم نوزاد را بررسی می کند.
2- باریم انما با استفاده از اشعه ایکس:
    در این آزمایش، پوششی از باریم بر روی معده نوزاد قرار می گیرد. اشعه ایکس تصاویری از رکتوم، کولون و دیگر قسمت های روده می گیرد.
3- آزمایش تحرک یا مانومتری آنورکتال:
    در این آزمایش، یک لوله نازک را داخل رکتوم نوزاد قرار می دهند. این لوله ماهیچه های مورد استفاده نوزاد برای دفع مدفوع را بررسی می کند.
4- بافت برداری از رکتوم:
    در این آزمایش، پزشک بخش کوچکی از رکتوم را بر میدارد. این بافت برای بررسی سلول های عصبی برداشته میشود.
5- مطالعه نشانگر:
    در این آزمایش، نوزاد باید یک کپسول را به عنوان نشانگر قورت دهد. این نشانگر کم کم به طرف سیستم گوارشی حرکت می کند و پزشک با استفاده از اشعه ایکس این مجاری را بررسی می کند.
6- آزمایش خون:
    آزمایش خون برای بررسی فعالیت تیروئید انجام می شود. افزایش مقدار تیروئید باعث یبوست در نوزاد میشود.

چگونه می توان یبوست را در نوزاد درمان کرد؟
پزشک براساس شدت بیماری، روش درمان را تعیین می کند:
1- مکمل های فیبر:
    اگر نوزاد مقدار کافی فیبر در رژیم غذایی ندارد، پزشک مکمل های فیبر تجویز می کند. نوزاد باید همیشه مقدار کافی مایعات دریافت کند. مطابق با سن و وزن نوزاد ، پزشک مقدار مناسبی مکمل تجویز می کند.
2- نرم کننده های مدفوع:
    برخی نرم کننده مدفوع مانند گلیسیرین باعث نرم شدن مدفوع نوزاد و کاهش حرکات روده می شود.
3- ملین:
    هنگامی که نوزاد از یبوست شدید رنج می برد، پزشک ملین تجویز می کند. تجمع مواد در رکتوم باعث درد شکم و انسداد روده می شود. ملین از انسداد جلوگیری می کند. برخی ملین ها شامل روغن های معدنی و پلی اتیلن گلیکل می باشد.
4- طب سوزنی:
    طب سوزنی یبوست نوزاد را درمان می کند. درمان شامل داخل کردن سوزن های نازک به قسمت های مختلف بدن نوزاد می باشد. این درمان باعث می شود درد شکم نوزاد از بین برود.

جلوگیری از یبوست نوزاد
از راه های زیر برای جلوگیری از یبوست نوزاد استفاده کنید:
  -  غذاهای سرشار از فیبر مانند میوه های تازه، سبزیجات، حبوبات و موز در رژیم غذایی نوزاد استفاده کنید. از غذاهای سرشار از فیبر در رژیم غذایی برای جلوگیری از یبوست و نفخ استفاده کنید.
  -  نوشیدنی هایی مانند آب و آب میوه و سوپ به نوزاد بدهید. مایعات باعث هضم راحت تر غدا می شود و از یبوست جلوگیری می کند.
  -   نوزاد هفت ماهه و یا  هشت ماهگی نوزاد، برخی حرکات فیزیکی را در زندگی روزمره او قرار دهید. پیاده روی آرام یا چهاردست و پا کردن باعث طبیعی شدن حرکات روده می شود.
  -  سعی کنید زمان دستشویی رفتن نوزاد منظم باشد.

چه زمانی برای یبوست نوزاد نیاز به مراجعه به پزشک است؟
اگر علائم زیر را مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید:
  -  اگر در هنگام دفع، نوزاد گریه می کند.
  -  اگر نوزاد افزایش وزن ندارد.
  -  اگر خیس کردن کاهش یابد  نشان می دهد نوزاد دچار کمی آبی شده است.
  -  اگر مدفوع نوزاد غیرطبیعی است و حاوی خون است.
  -  اگر نوزاد خون دماغ می کند.

