غریزه مادری عبارتی است، که معمولا برای پیوندی عاطفی مادر و نوزاد به کار می رود، پیوندی که پیش از تولد نوزاد بین مادر و فرزندش شکل می گیرد و تا آخرین لحظه حیات مادر پابرجاست، این دلبستگی مهری مادرانه است و نمی توان با معادلات بشر آن را تخمین زد، این احساس زیبا می تواندمعمولا غیر فرزند خود مادر از جانب تمام مادران شامل حال سایر کودکان نیز بشود، اما مفهوم حقیقی این عبارت با آنچه در میان مردم جا افتاده است متفاوت می باشد.
پس از تولد اولین فرزند احتمالا مراقبت و نگهداری از کودکی نوپا که حتی نمی تواند، عضلات خود را به درستی کنترل کند، امری دشوار و البته شیرین می باشد، در این حین امکان دارد، مادر بیش از پدر متحمل استرس و فشار شود و تحت این عنوان که غریزه در وجود مادر قرار دارد، اضطرابی غیر ضروری را تجربه نماید و درک مادر کامل بودن در دل او تبدیل به شک و شبه شود.
غریزه مادری
تفکیک و بررسی جداگانه لغات تشکیل دهنده، در درک این مفهوم راهنمای ما خواهد بود، تا دریابیم واقعا غریزه ای تحت عنوان مادری چیست؟ یک روانشناس در رابطه با مفهوم غریزه بیان می دارد، این امر شامل واکنش رفتاری ثابت به محرک هایی خاص می باشد، بنابراین تمام خانم ها علاقه دارند، بچه دار شوند و روش های پرورش نوزاد پس از تولد به شکلی خود جوش در ضمیر آنان بیدار می شود.
از منظر علم و دانش این مفهوم کاملا ساختگی می باشد و امری اغراق آمیز است، این تعبیر و جا افتادن مفهوم غلط آن از نگاه محققان می تواند، مادران را با مشکلات بسیاری رو به رو کند و شیرینی روز های تولد نوزاد را به امری استرس زا بدل نماید. بنابراین سوالی که پیش می آید، این است که واقعا غریزه مادری چیست؟
علاقه مادرانه
ممکن است، متوجه علاقه دختر بچه ها به نگهداری از عروسک خود شده باشید، معمولا کودکان دختر به مراقبت از عروسک خود می پردازند و با این امر راحت هستند، ممکن است، این موضوع را دلیلی بر فطری بودن غریزه در مادران بدانید، اما آنچه پژوهش ها بیان می دارند، با الهام گرفتن از بازی بچه ها مغایرت دارد.
پژوهش ها نشان می دهد، والدین مراقبت از کودک را نه غریزی می دانند و نه آسان این موضوع زمانی بیشتر ابراز می شود، که والدین با تولد اولین فرزند خود رو به رو می شوند. اولین پیوند های عاطفی بین مادر و نوزاد در هنگام به آغوش کشیدن و شیر دادن به نوزاد و با ترشح هورمون اکسی توسین شکل می گیرد، این پیوند احساسی می تواند، زودتر از این نیز به وقوع بپیوندد و با اولین حرکت جنین، حس عجیب و عاشقانه ای را در مادر ایجاد کند.
با این وجود هیچ کدام از تحقیقات انجام شده وجود غریزه مادری را تایید نمی کنند. وجود غریزه در مادران برای تمام خانم ها صدق نمی کند و این امر که تمام دختران تمایل به داشتن فرزند و غریزه ای مادرانه دارند، تصوری غلط است. پژوهش انجام گرفته در سال ۲۰۱۸ در رابطه با دلبستگی مادر و نوزاد نشان داد، این که مادری نتواند، بعد از تولد نوزاد با فرزندش ارتباط برقرار کند و یا برای رسیدن به عشق مادرانه به زمان نیاز داشته باشد، امری غیر طبیعی نمی باشد و بسیاری از مادران با آن روبرو می شوند.
در این پژوهش مادران زیادی شرکت کردند و علاوه بر این که رفتار هایی چون شیردهی و تماس پوستی با نوزاد به دلبستگی آن ها کمک می کرد، باز هم برای بسیاری از آن ها زمان کافی نیاز بود، تا بتوانند حس واقعی خود را ابراز کنند، ایجاد این پیوند احساسی میان نوزاد و مادر برای برخی یک هفته و برای برخی حتی به چند ماه زمان نیاز داشت.
