گفته های کوروش محمدخانی درباره تعرض به عرصه و حریم آثار و محوطه های تاریخی

ایرنا/ این خبر پیرامون گفته های کوروش محمدخانی درباره تعرض به عرصه و حریم آثار و محوطه های تاریخی برای شما نگارش شد.

کوروش محمدخانی اظهار داشت: این حریم شکنی ها و تعرض ها چیزی جز سودجویی و منفعت طلبی نیست، از قدیم کشاورزان برای کشت بیشتر تپه های تاریخی را تصرف می کردند و زیر کشت می بردند، روستاییانی هم که خانه یا بنای تاریخی را تخریب می کردند صرفا به دنبال توسعه خانه و زندگی خودشان بودند، هیچ کدام به میراث فرهنگی توجهی نمی کردند، عرصه و حریم در نظر گرفته نمی شود.

رئیس هیات مدیره جامعه باستان شناسی ایران گفت: گاهی هم به رغم اینکه عرصه و حریم تعیین شده و ضوابط هم نوشته شده و رعایت آن لازم اجراست، اما اجرا نمی شود، زیرا قوانین تنبیهی بازدارنده ضمانت اجرایی لازم را ندارد، وقتی تپه ای تاریخی تصرف و تخریب می شود اگر جریمه سنگین بگیرند، نفر بعدی پیدا نخواهد شد که به حریم محوطه ها تعرض کند. وقتی فردی که یک خانه تاریخی را تخریب کرده و به جای آن برج می سازد مجازات شود و جریمه سنگین بگیرند دیگر کسی هوس برج سازی به جای خانه های تاریخی نمی کند.

وی تصریح کرد: در ایران حدود یک میلیون اثر و محوطه و بنای تاریخی داریم، در حالی که فقط حدود 35 هزار اثر ثبت ملی شده، هنوز 965 هزار ثبت نشده و حریم ندارد، عرصه آنها مشخص نیست، قانون محکم بازدارنده هم وجود ندارد، حتی همین قوانین موجود هم خوب اجرا نمی شود، برای حفاظت آثار تاریخی و باستانی باید بودجه تعیین مناسب داشت، اما از آن مهمتر باید عرصه و حریم این آثار به سرعت تعیین شود.

محمدخانی درباره چالش های توسعه کاوش باستان شناسی گفت: کمبود بودجه و اعتبارات مهمترین عامل کاهش کاوش های باستان شناسی در ایران است، نیروی انسانی متخصص کم نداریم، اتفاقا ما باستان شناسان بسیاری زبده و برجسته ای داریم، اما به دلیل نبود بودجه بسیاری از طرح های مطالعاتی و کاوش اجرایی نمی شود.

رئیس هیات مدیره جامعه باستان شناسی ایران اظهار داشت: در یک دوره کوتاهی در اوایل تشکیل پژوهشکده باستان شناسی در اوایل دهه 70 و پس از آن حدفاصل سال 1376 تا 1382 اتفاقات خوبی افتاد، باستان شناسان و ایران شناسان بسیاری به ایران آمدند، دوران شکوفایی باستان شناسی ایران بود، آن دوره باستان شناسی مستقل شد، ساختمان و بودجه مستقل گرفت، کاوش های بسیاری خوبی انجام شد، همکاری های بین المللی شکل گرفت و نتایج ارزشمندی داشت.

عضو گروه باستان شناسی دانشگاه شهید بهشتی بیان کرد: باستان شناسی الان بودجه کافی ندارد، از طرفی بعد از کرونا و شرایط اقتصادی، هزینه های کاوش بسیار افزایش یافت، باز و بسته کردن فقط یک ترانشه (شبکه حفاری در یک سایت کاوش) دست کم 500 میلیون تومان هزینه دارد، برای انجام یک مطالعه و پژوهش در یک سایت باستان شناسی بیش از یک میلیارد تومان لازم است. متاسفانه در اعتبارات سالانه به اندازه شان و منزلت و اهمیت پژوهش اعتبار در نظر گرفته نمی شود، به زبان ساده پول نیست.

وی تصریح کرد: اگر اعتبارات تامین شود کاوش های بسیار خوبی انجام خواهد شد، سه دهه پیش برای فصل های کاوش شهر سوخته (در سیستان و بلوچستان) بودجه خوبی اختصاص یافت، نتایج و دستاوردهای کم نظیر هم در برداشت، دنیا هنوز از آثار شهر سوخته متحیر است؛ بودجه اکتشاف باعث شد مطالعات موثر ارزشمندی در محوطه هایی مثل پاسارگاد، تخت جمشید، چغازنبیل، هفت تپه انجام شود. کاوش در تپه های کنار صندل (در جیرفت کرمان) برای همان زمان است. مشکل اصلی نبود بودجه و اعتبارات کافی برای پژوهش و کاوش باستان شناسی است.

محمدخانی درباره پدیده مخرب وندالیسم و راه حل آن گفت: ریشه این پدیده نازیبا در فقر فرهنگی جوامع است، چرا این نوع اتفاقات در فرانسه و آلمان و اروپا نمی افتد، زیرا آنها به صورت ریشه ای آموزش فرهنگی در جامعه کار کردند.

وی افزود: ما هنوز هم در تخت جمشید و دروازه ملل یادگاری نویسی می بینیم، نه برای چند دهه پیش بلکه با تاریخ های جدید افراد نام خود را همراه آنکه دوستش دارند نوشته اند و تاریخ زده اند، شاید او هیچ زمان دیگری هم به تخت جمشید بازنگردد آن یادگاری را نبیند، اما خیال می کند به قدمت بنای تخت جمشید ماندگار است و جاودان خواهد شد، دلیلش هم عدم رشد فرهنگی و آموزش صحیح برای حفاظت از آثار است، آموزش آشنایی و حفظ و نگهداری میراث فرهنگی باید از مدارس شروع شود محتواهای آموزشی و فرهنگی در کتابهای درسی، کمک درسی و داستانی در رسانه ملی باید تولید و منتشر شود.