رژیم غذایی برای نوزادی که دچار یبوست است
می توانید با رژیم غذایی مناسب، یبوست را کاهش دهید. با رژیم غذایی مناسب و مایعات می توانید علائم یبوست را کاهش دهید. رژیم غذایی مناسب برای نوزاد در حال رشد:
نوزاد کوچک تر از دو ماه:
    اگر نوزاد شما خیلی کوچک است و نمی تواند شیر خشک یا غذاهای خشک را به راحتی هضم کند، سعی کنید به نوزاد در فاصله زمانی های مشخص شیر دهید. اگر یبوست طولانی مدت شد، با پزشک تماس بگیرید.
نوزاد بزرگ تر از دو ماه:
    هنگامی که نوزاد بزرگ تر از دو ماه است ، سعی کنید روزانه حداقل سه اونس آب در رژیم غذایی او قرار دهید. همچنین می توانید دو اونس آب میوه نیز در رژیم او قرار دهید.
نوزاد بزرگ تر از چهار ماه:
    هنگامی که نوزاد بزرگ تر از چهار ماه باشد، می توانید شیر خشک در رژیم غذایی او قرار دهید. سعی کنید شیر خشک را مطابق با نکات ذکر شده روی بسته بندی تهیه کنید. مقدار زیاد شیر در شیر خشک باعث یبوست می شود.
نوزاد پنج تا ده ماه:
    در این ماه می توانید غذاهای خشک در رژیم غذایی نوزاد قرار دهید. اما سعی کنید غذاهایی که به سختی هضم می شوند در رژیم غذایی قرار ندهید.
نوزاد یک ساله:
    نوزاد یکساله می توانید غذاهای سرشار از میوه های تازه و سبزیجات در رژیم غذایی نوزاد قرار دهید.

درمان طبیعی یبوست نوزاد
یبوست باعث ناراحتی نوزاد می شود. مصرف غذاهای خشک، کم آبی بدن نوزاد، محصولات سرشار از لبنیات و شیر خشک باعث کم آبی بدن نوزاد می شود. پیش از استفاده از روش های طبیعی برای درمان یبوست، به سن نوزاد توجه کنید. برخی روش های طبیعی برای درمان یبوست نوزاد شامل:

 