تاریخچه اصطلاح
این اصطلاح غریزه مادری از کجا آمده است و دقیقا بر چه چیزی تاکید دارد؟ برای پاسخ به سوالات این چنینی ابتدا لازم است، با مفهوم غریزه و محرک آشنایی کافی داشته باشیم. دکتر گابریلا مارتول به تعریف معنای این کلمات پرداخته است، از نگاه دکتر مارتول در روانشناسی، محرک فیزیولوژیکی حالتی انگیزشی می باشد، که ناشی از نیاز فیزیولوژیکی است و نیاز به محرومیتی گفته می شود، که زمینه ساز این محرک باشد.
در این دیدگاه غریزه نیز واکنشی ذاتی و بدون آموزش به نشانه و محرک می باشد، غرایز در نتیجه فشار های تکاملی شکل می گیرند و منجر به شکل گیری رفتار در طول زمان می شوند، بنابراین محرک ها انگیزه هستند و غرایز رفتار می باشند.حیوانات دارای غریزه می باشند و در برابر آن انعطاف نشان نمی دهند، اما انسان ها اینطور نمی باشند.
انسان دارای غرایز نیست، زیرا غرایز بسیار ثابت و تغییر ناپذیر می باشند و با یک محرک ساده فعال می شوند، اما انسان موجودی انعطاف پذیر می باشد و می تواند، خود را به راحتی تطبیق دهد، رفتار های بسیاری در انسان وجود دارد، که حتی با قرار گرفتن تحت تاثیر تکامل بازهم قابل تغییر می باشد. آشکار ترین مثال برای اثبات این موضوع رفع گرسنگی می باشد.
زمانی که حیوانات گرسنه می شوند، به طور غریزی به شکار می پردازند و از یک الگوی ثابت پیروی می کنند و انسان ها روشی تعیین شده برای حل گرسنگی ندارند و می توانند، در خانه غذا درست کنند، یا به رستوران بروند و یا از یک فروشگاه آن را خریداری کنند، کاری که برای حیوانات غیر قابل تصور می باشد.
هرچند دوران بارداری تغییرات زیادی را برای مادر به همراه دارد و تغییرات هورمونی، افزایش استروژن و اکسی توسین می تواند پیوندی عاطفی را بین مادر و کودک به وجود آورد، اما وجود داشتن امری به نام غریزه مادری باوری غلط می باشد، چرا که اگر این غریزه وجود داشت، تمام دختران می بایست برای مادر شدن اشتیاق می داشتند، در صورتی که بسیاری از دختران و مادران سالم این حس را در درون خود ندارند، برخی از افراد نیز ممکن است، این حس را داشته باشند، اما تصمیم بگیرند مادر نشوند.
بنابر آنچه گفته شد، غرایز تغییر ناپذیر می باشند و اگر چنین غریزه ای وجود داشته باشد، هیچ کدام از خانم ها نمی توانستند، در مورد بچه دار شدن حق انتخاب داشته باشند. اشتیاق مادر شدن برای همه یکسان نمی باشد و تصمیم افراد مختلف در این زمینه متفاوت است و اکنون می دانیم، غریزه قابل تطبیق نیست و می توان این باور غلط را کنار زد و دانست، این اصلاح که غریزه امری ذاتی در نهاد مادر می باشد، تصوری اشتباه است.
عوامل موثر در پیوند دشوار
برخی از مادران نمی توانند، به محض تولد فرزندشان موفق به برقراری پیوندی عمیق با فرزند خود شوند، برخی از عوامل نیز بر دشوار تر شدن این پیوند می افزایند، یکی از این مشکلات بروز افسردگی بعد از زایمان می باشد، که در روحیه مادر تاثیر گذار است و با ناراحتی و غم تفاوت های بسیاری دارد، تلاش برای مراقبت از نوزاد و چالش های بزرگی که به همراه دارد و مقابله با فشار های عاطفی امری دشوار است. برای رهایی از این احساس پس از زایمان باید بدانیم، که افسردگی بعد از زایمان را چطور درمان کنیم.