رئیس هیات مدیره جامعه باستان شناسی ایران ادامه داد: پژوهشگاه میراث فرهنگی از زمانی که دکتر پهلوان ریاست آن را به عهده گرفته است، آموزش فرهنگی را اولویت کار قرار داده است، رویکردشان این است که میراث فرهنگی باید در دل توده جامعه، در دل آحاد ملت برود، مردم باید میراث را بیشتر و بهتر بشناسند، تا خودشان از میراث و فرهنگ مراقبت کنند، البته باید برای تحقق این هدف محتوای آموزش فرهنگی با اولویت گروه کودکان و دانش آموزان تهیه شود، الان شاید با مشکل وندالیسم مواجه باشیم، اما از دو سه نسل آینده مساله حل می شود.

محمدخانی درباره اهمیت و جزئیات در یک اکتشاف باستان شناسی گفت: باستان شناسی شی محور به قرن 18 و 19 باز می گردد، از قرن 20 به بعد همه چیز اهمیت پیدا کرد، اصلا علم باستان شناسی به این دلیل که همه چیز اهمیت پیدا کرد شکل گرفت. در باستان شناسی همه چیز اهمیت دارد و ارزشمند است نمیتوان فقط به یک شی یا یک سازه معماری اکتفا کرد، برای یک باستان شناس از کوچکترین داده باستان شناسی، کوچکترین قطعه کشف شده مانند یک تکه سفال، یک خوشه گندم یا حرکت و استقرار کوچ نشینان در مسیر کوچ تا بزرگترین قطعه و سازه از یک دوره باستانی اهمیت دارد.

وی درباره ویژگی های پهنه فرهنگی ایران توضیح داد: ایران دارای اقلیمی چهار فصل است، جغرافیای ایران فرهنگی از شرق تا غرب از رود سند تا شرق اروپا و از شمال تا جنوب از سیبری تا شاخ آفریقا است، منطقه ای وسیع که با تنوع اقلیمی فراوان است. دوره نوسنگی در یونان 2 هزار سال بعد از ایران شروع شده است، آثار هنری آنها به خاطر اقلیم سبک طبیعت گرا و واقع گراست، هنر ایرانیان باستان هم به دلیل همین تنوع اقلیمی متنوع است.

رئیس هیات مدیره جامعه باستان شناسی ایران اظهار داشت: پوشش اقلیمی و سرزمینی ما متنوع است، کویر، جنگل، دریا و کوهستان را به هم دارد، در منطقه جنوب غربی ایران در منطقه خوزستان کوچ نشینی در دوره عیلامی به مدت 3 هزار سال عمودی بوده، کوچ نشینان از کوه به دشت می آمدند و از دشت به کوه باز می گشتند. در زاگرس و البرز هم به همین ترتیب و براساس تفاوت نوع اقلیم، زندگی مردم شکل گرفته بوده است، همین سبک زندگی در آثار به جای مانده از آن دوران به شدت تاثیر داشته است.

محمدخانی خاطرنشان کرد: به جز اقلیم، امنیت سرزمین هم در شکل گیری فرهنگ و تمدن و نوع زندگی مردم در دوران باستان بسیار موثر است، در دوره هخامنشیان بارو و قلعه پیدا نمی کنیم، زیرا امنیت برقرار بوده است، ساخت قلعه هایی با دیوارهای قطور و بلند در اروپا در دوران قرون وسطی بیانگر عدم امنیت در آنجا بوده است.

عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه شهید بهشتی درباره معماری در ایران باستان افزود: معماری دوره هخامنشی تلفیقی است، اساسا ایران باستان دارای معماری شاخص و منحصر بفرد که ما را زبان زد کرده باشد نیست، در دوره هخامنشی سرزمین ایران از اقوام متنوع و مختلف تشکیل شده بود، همه اقوام در سیطره هخامنشیان بودند، هنر و معماری جدید بوجود آوردند در دوره های بعدی هم به همین منوال. به همین دلیل معتقدم اقلیم نقش بیشتری در شکل گیری تمدن ما داشته است، حتی آیین ها هم متاثر از همین تنوع اقلیمی است.

محمدخانی به لزوم هماهنگی ملی میان بخش های مختلف دولتی، غیر دولتی، دانشگاهی و صنفی در حوزه باستان شناسی تاکید کرد و توضیح داد: در دوره جدید جامعه باستان شناسی تعامل بیشتری با پژوهشگاه میراث فرهنگ و وزراتخانه خواهیم داشت، جلسات متعددی را برگزار خواهیم کرد، تلاش می کنیم نقش مشورتی خود را به خوبی ایفا کنیم، تا نقطه ای که کل مجموعه باستان شناسی کشور، جامعه و انجمن علمی با همکاری وزارت میراث فرهنگی و پژوهشگاه میراث فرهنگی، سازمان نظام باستان شناسی ایران تشکیل شود.

رئیس هیات مدیره جامعه باستان شناسی ایران تاکید کرد: تدوین نقشه باستان شناسی کشور باید در اولویت کارهای وزارت میراث فرهنگی قرار گیرد، از سال 1342 قرار است این نقشه تدوین شود برخی اوقات چند برداشته می شود و بعد مسکوت می ماند، بررسی های باستان شناسی در همه استانهای کشور باید به سرعت انجام شود، آثار باید مشخص و ثبت ملی شوند و مشمول قانون شوند تا کمتر مورد آسیب و تخریب قرار بگیرند.