سونوگرافی ان تی، همه سوالات رایج

امروزه با وجود امکانات پیشرفته کشور،غربالگری سلامت جنین قبل از تولد توصیه میشود کلیه ی خانمهای باردار برای جلوگیری از تولد نوزادان با نقایص مادرزادی ، غربالگری سلامت جنین را در دوران بارداری و در زمان طلایی مورد نظر انجام دهند.
زهرا شکرالهی مربی مامایی مرکز آموزش بهورزی اهواز گفت: امروزه بسیاری از افراد درباره سونوگرافی و کاربردهای آن کم و بیش اطلاعاتی دارند .

اما شاید تنها گروهی از مادران باردار و خانواده هایشان با سونوگرافی  به نام NT  آشنایی داشته باشند و حتی متاسفانه برخی از همکاران ماما و شاید پزشکان نه تنها اطلاعات دقیقی در این رابطه ندارند بلکه اعتقادی نیز به آن ندارند .

 

در طی این نوع سونوگرافی، متخصص مربوطه با بررسی ابعاد و اندازه های جنین، ابتلای او به بیماری سندرم داون و برخی از ناهنجاری های کروموزومی و مشکلات قلبی مادرزادی را بررسی می کند.
قبلا مادران تنها پس از به دنیا آمدن فرزندشان، متوجه نقص های مادرزادی و ژنتیکی در او می شدند، اما با این تکنولوژی جدید می توان قبل از ورود جنین به ماه چهارم جنینی، از ابتلای او به این ناهنجاری ها اطلاعاتی کسب کرد.
شکرالهی در ادامه گفت: اگر مراقبتهای بارداری به موقع شروع نشود و مادر از انجام غربالگری دیر مطلع شود زمان طلایی را از دست میدهد و انجام آزمایشات غربالگری در هفته های بالا در برخی از آزمایشات غیر قابل انجام و در برخی نتایج به دست آمده  ، انجام اقدامات قانونی سقط دیر میشود .
این کارشناس مامایی در ادامه صحبت به برخی از سوالات شایع اینچنین پاسخ داد :

در سونوگرافی NT جنین بیمار چگونه دیده می شود؟
متخصصین مربوطه با بررسی اندازه فضای روشن و شفاف در بافت پشت گردن، بیماری را در جنین تشخیص می دهد.
نوزاد مبتلا به ناهنجاری مادرزادی، معمولا مایع تجمع یافته ای در ناحیه پشت گردن خود در طول سه ماه اول بارداری دارد و این فضای روشن، بزرگتر از میزان جنین های سالم و طبیعی می باشد.

سونوگرافی NT چگونه انجام می شود؟
در این سونوگرافی، مادر روی تحت دراز می کشد و متخصص مربوطه، حسگر را به ماده ژلاتینی آغشته می کند و بر روی شکم مادر قرار می دهد.
در حین انجام این سونوگرافی، مادر می تواند جنین خود را بر روی مانیتوری که روبرویش قرار دارد، مشاهده کند.
در این سونوگرافی سونولوژیست اندازه طول جنین، دور سر، طول ران پا ،ضربان قلب و NT را اندازه گیری می کند. هم چنین شما قادر به مشاهده ستون فقرات، دست ها و پاها خواهید بود.
در سونوگرافی NT بررسی ناهنجاری های اصلی انجام نمی شود ولی بدین منظور غربالگری سه ماهه دوم بین 18 الی 22 هفتگی توصیه می شود. البته با توجه به اینکه سقط درمانی طبق تعاریف پزشکی قانونی قبل از ولوج روح در بدن می باشد( 4 ماه یا 19 هفته و یا حداکثر 135 روز بعد از LMP می باشد ) بهتر است سونوگرافی آنورمالی اسکن در هفته 16 تا 18 انجام شود تا در صورت وجود ناهنجاری بتوان اقدامات قانونی را انجام داد .
یکی از مزیت های ویژه این آزمایش، غیر تهاجمی بودن آن می باشد که هیچ گونه خطری، مادر و جنین را تهدید نمی کند.

