رابرت اگرز کارگردانی است که نخستین فیلم سینمایی خود به نام « ساحره » را که اثری ترسناک به سبک گوتیک بود در سال 2015 روانه سینما کرد. اثری بسیار موفق که توانست توجه کارشناسان سینما را به خود جلب نماید و تحسین های فراوانی را دریافت نماید. با اینحال اگرز علی رغم اینکه پس از « ساحره » توجه بسیاری از کمپانی های فیلمسازی را به خود جلب کرده بود، اثری را روانه سینما نکرد تا اینکه پس از 4 سال، اینبار با فیلم « فانوس دریایی » به سینما بازگشته است. اثری که ثابت می کند اگرز برای حضور در سینما به دنبال کسب چیزی بیشتر از جلب توجه کمپانی های ثروتمند سینمایی است.
داستان فیلم در سال 1890 رخ می دهد و روایتگر قصه یک نگهبان فانوس دریایی تندخو به نام توماس ( ویلیام دافو ) است که همکاری تازه کار به نام افریم ( رابرت پتینسون ) او را در اینکار همراهی می کند. افریم در مقایسه با توماس اختیارات کمتری در کار دارد و اغلب کارهای حاشیه ای و سخت تر به او سپرده می شود. اما زمانی که آنها قصد ترک محل را دارند با طوفانی سهمگین مواجه می شوند که نجات شان از شرایط را غیرممکن می سازد و...
« فانوس دریایی » بطور شگفت انگیزی با کلیه آثاری که در سال 2019 به اکران درآمده تفاوت دارد و این تفاوت برخاسته از وسواس تحسین برانگیز اگرز در دکوپاژ، میزانس و توجه به جزئیات اثر می باشد. نخستین ویژگی که در هنگام تماشای « فانوس دریایی » توجه تماشاگر را به خود جلب می کند، نسبت تصویر متفاوت فیلم است که از حالت استاندارد این روزهای سینما یعنی 16 در 9 به 1.19:1 تغییر یافته است. این تصمیم جاه طلبانه و هوشمندانه همخوانی کاملی با زمان وقوع رویدادهای فیلم دارد. نسبت تصاویر ما را به یاد آثار کلاسیک سینما در دوران صامت می اندازد و اتفاقاً آنچه که در فیلم روایت می شود نیز بی تاثیر از سینمای آن روزگار نیست. از این جهت می توان گفت قاب انتخابی اگرز برای روایت قصه نخستین وجه هوشمندانه کارگردانی او را برای تماشاگر ترسیم می نماید.
« فانوس دریایی » در بخش فیلمنامه نیز یکی از بی نقص ترین آثار سال به شمار می رود. اثری که تنها با دو بازیگر ساخته شده و در لوکیشنی بسیار محدود روایتگر جنون دو انسانی است که بر حسب شرایط، بصورت دائم در حال تغییر و در کشمکش با ذات خود هستند. در واقع « فانوس دریایی » روایتی اگزیستانسیالیستی از قصه آشنای نگهبانان فانوس دریایی است که روایت های قدیمی مستند درباره آنان فراوان است. روایت هایی که آنان را در تقابل و کشمکش با خود برای رستگاری بیان می کنند اما در نهایت آنچه که نصیب شان می شود تسلیم در برابر شرایط و رسیدن به مرز جنون است که سرانجام شان همواره ترسناک بوده است.
در « فانوس دریایی » نیز دو نگهبان شرایط ناپایداری دارند. آنها دو انسان کاملاً متفاوت هستند. یکی پر از حرف و تظاهر و آن یکی کم سخن اما سراسر خشم و تلاش برای کسب برتری. آنها گاهی با یکدیگر در تقابل هستند تا بر دیگری چیره شوند اما دقایقی بعد بخشی از وجود خود را به نمایش می گذارند که در ذهن شان ساخته شده و وجود خارجی ندارد. کشمکش بین دنیای واقعی دو شخصیت اصلی داستان و آنچه که در ذهنشان ساخته اند، به بررسی روانشناختانه این دو شخصیت کمک فراوانی کرده است و بطور خلاصه درماندگی انسانها را در شرایط خاص بیان می نماید. وضعیت آنها حتی در زمانی که در بحران گرفتار می شوند به مراتب ناپایدار تر هم می شود. خشم دریا و موج های پرتلاطم گویی که وجه خروشان و جنون آمیز وجود آنها را نیز زنده می کند تا تماشاگران بدانند که انسان تا چه حد می تواند ترسناک تر از هر موجودی در گیتی باشد.
اگرز به خوبی پس از ساخت فیلم « ساحره »، بار دیگر ترس های قدیمی انسان را در فیلم « فانوس دریایی » بازخوانی کرده است. ترس هایی که شاید امروز جهان از آن روی گردان شده است اما در فیلم جدید اگرز به این ترس ها اشاره شده و وجه تاریک خود را به نمایش گذاشته است. ترسی که از تنهایی مطلق سرچشمه می گیرد و افسانه های کلاسیک نیز در بزرگ شدن آن تاثیر مستقیم دارند. دو شخصیتی که در تنهایی خود غوطه ور می شوند و برای رهایی از ذهن آلوده شان که هر لحظه پتکی را با قدرت به سر آنها می کوبد تا جنونی را عیان سازد، یا به نور و خیال پناه می برند و یا پری دریایی که قرار است آرامش و لذتی بی مفهوم را در ذهن شان تداعی نماید. فراری که شاید بصورت مقطعی بتواند راه گشای آن دو برای موقعیت سختی که در آن گرفتار شده اند باشد، اما در نهایت این مسیر به بن بستی می رسد که دیگر حتی نمی توان راه بازگشت به نقطه ابتدایی را برای آنان متصور بود.