بروز این احساسات برای مادران کاملا طبیعی می باشد و نباید نگرانی در این مورد داشته باشند، هرچند پژوهش ها نشان می دهد، فشار های اجتماعی بر مادران این فشار را تحمیل می کند، تا به محض تولد فرزند پیوند عاطفی قوی با کودک خود برقرار کنند و با شکل نگرفتن این پیوند مادران در درون خود احساس گناه و شرم می کنند، بنابراین لازم است، از این اشتباه خارج شوید و احساس گناه نداشته باشید و با زمان به پیش بروید، تا به تدریج احساس واقعی خود را دریابید.
مهم ترین مسائلی که پیوند عاطفی بین نوزاد و مادر را تبدیل به امری پیچیده می کنند، شامل زایمان آسیب زا یا تروماتیک که باعث شود، مادر نتواند نوزادش را در آغوش بگیرد، زایمان پیش بینی نشده که طبق انتظار پیش نرفته است و تصور این که باید تمام وقت از یک کودک مراقبت کنند می باشد.
مراقبت از کودک
هر انسانی صرف نظر از جنسیت و گرایش جنسی خود با مشاهده رشد و نمو کودک حس عمیقی به فرزند خود پیدا می کند، که در معنای غریزه مادری نمی باشد، پس از این که برای مدتی با نوزاد وقت بگذرانید، متوجه علت گریه نوزاد می شوید و می توانید، تشخیص دهید، این گریه از روی گرسنگی می باشد، یا دل درد، این شناخت به تدریج و با تجربه کسب می شود و امری ذاتی نمی باشد.
مراقبت از کودک امری اکتسابی است و با کسب تجربه حاصل می شود، اموری چون نگهداری از نوزاد، تغذیه و تعویض پوشک نیازمند، توانایی های بیولوژیکی و ذاتی نیست، بچه دار شدن ساختار بیولوژیکی مغز را دستخوش تغییراتی می کند و این امر تنها به فردی که زایمان کرده اختصاص ندارد، پدر کودک، والدین رضاعی و حتی پرستاری که از کودک نگهداری می کند، شاهد این تغییرات در خود خواهند بود و هورمونهای سروتونین، اکسی توسین و دوپامین در بدن آن ها نیز افزایش خواهد یافت.
پژوهش جالبی در زمینه تشخیص دلیل گریه های نوزاد انجام شده است و نتیجه آن نشان می دهد، علت کسب توانایی برای تشخیص دلیل گریه نوزاد ربطی به جنسیت یا نسبت ندارد، بلکه درک خواسته های نوزاد به مدت زمانی بر می گردد، که فردی با او سپری کند و به شناخت از نوزاد دست یابد بنابراین اگر این فرد پدر یا پرستار یا مادر باشد، به راحتی با گذشت زمان می تواند، گریه نوزاد را تعبیر کند.
کنار گذاشتن تصور اشتباه
این تصور که چیزی به نام غریزه مادری وجود دارد، می تواند برای مادر و نوزاد آسیب زا باشد، اعتقاد به غریزه موجب می شود، تا از کمک دیگران خود را محروم کنید، مادری که تلاش کند، همه چیز را بداند، زیرا در وجودش غریزه ای برای انجام این امور قرار دارد، قطعا شکست خواهد خورد و در این راه آسیب خواهد دید.
کامل بودن به کسب تجربه و کمک گرفتن از دیگران وابسته می باشد و نباید به دلیل فشار های غلط جامعه در راهی اشتباه گام برداشت. پیش از انجام اقدامات اشتباه از اطرافیان خود برای مراقبت و رفع نیاز های کودک خود کمک بخواهید، اعتقاد اشتباه به این که نیرویی ذاتی به نام غریزه راه را به شما نشان خواهد داد، موجب می شود تا به راحتی وظایف مربوط به پدر و والدین رضاعی را که به اندازه شما قادر به انجام آن می باشند، را نادیده بگیرید.
پدر و سایر مراقبان کودک با انجام وظایف خود در نگهداری از کودک با او پیوند عاطفی برقرار می کنند و اکسی توسین در بدن آن ها نیز افزایش پیدا می کند، تجربه بزرگان ما ثابت کرده است، برای بزرگ کردن یک کودک، یک دهکده آدم کم است. بنابراین بهترین راه این است، که با تکیه بر یک تصور اشتباه اهمیت نقش پدر ها بعد از زایمان را دست کم نگیرید.