سونوگرافی NTچه موقع باید انجام شود؟
سونوگرافی ان تی باید بین هفته های 11 تا 14 بارداری انجام بگیرد، زیرا در محدوده همین سن بارداری، مایع پشت گردن جنین، شفاف و قابل بررسی است.
سونوگرافی NT باید بین هفته یازدهم تا سیزدهم و شش روز انجام شود.
قبل از 11 هفتگی انجام این سونوگرافی امکان پذیر نیست، زیرا جنین بسیار کوچک است و بعد از هفته چهاردهم نیز مایع شفاف پشت گردن جنین، از بین می رود.

دقت NT چقدر است؟
 به مادران باردار توصیه می شود که برای انجام سونوگرافی ان تی، حتما بین هفته های 11 تا 14 بارداری به پزشک مراجعه کنند.
انجام این سونوگرافی به همراه آزمایش خون که برای بررسی بیشتر ناهنجاری های جنین انجام می گیرد، ارزشمند است.
دقت سونوگرافی، به تنهایی در تشخیص ناهنجاری های جنین حدود 75 درصد می باشد و اگر با آزمایش خون همراه شود، صحت آنها به 85 درصد می رسد .
انجام سونوگرافی NT و آزمایش خون ناهنجاری های ژنتیکی با هم، قابلیت تشخیصی دارند و به عنوان تست های غربالگری سه ماه اول بارداری به حساب می آیند.
 لازم به ذکر است که دقت سونوگرافی، به تنهایی در تشخیص ناهنجاری های جنین حدود 75 درصد می باشد و اگر با آزمایش خون همراه شود، صحت آنها به 85 درصد می رسد.
همانطور که می دانید در آزمایش های پزشکی همیشه درصد خطایی برای اشتباهات قرار می دهند.
 در طی آزمایش خونی که از مادر می گیرند، سطح هورمون های بدن مادر اندازه گیری می شود و احتمال ابتلای جنین به ناهنجاری های ژنتیکی مثل سندروم داون و تریزومی 13 و تریزومی 18 را بررسی می کنند.
در طی تست های غربالگری سه ماهه اول بارداری، وجود و یا عدم بیماری هایی مانند تریزومی 18 و تریزومی 21 (سندروم داون) و تریزومی 13 بررسی می شود، یعنی کروموزوم های شماره 13 و 18 و 21 جنین را از جهت سه تایی بودن که نوعی ناهنجاری است، بررسی می کنند.
همانطور که می دانید تعداد کروموزم های انسان در هر سلول (غیر جنسی) 23 جفت، یعنی 46 عدد است.

اندازه ی طبیعی NT چه مقداری است؟
مقدار NT تا 2میلی متر در 11 هفتگی و هم چنین 2.8 میلی متر تا 13 هفته و 6 روز طبیعی است.
هر چند در جنین های با سندروم داون مقدار این مایع افزایش پیدا میکند ولی افزایش مقدار NT لزوما دلیلی بر وجود مشکل نیست.
لازوم است بدانید از هر 10 جنین که اندازه NT آنها بین 2.5 الی 3.5 است، 9 جنین فاقد سندروم داون هستند.

چرا تست های غربالگری مثبت کاذب دارند؟
از خصوصیات ذاتی تست های غربالگری داشتن مثبت و منفی کاذب است. مثبت کاذب به معنی آن است که تست غربالگری مثبت است ولی جنین مشکلی ندارد و منفی کاذب یعنی آنکه تست غربالگری منفی است ولی جنین مشکل دارد. میزان مثبت کاذب در تست های غربالگری 5 درصد می باشد، یعنی از هر 100 نفر 95 نفر جزء گروه کم خطر قرار می گیرند و 5 نفر در گروه پر خطر قرار گرفته و نیازمند انجام تست های تشخیصی (آمنیوسنتز) هستند.

 آزمایش های غربالگری سندرم داون (مونگولیسم) در کدام هفته بارداری قابل انجام است؟
کلاً این تست ها در سه پروتکل قابل انجام است:
1- سه ماهه اول، از ابتدای هفته 11  تا انتهای هفته 13 حاملگی
2- سه ماهه دوم، از ابتدای هفته 14 تا انتهای هفته 22 حاملگی
3- ترکیبی، هم در سه ماهه اول و هم در سه ماهه دوم انجام می شود.
قدرت تشخیص سندرم داون در سه ماهه اول 85درصد (یعنی از هر 100 مورد سندرم داون 85 مورد قابل تشخیص است)، سه ماهه دوم 80درصد و در تست های  ترکیبی 95درصد است.
ضمنا"50  درصد بچه هایی که مبتلا به سندرم داون هستند در خانواده ای به دنیا می‌آیند که هیچ گونه سابقه ای از سندرم داون در خانواده هایشان وجود ندارد.

