سلامت نیوز:استاد بیماریهای غدد درون ریز و متابولیسم گفت: هیپوفیز 600 میکرو گرم تا یک گرم است که در کف جمجمه در داخل استخوان پروانه مغز قرار دارد؛ این مقر فرماندهی قوای بدن است؛ یعنی تمام هورمونهای درون ریز را کنترل میکند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از فارس، غدد درون ریز و به طور کلی «سیستم درون ریز» بدن انسان از مجموعهای از غدههای بدون مجرا تشکیل شده است که هورمونهایی را تولید کرده و آنها را به سیستم گردش خون ترشح میکنند.
غدد درون ریز بدون استفاده از مجرایی برای حمل مواد ترشحی به سمت بافت هدف، عملکرد خود را انجام میدهند. در این سیستم، هورمونها به عنوان یک پیامرسان شیمیایی برای تعداد زیادی از سلولها و بافتها به صورت همزمان عمل میکنند.
سیستم غدد درون ریز بدن از غدههای زیادی تشکیل شده است که با ترشح هورمونها در جریان خون کار میکنند تا هورمونها به سلول هدف منتقل شوند. هورمونهای سیستم غدد درون ریز حتی اگر سلولهای هدف از این غدهها فاصله داشته باشند نیز میتوانند تاثیرگذار باشند. از طریق این اقدامات، سیستم غدد درون ریز تقریباً تمام فعالیتهای متابولیکی بدن را تنظیم کرده تا یک پاسخ یکپارچه تولید کند.
سیستم غدد درون ریز میتواند هورمونها را برای القا پاسخ استرس، تنظیم ضربان قلب یا فشار خون آزاد کند و به طور کلی نحوه رشد و پیشرفت سلولهای بدن را تنظیم کند.
ساختمان غدد درون ریز معمولاً دارای تعداد بسیار زیادی از رگهای خونی است و شبکه متراکمی از عروق اطراف این غدهها را پوشش میدهند. سیستم غدد درون ریز میتواند با سیگنالهای مختلفی فعال شود و امکان پاسخ به بسیاری از محرکهای داخلی و خارجی مختلف را فراهم میآورد.
تیروئید، غدهای است به شکل پروانه در جلوی گردن در پایین حنجره و بالای جناق سینه است. در حقیقت تیروئید مسئول تنظیم سوخت و ساز بدن است. عملکرد تیروئید توسط غده دیگری در بدن به نام هیپوفیز تنظیم میشود.
هیپوفیز در مغز قرار دارد و با ترشح هورمون محرک تیروئید، باعث افزایش ترشح هورمونهای تیروئید میشود. تیروئید ممکن است دچار کم کاری یا پرکاری شود.
برای آشنایی با این غدد مهم و سایر غدد فعال در بدن با دکتر سید حسین دهقان منشادی، فوق تخصص بیماریهای غدد درون ریز و متابولیسم و استاد دانشگاه علوم پزشکی ارتش به گفتوگو نشستیم.
آقای دکتر! ابتدا از غده تیروئید و چگونگی فعالیت آن بگویید.
غده تیروئید دربالای جناق سینه و دارای دو لوب راست و چپ است و وقتی استخوان جناق تمام شد بالای آن تیروئید است؛ تیروئید درست پایین گردن است.
تیروکسین یا T4 و T3 هورمون کلی است که ترشح میشود و بعد به T3 تبدیل میشود و وظیفه آن تسهیل سوخت و ساز همه مواد از اعم چربی، پروتئینها و کربوهیدراتها هستند.
هورمون از غده تیروئید از جلوی گردن ترشح میشود و در شرایطی ممکن است مثل همه اندامهای بدن دچار کم کاری یا پرکاری شود.
کم کاری تیروئید چه ویژگی دارد؟
در واقع وقتی دچار کم کاری میشود، هورمون تیروئید کم ترشح میشود و در 95 درصد کم کاری از خود غده تیروئید است و در 85 درصد تا 95 درصد این طور است که در کم کاری تیروئید در بزرگسالی آنتی بادی در بدن علیه سلولهای هورمون ساز تیروئید ساخته شده و این باعث میشود مانند یک ستون پنجم بدن علیه سلولهای هورمون ساز عمل کند و کم کاری به وجود می آید.
