هر چیز که باید درباره ی مدیریت زباله بدانیم!

نمکستان : در کشورهایی پیشرفته و در حال توسعه ۷۰ درصد از زباله های تولید شده خود را بازیافت و دوباره به چرخه تولید باز میگردانند،اما متاسفانه این آمار در ایران تنها ۱۷ درصد است که آمار بسیار بدی بشمار میرود.

راه کنترل زباله به یک معضل برای کل دنیا تبدیل شده. اماده در چند دهه گذشته اکثر کشورها به ضررات غیر قابل جبران زباله پی برده و مدیرت کاهش و بازیافت زباله را به طور جدی در دستور کار خود قرار داده اند. این کشورها امروزه به جایی رسیدن که این معضل را به فرصت تبدیل کرده اند و روی زباله نام طلای کثیف گذاشته اند.اما متاسفانه این بحث در ایران آمار های بسیار ضعیفی را از خود بجای گذاشته. در کشور ما هنوز ابتدایی ترین اقدامات در این حوزه که همان تفکیک از مبدائ میباشد جا نیفتاده و این امر به درستی و منظم اجرا نمیشود.این در حالی است که میزان تولید روزانه زباله در کشور ما در حال افزایش است.

ساماندهی زباله ها و میریت پسماند در کشور ما هنوز به صورت جدی مورد توجه قرار نگرفته،اگر چه گاهی اوقات بعضی از مسئولان به این امر در حوزه کاری خود میپردازند ولی هیچ وقت به اندازه اهمیت این امر جدی گرفته نشده است. سرانه تولید زباله  شهری در کشور ما سالانه ۲۴۰ کیلو گرم است که به عبارتی میشود سالی ۱۰ ملیون تن زباله در سال، که بیشترین سهم در تولید این زباله را تهران به ازای هر نفر ۴۵۰ کیلوگرم زباله شهری در اختیار دارد.در این میان زباله های آلیبا با حجم حدود ۷۰ درصد ببشترین حجم زباله را در اختیار دارند و بعد آن پلاستیک ها با ۱۰ درصد، کاغذ و مقوا با ۸ درصد و فلزات با ۳ درصد رتبه هایی بعدی را به خود اختصاص دادند.

همانطور که گفتیم کشورهای پیشرفته از چندین سال گذشته به دنبال راه حلی برای مدیریت پسماند بودند برای مثال دولت فرانسه از سال ۲۰۱۵ استفاده از کیسه هاس پلاستیکی را در این کشور ممنوع اعلام کرد و از آن زمان فقط به مردم اجازه استفاده از کیسه های قابل بازیافت را میدهد.حتی برای خاطیان جرایمی را اعمال میکند و در اجرای این قانون بسیار سخت گیری میکند.البته لازم به ذکر است دولت فرانسه برای قابل دسترس بودن این کیسه ها و همچنین تشویق شهروندان خود سالانه ۶ میلیون از این نوع کیسه های قابل بازیافت را تولید کرده و به صورت رایگان بین مردم توزیع میکند.

ازدر کشور هلند نیز به دلیل قیمت بسیار بالای کیسه های پلاستیکی مردم به این نتیجه رسیدن که به جای  استفاده از این نوع کیسه ها از کیسه های پارچه ای استفاده نمایند.این مسئله از سال ۲۰۱۷ یه خوبی بین مردم جا افتاده است.

این چنین اقدامات و برنامه ریزی ها و مختصه کشورهای توسعه یافته نیست و کشورهای توسعه نیافته  جهان سومی نیز به فکر راه حل هایی برای این بحث اندیشیده اند مانندکنیا و مراکش، دولت این کشورها نیز از سال ۲۰۱۶ استفاده از کیسه های  پلاستیکی را در این دو کشور ممنوع اعلام کرده اند.همچنین کشور بنگلادش که بدلیل موقعیت جغرافیای کشوری پست به حساب می آید و پساب ها به راحتی میتوانند ایجاد سیل کنند. به همین دلیل کارشناسان امر محیط زیست این کشور به این نتیجه رسیدن که وجود و انباشته شدن کیسه های پلاستیکی و مواد زائد آنها در مسیل ها باعث مسدود شدن آنها و جاری شدن سیل در شهرها میشوذ برای همین امر استفاده از کیسه های پلاستیکی در این کشور نیز ممنوع اعلام شده است.