ریسک سندروم داون چگونه محاسبه می شود؟
برای اندازه گیری ریسک داشتن سندروم داون، سن مادر و روز و هفته ی بارداری و هم چنین میزان NT در یک الگوریتم به خصوص قرار گرفته و این ریسک محاسبه می گردد.
مربی مامایی مرکز آموزش بهورزی  اضافه کرد: 
سونوگرافى NT در موارد دیگری نیز کاربرد دارد که عیارتند از:
1- زنده بودن جنین را تأیید مى‏کند.
2- سن باردارى را تأیید مى‏کند.
3- باردارى‏ هاى دوقلو را تشخیص مى‏ دهد.
4- آن دسته از اختلالات هنگام تولد را که در این سن باردارى قابل تشخیص هستند، بررسى مى‏کند.
و در مورد انجام آزمایش خون گفت: در آزمایش خون مادر سطح دو ماده که معمولاً در خون تمامى زنان باردار یافت مى‏شود مورد اندازه‏گیرى قرار مى‏گیرد: PAPP-A، و بتا   HCG آزاد .
در باردارى‏هاى توأم با ابتلاء جنین به سندرم داون مقدار دو مادة مزبور تمایل به خروج از مقادیر مورد انتظار را نشان مى‏دهد.
شکرالهی در پایان گفت: بعضی از مراجعین تمایل به انجام این غربالگری ها را دارند ولی به دلیل مشکلات مادی قادر به پرداخت هزینه های آن نمی باشند . امید است مسئولین در مورد در دسترس بودن رایگان این خدمات همکاری لازم را انجام دهند.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
سونوگرافی ان تی، بخشی از آزمایشات معمول دوره بارداری در سه ماهه اول است و برای همه خانم ها توصیه می شود.
اگرچه این آزمایش به طور گسترده ای انجام می شود، اما در برخی مناطق (به خصوص در نواحی روستایی)، ممکن است ماشین ها و تکنیسین هایی که تجربه انجام این کار را دارند، وجود نداشته باشند.

چه زمانی سونوگرافی ان تی انجام می شود؟
سونوگرافی ان تی باید بین هفته های 11 تا 13 بارداری صورت گیرد. پس از آن، بافت بسیار ضخیم می شود و دیگر شفاف نیست و سونوگرافی، بی نتیجه می ماند.

چگونه سونوگرافی ان تی انجام می شود؟
ان تی، نوع خاصی از سونوگرافی با استفاده از دستگاه سونوگرافی بسیار حساس است. سونوگرافی کننده ابتدا برای اطمینان از صحت سن جنین، طول فرق سر تا دنبالچه کودک را اندازه گیری می کند.
سپس ضخامت پشت گردن را پیدا کرده و ضخامت آن را بر روی صفحه نمایش می سنجد. این اندازه گیری ها به علاوه سن شما و سن حاملگی شما، وارد معادله ای می شوند که احتمال ناهنجاری کروموزومی را محاسبه می کند.
اگرچه نمی تواند تشخیص قطعی دهد، اما کمک می کند تا تصمیم گیری کنید که آیا می خواهید آزمایش تشخیصی انجام دهید یا نه.

اندازه گیری فضای شفاف پشت گردن چیست؟
ان تی بر روی یک فضای کوچک و واضح در پشت گردن یک کودک در حال رشد تمرکز دارد که به آن ضخامت پشت گردن جنین گفته می شود.
کارشناسان دریافتند که این نقطه تمایل به تجمع مایعات دارد و در نتیجه در نوزادانی که ناهنجاری های ژنتیکی مانند سندروم داون (که در اثر یک نسخه بیشتر کروموزوم شماره 21، یکی از جفت های کروموزوم 23 که حاوی کد ژنتیکی شخص هستند)، تریزومی 18 (یک نسخه اضافی از کروموزوم 18)، و تریزومی 13 (یک نسخه اضافی از کروموزوم 13) دارند، اندازه بزرگتری دارد.

