حمامی به نام سلطان | اصفهان

حمام های تاریخی کاشان، از جمله آثار باشکوهی هستند که در دوران صفوی مورد ستایش جهانگردان داخلی و خارجی گردیده، به طوری که شاردن فرانسوی می گوید: «گرمابه های کاشان فوق العاده عالی، خوب و تمیز هستند.»

این حمام ها با معماری عالی ویژگی های خاص یکی از پنج عنصر اصلی شهر (مسجد، بازار، خانه، حمام، آب انبار) به شمار می آید از جمله حمام های معروف کاشان می توان به گرمابه های باغ فین، حمام سلطان امیر احمد، حمام گذرنو، حمام عبدالرزاق خان، حمام محتشم و... اشاره کرد. البته حمام های میرعماد، اردهال و ملاقطب هم در زمره حمام های قدیمی بوده اند.

حمام سلطان امیر احمد در سال 1292 قمری در کوچه سلطان امیراحمد شهرستان کاشان ساخته شد. حمام سلطان امیر احمد کاشان، نمونه‌ای از زیباترین حمام‌های ایران از نظر معماری، تزئین و کاربرد فضاها به شمار می‌رود. این حمام با وسعت 1000 متر مربع نام خود را از امامزاده سلطان امیراحمد (نوه امام جواد (ع)) که بقعه آن حضرت در مجاورت آن می‌باشد گرفته است.

کارشناسان آثار باستانی، از آثار به جا مانده دوران قبل از زلزله معروف 1192 هـ. ق کاشان، قدمت این حمام را به دوران سلجوقیان نسبت می دهند و لیکن بنای فعلی سربینه آن بازمانده دوران قاجار است.

نوع معماری

حمام های قدیمی، معماری پیچیده ای دارد و گاهی دو حمام در کنار همدیگر قرار می گیرند.

بینه در بین ورودی حمام و گرم خانه قرار دارد، هوای بینه را نیمه گرم می کردند تا مراجعان یکباره با هوایی گرم مواجه نشوند وهمچنین در هنگام خروج از گرم خانه، سلامتشان در خطر نیفتد.

ورودی حمام و نیز فضای بین بینه و گرم خانه را که «میان در» نامیده می شود به نوعی با پیچ و خم بسیار طراحی می کردند که جلو تبادل مستقیم حرارت و رطوبت را بگیرد و هوای بیرون حمام به بینه و هوای بینه به گرم خانه و بالعکس به سهولت منتقل نشود. کل حمام را برای حفظ گرمای درونی آن، معمولاً پایین تر از سطح زمین و درون خاک می ساخته اند.

بخشی از فضاهای حمام نیز نقش پشتیبانی دارد. یعنی فضاهای مربوطه به تأمین آب و حرارت حمام مثل تون و انبار هیزم، که تون محل افروختن آتش در پشت گرم خانه و خزینه قرار داشته و از بیرون حمام به آن وارد می شوند. حمام به لحاظ اصول فنی که باید در ساختنش رعایت شود، از پیچیده ترین انواع بناست.

حمام سلطان امیر احمد کاشان، شامل دو بخش سربینه و گرم‌خانه است. سربینه فضایی با قاعده 8 ضلعی است که 8 ستون آن را به دو فضای متفاوت تقسیم کرده است. فضای میانی محل تردد و عبور است و با سقف رسمی بندی مرتفع وکاشی معرق پوشیده شده است، فضای پیرامون(صفه‌ها)، که کف آن بالاتر است، محل رخت کن و استراحت است.

راه خروج از سربینه و ورود به گرم‌خانه، با دو چرخش درجه از طریق میان‌در است. چهار ستون در میانه، گرم‌خانه آن را به 3 بخش تقسیم کرده است. دو قسمت طرفین که نسبتا کوچک‌تر بوده و هر یک حوضی در میانه دارد.

دیوارهای این حمام با کاشی‌های آبی فیروزه‌ای و زرفام به شکل زیبایی تزیین شده است. فضاهای حمام سلطان امیر احمد کاشان، متشکل از پیشخوان، هشتی، راهروهای ارتباطی، سربینه، سرماخوان، گرماخوان، صفه شاه نشین، خزینه، اتاق تنظیف، سرویس‌های بهداشتی، و دو حلقه چاه آب می‌باشد.

بام این حمام، یکی از زیباترین بام‌های گنبدی شکل ایران بوده که روی هر گنبد، شیشه‌های عدسی محدب قرار گرفته تا ضمن تامین نور کافی برای قسمت‌های مختلف حمام، مانع دید به داخل شود.

حمام سلطان امیر احمد در سال 1355 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 1351 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

بخش گردشگری تبیان

برگرفته از: فصلنامه فرهنگ مردم، همشهری آنلاین