« فانوس دریایی » در بخش های فنی نیز در لیست ارزشمندترین آثار سال قرار می گیرد. فیلمبرداری فوق العاده اثر که در آن تاکید بسیار زیادی بر سایه ها شده، بی شک مفهوم اکسپرسیونیسم در سینما و مهفوم بازی با سایه ها را تداعی می کند که البته با حال و هوای ساخت اثر که مشابه آثار صامت سینماست بی ارتباط نیست. در لوکیشن محدود و نسبت تصویر خاص فیلم می توان قاب بندی های استادانه ای یافت که جزئیات در آن فراوان هستند و بدون شک یک کلاس درس برای فیلمسازان محسوب می شود. جزئیات صحنه ای که بی نیاز از نور کافی هستند و می بایست بصورت مستقل و در برخی دقایق حتی تحت تاکید بیشتر بر به تصویر کشیدن سایه، خود را به نمایش بگذارند. قطعاً فیلمبرداری « فانوس دریایی » را می توان یک هنر خالص در هنر تصویربرداری نامگذاری کرد.
« فانوس دریایی » در کنار تمام ویژگی های ارزشمندش، بازی های فوق العاده ای نیز از دو بازیگر اصلی خود گرفته است. ویلیام دافو که همواره یکی از بهترین بازیگران سینما در چند دهه اخیر بوده، در اینجا نیز بازی بی نظیری از خود به نمایش گذاشته است و مانند همیشه بهترین است. اما نکته جالب و مهم نه بازی همیشه عالی دافو که حالا دیگر ما را غافلگیر نمی کند، بلکه بازی عالی رابرت پتینسون در نقش افریم است که با فاصله بسیار زیاد، بهترین نقش آفرینی وی در دوران بازیگری اش محسوب می شود. پتینسون در تمام سالهای اخیر تلاش کرده تا تصویر نامطلوب خود در سری فیلمهای « گرگ و میش » را از ذهن تماشاگران پاک کند و به نظر می رسد « فانوس دریایی » بهترین لحظه برای اثبات این موضوع است که باید پتینسون را بیش از آنچه که پیش از این ذر ذهن مان می پنداشتیم جدی بگیریم. سیر تحول افریم از فردی ساکت و درون گرا به انسانی سراسر جنون و خشم، روندی بود که پتینسون به بهترین شکل ممکن آن را واقعیت بخشیده و شایسته تحسین است.
« فانوس دریایی » پایان بندی دارد که متناسب با روند اگزیستانسیالیستی قصه است. پایان بندی که به هیچ عنوان نقطه روشنی در ذهن تماشاگر ایجاد نمی کند و او را با سوال های فراوانی مواجه می کند که پاسخ هر تماشاگر به آن متفاوت خواهد بود. اگرز توانسته با تسلط کامل تماشاگر را در همان طوفانی که قصد نابودی توماس و افریم دارد غرق نماید به طوری که حتی از سرنوشت آن یکی نیز اطلاعی در دست نباشد. « فانوس دریایی » مرز هوشیاری انسان را به چالش می کشد بطوریکه حتی گاه نمی دانیم انسان چه قدرتی دارد و تا چه حد می تواند افسار ذهن خود را به دست بگیرد. او می خواهد برای رستگاری تلاش کند و به آرامش ذهنی برسد اما هرچه سعی می کند کمتر به نتیجه می رسد و ظاهراً محکوم به تحمل رنج است. اگرز با ساخت « فانوس دریایی » به خوبی این نکته را اثبات می کند که حالا دیگر باید او را کارگردانی فوق العاده بدانیم و بی صبرانه در انتظار تماشای آثار جدیدش باشیم. تا آن زمان، « فانوس دریایی » یک کلاس کامل فیلمسازی برای علاقه مندان به سینماست که در آن تنها هنرِ توجه به جزئیات در لوکیشنی محدود اثر را به بلوغ رسانده و نه امکانات ویژه با بودجه هنگفت.
منتقد: میثم کریمی
این مطلب بصورت اختصاصی برای سایت " مووی مگ " به نگارش درآمده و برداشت از آن جز با ذکر دقیق منبع و اشاره به سایت مووی مگ، ممنوع بوده و شامل پیگرد قانونی می گردد.
به خانواده بزرگ جامعه مجازی مووی مگ بپیوندید
فانوس دریایی (The Lighthouse)
کارگردان : Robert Eggers
نویسنده : Max Eggers, Robert Eggers
بازیگران :
Willem Dafoe...Thomas Wake
Robert Pattinson...Ephraim Winslow
ژانر : درام
