کبد از بسیاری از جهات منحصر به فرد است: بزرگترین عضو بدن است و یکی از معدود اندام ها با قدرت احیاء کننده محدود است.
کبد دارای عملکردهای حیاتی بسیاری است از برطرف کردن سموم گرفته تا کمک به هضم، اما اگر بیش از حد کار کند ممکن است خسته شود. بالا بودن آنزیم های کبدی از علائم استفاده بیش از حد کبد است اما تغییرات ساده در رژیم غذایی می تواند سطح آنزیم های کبدی را به حالت تعادل کاهش دهد.
تشخیص بیماری کبدی
وظایف کبد را در بدن بشناسید
کبد هم به عملکرد غده ای و هم به اندام های دیگر بدن کمک می کند. کبد با سم زدایی هورمون ها، داروها و مولکول های بیولوژیکی که در بدن انسان تولید نمی شوند، از بدن محافظت می کنند.
همچنین کلسترول و پروتئین هایی را ترکیب می کند که در غیر این صورت منجر به لخته شدن و التهاب می شود. کبد ویتامین ها، مواد معدنی و مواد قندی را ضمن از بین بردن باکتری ها ذخیره می کند.
کبد در چندین عملکرد مهم بدن نقش دارد بنابراین استفاده بیش از حد از این اندام آن را خسته می کند.
علت کبد چرب چیست؟
از آن جایی که کبد بسیاری از عملکردهای اساسی بدن را انجام می دهد، مستعد ابتلا به بیماری های متعددی است. انواع مختلفی از بیماری ها هستند که باعث افزایش آنزیم کبدی می شوند:
- بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) : در این بیماری چربی هایی از جمله تری گلیسیرید و کلسترول در کبد جمع می شوند.
- ویروس های هپاتیت: هپاتیت A B C D و E همگی دلایل متفاوتی دارند. با این حال هر نوع مختلف عفونت هپاتیتی به کبد آسیب می رساند.
- سرطانی که مربوط به عفونت های ویروسی قبلی یا سیروز کبدی است.
- هپاتیت الکلی
- زردی
- سیروز یا زخم کبدی
علائم بیماری کبد را تشخیص دهید
از آن جایی که کبد در بسیاری از فعالیت های بدن سهیم است، علائم بیماری کبدی کاملا مشخص نیست. با این حال هر بیماری کبدی علائم خاص و مشترکی را نیز به همراه دارد. در صورتی که هر کدام از علائم زیر را مشاهده کردید، فورا به دکتر مراجعه کنید:
- زردی پوست یا چشم ها
- درد و تورم شکمی
- تورم در مچ و پاها
- خارش پوست
- رنگ ادرار زرد تیره یا مایل به قرمز
- مدفوع کم رنگ یا خونی
- خستگی مزمن
- حالت تهوع و استفراغ
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- خشکی دهان، تشنگی مفرط
- راحت کبود شدن
رژیم غذایی خود را تغییر دهید
مقدار زیادی سبزیجات بخورید
سبزیجات دارای برگ های سبز دارای سطح بالای ویتامین، مواد معدنی و سایر مواد مغذی هستند. مزایای سبزیجات برای عملکرد کبد این است که می توانند سطح رسوب چربی را در کبد کاهش دهند. سبزیجات برگ سبز شامل اسفناج، چغندر، شلغم، کلم و سبزیجات صلیبی شکل مانند گل کلم، کلم، کلم بروکلی و انواع کاهوها می شوند.
به دنبال غذاهای سرشار از آنتی اکسیدان باشید
چغندر به تنهایی قادر به کاهش آنزیم های کبدی نیست اما سرشار از فلاونوئیدهایی هستند که به عنوان آنتی اکسیدان عمل کرده و عملکرد کبد را بهبود می بخشد. آواکادو نیز به دلیل سطح بالای ویتامین E که یک آنتی اکسیدان طبیعی است، بسیار مفید می باشد. آواکادو و گردو پیشروهای اصلی آنتی اکسیدان-گلوتاتیون هستند.
گردو همچنین منبع خوبی برای اسیدهای چرب امگا ۳ است که می تواند التهاب کبدی را کاهش دهد. سایر مغزها از جمله گردوها، آجیل برزیلی، گردوی آمریکایی و بادام نیز سرشار از ویتامین B و مواد معدنی هستند.
روزانه ۳۵ تا ۵۰ گرم فیبر مصرف کنید
غذاهایی که حاوی فیبر هستند مانع از جذب کلسترول در بدن می شوند. با کاهش سطح کلسترولی که کبد باید پردازش کند، سطح آنزیم های کبدی کاهش یافته و باعث افزایش سلامتی آن می شود.
فیبر همچنین باعث افزایش ترشح صفراوی کبد، افزایش هضم چربی و پیشگیری از بیماری کبد می شود. رژیم غذایی سرشار از فیبر باید شامل موارد زیر باشد:
- جو دوسر، گندم، ذرت، سبوس برنج
- لوبیا، عدس (قرمز، قهوه ای، زرد) و نخود
- انواع توت از جمله تمشک، زغال اخته، توت فرنگی، توت سیاه، انگور فرنگی)
- غلات کامل از جمله گندم، جو، ذرت، گندم سیاه، برنج قهوه ای
- برگ سبز سبزیجات از جمله برگ شلغم، خردل، چغندر و اسفناج
- آجیل از جمله بادام، پسته، بادام زمینی، گردو و انواع دانه از جمله کنجد، کدو تنبل، کتان و آفتاب گردان
- میوه مخصوصا آن هایی که دارای پوست خوراکی اند از جمله آن ها می توان به گلابی، سیب، آلو، هلو و زردآلو اشاره کرد.