سونوگرافی ترکیبی سه ماهه اول بارداری
از آنجا که سونوگرافی ان تی به تنهایی میزان خطای بسیار بالایی دارد، پزشک ممکن است پیشنهاد یک آزمایش ترکیبی را دهد، که در آن نتایج سونوگرافی ان تی با یک یا دو آزمایش خون ترکیب شده که سطوح هورمون hCG و PAPP-A (حاملگی همراه با پروتئین پلاسما A) را اندازه گیری و مقایسه می کند، که این دو هورمون تولید شده توسط جنین، به جریان خون شما منتقل می شوند.

اگر میزان ان تی بالا بود
اگر میزان ان تی یا نتایج ترکیب با آزمایش های دیگر نشان داد که کودک شما ممکن است در معرض خطر ابتلا به ناهنجاری ژنتیکی قرار داشته باشد، پزشک شما احتمالاً یک آزمایش تشخیصی مانند نمونه برداری کوریونیک ویلوس (CVS) یا آمنیوسنتز انجام می دهد.
از آنجا که افزایش میزان ان تی اندازه گیری شده با نقایص در قلب جنین نیز همراه هستند، پزشک شما ممکن است در هفته بیستم بارداری اکوکاردیوگرافی جنین را نیز پیشنهاد کند تا نقایص قلب جنین را بررسی کند.
افزایش در اندازه گیری ان تی، همچنین ممکن است با افزایش کمی بالاتر خطر تولد نوزاد زودرس همراه باشد، بنابراین ممکن است برای این مساله نیز تحت نظارت قرار بگیرید.
به خاطر داشته باشید که سونوگرافی ان تی و آزمایش های خون به طور مستقیم برای مشکلات کروموزومی انجام نمی شوند، یا اینکه یک بیماری خاص را تشخیص نمی دهند.
در عوض، نتایج فقط احتمال آماری از داشتن مشکل در کودک را ارائه می کند. نتایج غیر طبیعی ان تی یا ترکیب شده با آزمایشات دیگر، به این معنا نیست که کودک شما اختلال کروموزومی دارد، فقط اینکه خطر داشتن این اختلال در کودک شما بیشتر است- که آزمایش های تشخیصی در ادامه این آزمایشات توصیه می شود.
در حقیقت، اکثر زنانی که نتایج آزمایش سونوگرافی شان غیر طبیعی بوده، یک کودک کاملا سالم و طبیعی داشته اند.
در عین حال، یک نتیجه طبیعی، تضمینی برای داشتن کودک سالم نیست، اما به این معنی است که بسیار بعید است کودک شما نقص کروموزومی داشته باشد.

سونوگرافی NT چقدر طول می‌کشد؟
زمان انجام این سونوگرافی بستگی به شرایطی دارد.
مادر باید همکاری خوبی با پزشک داشته باشد.
برای انجام سونوگرافی ان تی مادر باید به پشت دراز بکشد; و هر پوزیشنی که پزشک توصیه می‌کند را انجام دهد; همچنین جنین باید خوب بچرخد و حرکت زیادی نداشته باشد.
جنین هم باید پوزیشن مناسب داشته باشد و پزشک بتواند از پوزیشن مناسب برای اندازه گیری NT عکس بگیرد.
اینگونه پزشک می‌تواند مایع پشت گردن جنین را با دقت اندازه گیری نماید.

خطرات سونوگرافی ان تی
هم سونوگرافی و هم آزمایش خون همراه با آن بدون درد است (مگر اینکه از سرنگ های تزریقی برای آزمایش خون استفاده کنید) و خطری برای شما و کودک تان ندارد.
بزرگترین مشکل ممکن است اضطرابی باشد که می توانند تحریک کننده باشد. مثبت بودن آزمایش بسیار شایع است (همانطور منفی بودن غلط این آزمایش)، که ممکن است نیاز به پیگیری با رویکردهایی داشته باشد که خطر بیشتری به همراه دارند.
اما سعی کنید با این دید به مساله نگاه کنید: شانس داشتن یک نوزاد کاملاً سالم به شدت به نفع شماست.