در کم کاری تیروئید سوخت و ساز بدن مختل میشود
15 درصد ممکن است به علت حراجی یا درمان یا ساختاری باشد. در کم کاری تیروئید سوخت و ساز بدن مختل میشود و مواد سه گانه قندها، پروتینها و چربیها خوب وارد سلول نمیشوند و پشت درهای سلولی میمانند و این مواد در اطراف سلولهای بدن جمع میشود و صورت پف میکند.
بی حوصلگی و سردی بدن از نشانه های کم کاری تیروئید
در کم کاری تیروئید معمولا بی حوصلگی را داریم و بدن سرد است؛ چون مواد غذایی داخل سلول نمیروند؛ فرد صبح ها از خواب بد بیدار میشود، به سختی بلند میشود و ابروها از ناحیه خارجی ریزش میکنند. رنگ پوست زرد کاهی، بی روح و مانند مرده است.
بدن سرد و پوست بی روح است. فرد یبوست دارد، بی حوصله است و به سختی از خواب بلند میشود. خیلی از این علائم را در افسردگی افراد نیز دیده شده است.
8 تا 12 درصد جامعه شامل کم کاری و پرکاری تیروئید هستند
خیلی بیماران مراجعه میکنند و همه علائم را دارند، وقتی بررسی میکنیم مشاهده میشود از نظر خُلقی مشکل دارند نه تیروئید؛ بالای 70 درصد افسردگی داشته و این افراد افسرده دارند اما علائم کم کاری را تقلید میکنند.
در کل، 8 تا 12 درصد جامعه شامل کم کاری و پرکاری تیروئید بوده و جامعه را متاثر میکند.
وقتی بررسی میکنیم مشاهده میشود در کم کاری تیروئید هورمونی که از هیپوفیز ترشح داشته افزایش یافته و هورمون تیروکسین کاهش پیدا کرده است.
کم کاری در کودکان همراه با اختلال رشد است
بعد از یکماه با درمانی که انجام میشود تمام علائم بر میگردد و آب تجمع یافته تخلیه شده و پف بدن خوابیده و پوست بشاش میشود. البته در کودکان این علائم نیست و بر عکس بزرگسالان است؛ یعنی کودکان از 2 سالگی به بعد دچار کم شدن وزن و به عنوان اولین علامت دچار اختلال رشد میشوند؛ در حالی که در بزرگسالان شاهد رشد میشویم.
در کودکان رشد قدی مختل میشود و چاق نمیشوند. موها و چشمها رنگش بی فروغ خواهد بود و برعکس آنچه والدین فکر میکنند اگر کودکی بعد از شیرخوارگی دچار کم کاری شود دچار اختلال ذهنی نمیشود، بلکه در زمان تولد این کم کاری بر هوش نوزاد تاثیر میگذارد.
کم کاری تیروئید در نوزادی سبب کم هوشی میشود
در وضعیت کم کاری تیروئید کودک از دو سالگی به بعد اصلا مشکل ذهنی و هوشی پیدا نمیکند، بلکه آن جایی که هوش متاثر میشود، زمانی است که کم کاری در دوره نوزادی به ویژه شش ماه تا یکسال درمان نشود. تشخیص کم کاری یک در 3 تا 4 هزار تولد نوزاد اتفاق میافتد.
برای تشخیص کم کاری تیروئید در سه تا 5 روز تولد، خون از کف پای نوزاد گرفته میشود تا کم کاری مشخص شود؛ اما در کودکان بعد از این سن اختلال به صورت اختلال رشدی نشان داده میشود، چاق نمیشود و رشد قدی مختل میشود.
بی حوصلگی، یبوست و ریزش ناگهانی ابروها از نشانههای کم کاری تیروئید
آقای دکتر! این کم کاری در افراد چگونه قابل تشخیص است؟آیا برای تشخیص کم کاری باید حتما آزمایش بدهیم؟
بله. وقتی علائمی به صورت بی حوصلگی، یبوست و ریزش ناگهانی ابروها بوده است این نشانه کم کاری است. نکته اساسی این است که کلا بیماری غدد درون ریز که رشته فوق تخصصی ماست بسیار موذی، خزنده و آرام جلو میآیند.
