درباره علم تاریخ و اهداف آن
تاریخ چیست؟ علم است یا هنر؟ تا کجا می‌توان به قلمرو تاریخ نفوذ کرد و این قلمرو تا کجاست؟ پاسخ‌های ما به این سوالات سالهاست در میان تردیدها باقی مانده است. تاریخ به عنوان یک علم یا یک هنر توانایی تاثیر بر سرنوشت انسان‌ها و کشورها را داراست. جمله معروفی است که می‌گوید: “هر قومی تاریخ را فراموش کند ناچار به تکرار آن است”
تاریخ چیست ؟
تاریخ به مجموعه حوادث، رویدادها و پیشامدهایی گفته می‌شود که در گذشته برای یک نفر یا یک شهر یا یک کشور اتفاق افتاده است و در بردارنده مفهومی تجربی و اکتسابی است. بر سر این موضوع که آیا تاریخ یک علم است یا هنر هرگز توافقی بین فلاسفه این موضوع صورت نگرفته است.
ما قصد داریم تاریخ را به عنوان یک علم بررسی کنیم.
تعریف علم
علم عبارت است از به هم پیوستن گروهی از مسائل و اتفاقات به هم مشابه برای دستیابی به وحدت در یک موضوع خاص. علم محصول تعلیم، کنجکاوی و اطلاعات است و در هر شاخه‌ای به صورت مستقل عمل می‌کند و دارای قوانین خاص یک موضوع است. با این پیش درآمد، به سراغ بررسی موضوع “علم تاریخ” می‌رویم.
تاریخ به عنوان یک علم
همچنان که همه می‌دانیم علم تاریخ یکی از سودمندترین دانش‌ها است که وسیله‌ای قدرتمند برای سلطه و حکومت بر کشورهاست. تاریخ در عین مرموز بودن همه‌ی خاصیت‌های یک موضوع علمی را دارا نیست. اما در عین حال ما با یک مقوله علمی مواجه هستیم که محصول کنجکاوی‌ها و اطلاعاتی است که از گذشتگان به ما منتقل شده است. مسئله اساسی بین علم و تاریخ، قابل تحریف بودن تاریخ است. در علم تاریخ انسان می‌تواند با جستجو و کنش در هر موضوعی از گذشته، حقیقت را دریابد و یا چیز جدیدی در آن کشف کند.
هدف از علم تاریخ
در مفهوم کلی می‌توان گفت، هدف غایی و نهایی علم تاریخ، در عبرت آموز بودن و کسب تجربه گذشتگان است. اما در مفهوم‌های خردتر، هدف از علم تاریخ، دستیابی به حقایقی درباره چگونگی تغییرات و تکامل بشر از ابتدای راه تا به کنون می‌باشد. این تغییرات و روش‌ها در مسیر رسیدن به اکنون، زمانی ارزشمندتر می‌نماید، که می‌دانیم تاریخ پیوسته در حال تکرار است.
قلمرو تاریخ تا کجاست؟
در جواب به این سوال می‌توان گفت ،برای هر چیزی در این دنیا تاریخ و گذشته‌ای وجود دارد چه شئ باشد و چه موجودی دارای حیات. پس می‌توان نتیجه گرفت، این قلمرو نامتناهی است، زیرا در هر موضوعی می‌توان بحث تاریخ آن را مطرح کرد و به آن پرداخت.
در این مفهوم است که بیشتر به بُعد هنر بودن تاریخ، می‌رسیم. این که در هر زمان و مکانی می‌توان تجلی زیبایی را در تاریخ یک مقوله بیرون کشید و دید. آثار به جا مانده از گذشتگان چه مکتوب و چه غیر مکتوب، دریچه ورود به گذشته است.
شاید گذشته قابل تغییر نباشد اما از چنان قدرتی برای ساخت آینده برخوردار است که در حال حاضر یکی از قدرتمندترین ابزار برای به دست آوردن ایدئولوژی‌های نوین و دستیابی به جهان بینی‌های جدیدتر است. تاریخ بخوانیم تا دچار تکرار نشویم.