1- ماساژ شکم:
ماساژ شکم  روشی راحت برای کاهش درد شکم نوزاد و گرفتگی و حرکات روده می باشد.
  -  ماساژ به صورت چرخشی در جهت عقربه های ساعت باعث کاهش درد می شود.
  -  ماساژ شکم باعث کاهش درد و یبوست می شود.
  -  سعی کنید شکم نوزاد را فشار ندهید.
2- مصرف آب  را افزایش دهید:
کم آبی باعث یبوست نوزاد می شود.
  -  اگر نوزاد شیر می خورد، سعی کنید آب به مقدار کافی به او بدهید.
  -  اگر علائم یبوست را مشاهده می کنید، روزی نصف لیوان آب به نوزاد بدهید.
  -  افزایش مصرف آب باعث تنظیم حرکات روده می شود.
3- محلول قند:
محلول قند باعث کاهش یبوست نوزاد می شود و حرکات روده را کنترل می کند.
  -  نصف قاشق چایخوری قند به آب بیفزایید.
  -  محلول رار روزی سه بار به نوزاد بدهید. سعی کنید محلول را پیش از شیر خوردن به نوزاد بدهید.
  -  به جای شکر سفید، از شکر قهوه ای استفاده کنید.
4- آب آلو:
آب آلو یکی از روش های خوب برای کاهش یبوست می باشد.
  -  آب میوه طبیعی باعث کاهش یبوست نوزاد می شود.
  -  اگر سن نوزاد بالای چهار ماه است، چهار اونس شیر را با یک اونس آب آلو مخلوط کنید و روزی دو بار به نوزاد بدهید.
  -  اگر سن نوزاد زیر چهار ماه است، یک قاشق غذاخوری آب آلو را با چهار اونس شیر مادر مخلوط کنید و به نوزاد بدهید.
5- شربت ذرت:
شربت ذرت برای درمان یبوست نوزاد بسیار مناسب است.
  -  چهار اونس آب در یک قابلمه بریزید و بگذارید بجوشد.
  -  یک قاشق چایخوری شربت ذرت به آب سرد شده بیفزایید و بخوبی مخلوط کنید.
  -  یک قاشق چایخوری از مخلوط را روزی دو بار به نوزاد بدهید.
  -  اگر به نوزاد مخلوط آب قند می دهید، شربت ذرت به او ندهید.
6- حمام گرم:
حمام گرم باعث می شود عضلات معده نوزاد آرام شود و از یبوست جلوگیری می کند.
  -  از حمام گرم استفاده کنید. در هنگام حمام، شکم نوزاد را ماساژ دهید.
7- غذاهای غنی از فیبر:
  -  در سال های اول، غذاهای رایج مانند موز، هویج، پنیر و برنج به نوزاد می دهید. این مواد حاوی مقدار کمی فیبر می باشند و بر مدفوع اثر می گذارند.  غذاهای غنی از فیبر مانند آلو و هلو باعث کاهش یبوست می شوند.
8- از حرکت دوچرخه پا استفاده کنید:
ورزش منظم باعث کاهش حرکات روده میشود و یبوست را کاهش می دهد.
  -  اگر نوزاد نمی تواند بدود، شنا کند و پیاده روی کند، از ورزش های مناسب سن او استفاده کنید.
  -  از ورزش دوچرخه پا استفاده کنید؛ این حرکات باعث حرکات راحت تر روده می شود.
  -  نوزاد را به پشت بخوابانید. پاها را بالا بگیرید و حرکات چرخشی انجام دهید. این حرکات باعث فشار به شکم می شود.
9- تحریک رکتوم:
تحریک رکتوم حرکات روده را آرام می کند و به دفع مواد کمک می کند.
  -  از وازلین یا روغن برای چرب کردن دماسنج استفاده کنید.
  -  دماسنج را به آرامی به داخل مقعد نوزاد کنید.
  -  مدت کوتاهی نگه دارید.
  -  این کار باعث می شود نوزاد تمایل به دفع مدفوع داشته باشد.
10- روغن کاری مقعد:
روغن پایه آب به اطراف مقعد نوزاد بمالید.
  -  روغن به حرکات روده کمک می کند.
  -  سعی کنید اطراف مقعد را چرب کنید. این کار باعث می شود نوزاد بیشتر مدفوع کند.
11- روغن کرچک:
روغن کرچک باعث کاهش یبوست می شود.
  -  یک برگ فوفل داخل روغن کرچک قرار دهید.
  -  برگ را داخل رکتوم نوزاد ببرید. روغن کرچک مقعد را چرب می کند و باعث کاهش یبوست می شود.
  -   اگر سن نوزاد بالای دو سال است، می توانید یک قاشق چایخوری روغن کرچک را در یک لیوان شیر بریزید و به نوزاد بدهید. مقدار روغن کرچک به سن نوزاد بستگی دارد.

یبوست نوزاد و نکات مهم
  -  سعی کنید همیشه نوزاد به مقدار کافی آب بنوشد.
  -  زمان دستشویی رفتن نوزاد منظم باشد.
  -  پیش از دادن میوه هایی مانند سیب، انگور، گلابی یا آلو، آن ها را با آب رقیق کنید.
  -  اگر نوزاد نمی تواند محصولات لبنی یا شیر هضم کند، این غذاها را از رژیم او حذف کنید.
  -  سعی کنید نوزاد را ورزش دهید. حرکات چرخشی پا یا ماساژ شکم نوزاد باعث حرکات روده می شود. فعالیت های فیزیکی در امور روزانه قرار دهید. فعالیت های روزانه باعث کنترل سیستم گوارشی می شود.
  -  شیر گاو به نوزاد ندهید. زیرا نوزاد نمی تواند شیر گاو را هضم کند. سعی کنید شیر سویا به نوزاد بدهید.
  -  با تغییر شیر خشک، از شیر خشک های کم آهن استفاده نکنید. این شیر خشک بر یبوست تاثیری نمی گذارد بلکه بر رشد نوزاد تاثیر می گذارد.
  -  موز، محصولات لبنی، نان سفید، سیب زمینی و پاستا به نوزادی که یبوست دارد ندهید. بهتر است در رژیم غذایی نوزاد، غذاهای سرشار از فیبر قرار دهید.