مزایده چیست و انواع آن کدام است؟

مزایده یکی از انواع معامله است که در آن اموال به بالاترین قیمت پیشنهادی فروخته می شود و به نوعی مزایده همان حراج به شمار می رود. با توجه به الزام یا اختیاری بودن مزایده ، این نوع از معامله به دو نوع اختیاری و الزامی تقسیم می شود و همینطور در خصوص عمومیت یا محدود بودن شرکت در مزایده، این فرایند به دو نوع مزایده عمومی و محدود طبقه بندی می شود. افراد می توانند برای مشاهده مزایدات عمومی دولت به سایت مزایده دولتی مراجعه کرده و انواع مزایدات را مشاهده نمایند.

مزایده چیست؟

مزایده به معنی در معرض قراردادن چیزی برای فروختن است. هر خریداری که به قیمت گران تر بخرد، به او فروخته می شود. گاهی شرکت های خصوصی تمایل دارند اموال شرکت خود را به بالاترین قیمت بفروشند. شرکت در این خصوص با توجه به تشریفات مزایده اقدام به نشر آگهی و فروش اموال خواهد کرد. البته دولت نیز می تواند به مانند شرکت های خصوصی در صورت نیاز کالای مازاد خود را به بالاترین قیمت به فروش رسانند.

به عبارت ساده تر فروش اموال به بیشترین قیمت پیشنهادی را مزایده می گویند. برای مثال شرکت ها به دلایل مختلفی مانند ورشکستگی در صورتی که توان پرداخت بدهی های خود را نداشته باشد و طلبکاران به معرفی و توقیف اموال شرکت اقدام کرده باشند، اموال به بالاترین قیمت از طریق مزایده فروخته شده و طلب طلبکاران وصول می گردد.

مزایده به عنوان یکی از قراردادهای اداری تابع تشریفات خاص خود است. این تشریفات به دلیل مقابله با سو استفاده و فساد مورد توجه قانون گزار قرار می گیرد. نبود نظامی در خصوص شناسایی اموال، ابهام در زمان انعقاد مزایده با خریدار، انصراف اشخاص، شکایات اجرایی و ... همگی از چالش هایی است که در زمان برگزاری مزایده ممکن است به وجود آید.

انواع مزایده

از انواع مزایده می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

مزایده اختیاری

 در مزایده اختیاری شرکت های خصوصی یا اداراتی که قصد فروش اموال خود به بالاترین قیمت را دارند با رعایت تمامی موارد تشریفات مزایده، اقدام به نشر آگهی کرده و بعد از آن اموال را به بالاترین قیمت پیشنهادی به فروش می رسانند.

مزایده اجباری

 مزایده اجباری مطابق با عنوان آن اختیاری نیست بلکه اجباری است و اغلب به دستور دادگاه انجام می شود. برای مثال زمانی که دادگاه به دلیل ورشکستگی، شرکتی اجبار به برگزاری مزایده کرده و اموال شرکت به بالاترین قیمت فروخته می شود تا شرکت قادر باشد بدهی خود به افراد حقیقی و حقوقی را به انجام رساند.

مزایده عمومی

در مزایده عمومی عموم افراد می توانند در آن شرکت کرده و نام پیشنهاد دهندگان قیمت به طور علنی بیان می گردد. برای مثال مزایده بانک صادرات نوعی از مزایده عمومی به شمار می رود که می تواند فروش املاک مازاد بانک صادرات در استان های مختلف را در بر گیرد.

مزایده خصوصی و محدود

متناسب با نام این مزایده محدود بوده و برای افراد و قشر خاصی بوده و همه نمی توانند در آن شرکت کنند. حتی به دلایل امنیتی نام پیشنهاد دهندگان در مزایده محرمانه باقی مانده و پس از بررسی قیمت ها، به بالاترین قیمت پیشنهادی اموال فروخته شده و تحویل خریدار می گردد. در دسته بندی دیگر می توان مزایده را به دو نوع حضوری و کتبی طبقه بندی کرد:

مزایده کتبی

در نقطه مقابل مزایده حضوری است و به ارائه پیشنهادات کتبی قیمت، سپردن وثیقه نزد مزایده گزار، تشکیل کمیسیون و تنظیم صورتمجلس نیاز خواهد داشت.

مزایده حضوری

مزایده حضوری یا همان حراج مانند مزایده کتبی به تشریفات برگزاری مزایده مانند دادن پیشنهاد کتبی، سپردن وثیقه نزد مزایده گزار، تشکیل کمیسیون و تنظیم صورتمجلس نیازی ندارد و در موارد کم اهمیت تر از آن استفاده می شود.

برخی از شرایط و مقررات برگزاری مزایده

در تشریفات برگزاری مزایده مطابق قانون لازم است تا موارد ذیل لحاظ گردد که عبارتند از:

در مزایده های اجباری که مطابق با اجبار و دستور قضایی انجام می گیرد، دادگاه لازم است یک نوبت آگهی در روزنامه های محلی را چاپ نماید و یا حتی در صورت نبود روزنامه محلی می بایست به چسباندن آگهی اقدام کند. مطابق قانون لازم است فاصله زمانی بین انتشار یا نصب آگهی و روز فروش اموال از یک ماه بیشتر و از ده روز کمتر نشود.

در مزایده قیمت پایه تعیین می شود. قیمت پایه قیمتی است که کارشناس تعیین کرده و بر مبنای آن افراد شروع به اعلام پیشنهاد قیمتی خود می کنند. به عبارتی شروع پیشنهاد قیمت از قیمت پایه است. در مزایدات دولتی قیمت پایه توسط ارزیاب تعیین می شود و بعد از تعیین قیمت پایه به ویژه در مزایدات محدود این قیمت برای طرفین ارسال می شود و پیشنهاددهندگان قیمت تا 3 روز زمان دارند تا به قیمت پیشنهادی و یا نظر ارزیاب اعتراض نمایند.

در مزایدات اجباری که اغلب به دستور مقام قضایی انجام می شود، پس از برنده شدن در مزایده به بالاترین قیمت اولویت اول در مزایده که بالاترین قیمت را پیشنهاد داده است، لازم است تا 10 درصد از قیمت را به مأمور اجرایی مزایده پرداخت نماید و مابقی مبلغ را نهایتاً ظرف مدت یک ماه ارائه کند. اگر خریدار برنده ظرف یک ماه مابقی مبلغ مزایده را پرداخت ننماید، 10 درصد پرداختی مزایده گر نزد مزایده گزار باقی مانده و به عنوان هزینه ثبت آگهی و مزایده مجدد هزینه می شود.