بر اساس آمار در ایران به صورت روزانه ۵۰ هزار تن زباله تولید میشود ک از این آمار فقط ۱۷ درصد بازیافت و مابقی دفن میشوند. این در حالی است که این رقم در کشور های پیشرفته ۷۰ درصد بازیافت و ۳۰ درصد دفنی است.این رقم تاسف بار در کشور به دلیل جا نیوفتادن فرهنگ بازیافت بین عام مردم ما و همچنین تولید درصد بسیار بالای زباله تر است.در حال حاضر زباله تر سهم ۷۰ درصدی از کل زباله های کشور را دارند.هر ایرانی در طول روز ۷۰۰ گرم زباله تولید میکند که تقریبا دو برابر آمار جهانی است. این نشانگر فاجعه در محل های دفن زباله کشور میباشد.

یکی دیگر از معضلات کشور ما زباله های ساختمانی است. این نوع زباله روزانه ۳۰ تا ۴۰ هزار تن در کشور ما تولید میشود. این حجم زباله در کشور ما در حالی است که برخی از کشور ها اعلام کردن تا سال ۲۰۳۰ میزان زباله های خود را به صفر میرسانند.در حال حاظر در دنیا زباله های به چند روش مدیریت میشوند که تولید کود کمپوست و تولید انرژی از جمله این روشها هستند.

در روش تولید کود کمپوست زباله ها به کارخانه های مخصوص برده میشوند و بعد از تفکیک کامل خشک و تر،زباله های تر داخل مخازنی ریخته میشونذ که بعد از مدتی هوادهی تبدیل به خاک میشوند.

در روش تولید انرزی، زباله ها سوزانده میشوند تا بر اثر این فراید تولید انرژی میشود.البته این سوزاندن باعث آلودگی هوا میشود. ولی امروز در کشور های پیشرفته با استفاده از روش پلاسما زباله در دمای ۳۰۰۰ درجه سوزانده میشود و از انجا که این دما تمام مواد یونیزه میشوند، هیچ نوع آلودگی به وچود نمیاورد.

در زندگی امروزه که تکنولوژی به شدت پیشرفت داشته است نوع جدید زباله به نام زباله های الکترونیک که برخی از کشور های دنیا برای این نوع زباله دو نوع راه حل در پیش گرفته اند.

روش گهواره تا گور

این روش که تقریبا نیز قدمی شده،کارخانه جات تولید کننده لوازم الکترونیک محصولات خود را بعد تولید و فروش رها نمیکنند،بلکه سرنوشت محصولات خود را پس از مصرف دنبال میکنند. این کارخانه جات محصولات خود را پس از مصرف از مشتری دریافتیا به قیمت ضایعات خریداری کرده و بعد از تفکیک به عنوان ضایعات به فروش میرسانند.آمار نشان دهنده سود ۲۰ تا ۳۰ درصدی این کارخانه ها از این کار است

روش گهواره تا گهواره

در این روش کارخانه جات بعد از تولید محصولات و استفاده توسط مشتری آن را دوباره به عنوان ضایعات تحویل گرفته و بعد از تفکیک و بازیافت، بیشتر قطعات محصول را به چرخه تولید برمیگردانند.در این روش که کارخانه جات بزرگ، دریافت و بازگرداندن محصولات بازیافتی خود در سراسر دنیا را نسهیل کرده تا سود بسیار قابل توجه ای نصیبشان شود.

از مهمترین نکات برای مبحث مدیریت پسماند در تمام کشورها بحث تفکیک از مبدا است.تفکیک از مبدا به این معنا است که خانواده ها زباله تر و خشک خود را در خانه جدا کرده و به شهرداری ها تحویل دهند. در کشور ما در این زمینه فرهنکسازی هایی صورت گرفته ولی فقط فرهنگ سازی و تشویق برای مجاب کردن مردم کافی نیست.

دولتها برای تشویق مردم به این کار روش هایی را برنامه ریزی کردن تا مردم از لحاط مالی و اقتصادی مجاب به این کار شوند. که تمام این کارها را میتوان در کشور ما نیز اجرای نمود ولی باید دید کدام یک از این روش ها برای شرکت های خصوصی مقرون به صرفه است تا پای به این عرصه بگذارند.