آب مرکبات بنوشید
آب مرکبات سرشار از ویتامین C هست که به ترمیم بافت و بهبود زخم کمک می کند. خوردن مرکبات یا نوشیدن آب آن ها به بهبود کبد کمک کرده و سزح آنزیم های کبدی را به سطح سالم می رساند.
علاوه بر این مرکبات خطر ابتلا به سرطان کبد را نیز کاهش می دهند. روش هایی را برای افزودن پرتقال، گریپ فروت و لیمو به رژیم غذایی خود به کار ببرید. زمانی که می خواهید آبمیوه بخرید انواع غنی شده با ویتامین C را انتخاب کنید.
مصرف سبزیجات چلیپایی شکل را افزایش دهید
سبزیجات صلیبی شکل در تولید آنزیم های کبدی موثر در خنثی کردن عوامل سرطان زا موثرند. این سبزیجات علاوه بر این سرشار از ویتامین ها، مواد معدنی، آنتی اکسیدان ها و فیبر هستند:
- کلم بروکلی
- گل کلم
- تربچه
- ترب کوهی
- شلغم
- آب تره
مقدار کافی آب بنوشید
نوشیدن مقدار کافی آب به کبد کمک می کند تا مواد زائد را از بین برده و کار کبد را راحت تر کند. روزی ۸ تا ۱۰ لیوان آب بنوشید و سعی کنید در مواقع زیر حتما به بدن آبرسانی کنید:
- زمانی که از خواب بیدار می شوید
- قبل و هنگام غذا خوردن
- قبل و بعد از فعالیت بدنی
- درست قبل از رفتن به رختخواب
از مصرف غذاهایی که به سلامت کبد آسیب می‌رسانند خودداری کنید
غذاهای سالم از کبد حمایت می کنند اما غذاهای ناسالم به کبد آسیب های جدی وارد می کنند. مصرف بیش از حد چربی، نمک، شکر یا روغن می توانند باعث سنگینی کبد شوند. اگر آنزیم های کبدتان بالاست بهتر است مدتی به کبد استراحت دهید. برای متعادل شدن سطح آنزیم های کبد از مصرف موارد زیر خودداری کنید:
- غذاهای چرب مانند گوشت گوسفند، گوشت گاو و پوست مرغ
- غذاهای شور مانند غذاهای فراوری شده، میان وعده هایی مانند پرتقال، چیپس و غذاهای کنسرو شده
- غذاهای قندی مانند کیک، پای یا کلوچه
- غذاهای سرخ شده
- الکل، از مصرف الکل به طور کامل خودداری کنید مخصوصا اگر اکنون به بیماری کبدی دچار هستید
درمان‌های خانگی را امتحان کنید
انواع چای گیاهی می توانند سلامتی کبد را بهبود بخشند. گیاهان زیادی وجود دارند که به طور سنتی به درمان بیماری های کبدی کمک می کنند. اطلاعات کمی در مورد نحوه عملکرد این گیاهان وجود دارد ولی تجربه ثابت کرده است که استفاده از آن ها خطری نخواهد داشت.
به طور کلی بسیاری از این گیاهان به عنوان چای تجویز می شوند و دوز مصرفی مشخصی ندارند. به همین دلیل می توانید قبل از مصرف این گیاهان با دکتر خود نیز مشورت کنید.
گیاه خار مریم
تحقیقات نشان می دهند این گیاه برای افراد مبتلا به بیماری کبدی، سیروز و هپاتیت بسیار مفید است.
گیاه گون
به طور معمول بهتر است عصاره آن ۲۰ تا ۵۰۰ میلی گرم، سه تا چهار بار در روز مصرف شود.
برگ گیاه قاصدک
این گیاه کلسترول را کاهش داده و فشار وارده روی کبد را کاهش می دهد. روزانه ۲ تا ۴ فنجان چای ریشه قاصدک بنوشید.
چای سبز
این چای خطر ابتلا به بیماری کبدی را کاهش می دهد اما در برخی افراد مشکلات کبدی را زیاد می کند. بهترین کار این است که با دکتر خود در مورد مصرف چای سبز مشورت کنید. به طور کلی مصرف ۲ تا ۴ فنجان چای در روز احتمال ابتلا به بیماری های کبدی را کاهش می دهد.
از سیر و زردچوبه در غذا استفاده کنید
این ادویه ها نه تنها غذا را خوشمزه تر می کنند بلکه برای بهبود سلامت کبد نیز بسیار موثرند. این ادویه ها را به غذا اضافه کرده و سعی کنید در روز حداقل یکی از آن ها را استفاده کنید.
سیر همچنین از سرطان کبد و بیماری های قلبی جلوگیری کرده و سیستم ایمنی بدن را ارتقاء می بخشد.
زردچوبه دارای خواص ضد التهابی بوده و با کاهش التهاب که ممکن است منجر به بیماری هپاتیت، کبد چرب، سیروز کبدی و سرطان کبد شود، از کبد حفاظت می کند.