مهمترین علامت دیابت در بزرگسالی این است که هیچ علامتی ندارد؛ مثلا فردی مراجعه میکند و اظهار میدارد چشمم مشکل دارد؛ این در حالی است که میگوییم شما دیابت داشتی که چشم شما این طور شده است.
پُرکاری تیروئید پر سرو صداست
در مقابل، پرکاری تیروئید پر سرو صداست؛ به طوری که فرد با اضطراب شدید، طپش قلب روبرو شده و عرق میریزد.
پُرکاری همراه با تحریک پذیری و اضطراب است
در ُپرکاری افراد بسیار تحریک پذیر و مضطرب هستند و این بیمار وقتی در مقابل دکتر مینشیند چشمهایش برق زده و از حدقه بیرون میزند؛دائم بیمار جابجا میشود و طپش قلبش را از روی لباس فرد میبینیم؛ شُر شُر عرق میریزد و میگوید علی رغم اینکه خوب میخورم وزنم کم شده است.
پوست آنها بر خلاف کم کاری تیروئید پوست گرم، داغ و مرطوب بوده و بسیار مضطرب است. علائم پرکاریها در افراد واضح تر است از افراد دارای کم کاری تیروئید.
نیمی از دیابتیها از بیماری خود بی خبرند
کلا بیماریهای غدد بسیار موذی هستند و پزشک باید خیلی باهوش باشد و با معاینه و شرح حال به این بیماری شک کند و آزمایش بدهد. 50 درصد بیماران دیابتی در ایران از بیماری خود خبر ندارند و حق دارند؛ چون تا آزمایش ندهند سرو صدا یی ندارد.
آقای دکتر! چاقی چه ارتباطی با کم کاری و پرکاری تیروئید دارد؟
کم کاری تیروئید در صورتی که جدی باشد و کمبود شدید هورمون داشته باشیم به صورت تجمع آب در آب میان بافتی بدن است و از مهمتر مواد دفعی سلولی مثل یک دستگاه بخاری یا آبگرمکن یا ماشین که کاربراتور آن خراب باشد و سوخت را درست نسوزاند و هدر میرود.
این مواد دفعی در اطراف سلول میمانند و در اینها مثل اسفنج آب جمع میشود و این آب میان بافتی باعث افزایش بیماری و ورم میشود ولی چاقی که از تجمع چربی باشد، ربطی به تیروئید ندارد.
اگر چه بیماران کم کاری تیروئید به خاطر کم تحرکی و بی حوصلگی در گوشهای میافتند و حوصله کارهای روز مره را ندارند و این باعث میشود دچار افزایش وزن شوند؛مثل موتوری که گاز میخورد و انرژی را مصرف میکند اما هم گرم میشود و هم انرژی مصرف میکند و وقتی میزان کم کاری سوخت و ساز پایین بیاید مصرف انرژی کاهش پیدا میکند؛ این باعث میشود بدن چاق شود؛ البته بیشتر چاقی در کم کاری به صورت پف کردن است.
در کسانی که غذاهای دریایی بیشتر مصرف میکنند و از غذاهای کمتر فرآوری مصرف میکنند احتمال ابتلا به بیماری تیروئید کمتر است
در دو ماه اول درمان آبهای اضافی در بدن دفع میشود و ممکن است بیمار 3 تا 4 کیلو کاهش وزن داشته باشند. به هر حال 90 درصد علت چاقی هیچ ارتباطی با تیروئید ندارد و فقط به سبک زندگی، خوراک و مصرف کالری زیاد و کم تحرکی ارتباط دارد.
آقای دکتر! غده تیروئید را چکار کنیم کم کار و پرکار نشود؛ یعنی میشود با تغذیه و سبک زندگی این را تنظیم کنیم یا یک نقش ژنتیکی دارد؟
85 تا 90 درصد موارد کم کاری تیروئید یا از نوع هاشیماتو یا خود ایمنی است که به صورت ارثی منتقل میشود اما شاهد هستیم که نسبت به متوسط جامعه جهانی ما 4 تا 5 درصد بیماری تیروئید را در کشورمان داریم و این به سبک زندگی برمیگردد.
quote-left] در کسانی که غذاهای دریایی بیشتر مصرف میکنند و از غذاهای کمتر فرآوری مصرف میکنند، احتمال ابتلا به بیماری تیروئید کمتر است.