۶ تا از بهترین صنایع دستی ایران را بشناسید + توضیحات

صنایع دستی ایران یکی از برجسته‌ ترین صنایع دستی جهان هستند و قدیمی‌ ترین آن‌ ها به دوره هخامنشیان باز می‌گردد. این صنایع دستی شامل انواعی از قالی، گلیم، منبت‌کاری، معرق‌کاری، چرم‌دوزی، نمدمالی، جواهرسازی، خزه‌بافی، جاجیم‌بافی و… می‌شود. صنایع دستی ایران با توجه به سنت‌ های قدیمی و آداب و رسوم ایرانیان شناخته می‌شود که به عنوان یکی از مهم‌ ترین فعالیت‌ های اقتصادی کشور محسوب می‌شوند و بخش قابل توجهی از فروش بازار‌های توریستی ایران را تشکیل می‌دهند.

قالی

قالی یکی از مهم‌ ترین صنایع دستی ایران است که در تمام نقاط ایران کار می‌شود. صنعت قالیبافی، به عنوان یکی از صنایع دستی برجسته ایران، از عصر هخامنشیان شکل گرفته و به عنوان یک محصول مهم برای صادرات اصلی ایران در سطح بین‌ المللی شناخته می‌شود. مردم ایران از دیرباز آموزش‌ های لازم برای بافندگی را یاد گرفته و به بافت انواع قالی‌های دستباف اقدام کرده‌اند. به طور کلی، قالی‌های ایرانی از نظر طراحی، بافت، رنگ و کیفیت، در سراسر جهان شناخته شده هستند و از برترین قالی‌های جهان به شمار ‌می‌روند، از جمله قالی‌های ایرانی می‌توان به قالی‌های تبریز، اصفهان، گلستان، کرمان، فارس، خراسان و اردبیل اشاره کرد.

طرح‌ها و نقش‌های قالی‌های ایرانی به سبب تأثیر فرهنگ و زبان فارسی، پیوندی بین سنت‌های قدیمی و هنر معاصر ایرانی برقرار می‌کنند. گل، حیوانات، گیاهان و نقش‌های هندسی معمولاً در طرح‌های قالی‌های ایرانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. مواد اولیه در بافت قالی‌های ایرانی، معمولاً از پشم گوسفند و بز تهیه می‌شود که از استان‌های خراسان، فارس، کردستان و آذربایجان‌شرقی تأمین می‌گردد. پشم، بافتی نرم و ظریف دارد که باعث می‌شود قالی‌هایی با بافتی نرم بافته و تولید شود. با توجه به کیفیت بالای قالی‌های ایرانی، در بازار جهانی نیز قیمت بالایی دارند. به دلیل فروش بالا و همچنین قیمت نسبتا بالا در سطح جهان، از ارزش و اعتبار زیادی در کشور برخودار است. در کل، قالی‌های ایرانی به عنوان یکی از زیباترین و معروف‌ترین صنایع دستی جهان شناخته شده‌اند و قابلیت رقابت خیلی زیادی در سطح جهانی دارند.

• + جاهای دیدنی ایران از دید هوش مصنوعی

خاتم کاری

خاتم کاری یکی از صنایع دستی رایج در ایران است که از قدیمی‌ترین صنایع دستی کشور به شمار می‌رود. خاتم کاری معمولاً با استفاده از فلزات مانند نقره و مس و همچنین مواد طبیعی مانند عاج، استخوان و چوب تولید می‌شود. انواع خاتم کاری در ایران شامل خاتم کاری مسی، نقره‌ای، عاجی، چوبی است. مردم ایران از خاتم کاری به عنوان سوغاتی، جواهرات و آیینه‌های دیواری استفاده می‌کنند. همچنین در برخی از روستا‌های ایران، خاتم کاری به عنوان دکوراسیون برای مساجد، بنا‌های تاریخی مورد استفاده قرار گرفته است.

خاتم کاری با استفاده از ابزار‌های ساده و با هنر و تخصص افراد مسلط به این کار، تولید می‌شود. در این روش خاتم کاری، نخست برای تهیه الگوی، طرح موردنظر روی کاغذ کشیده می‌شود و سپس با استفاده از سفته، طرح موردنظر روی فلز به همان شکل انتقال می‌یابد. سپس با استفاده از ضربه گیر، طرح روی فلز نگاشته می‌شود و در نهایت با استفاده از ابزاری کوچک، خط‌ها و شکل‌های مختلف خاتم و طرح‌های دیگر بر روی فلز‌های خاتم کاری خلق می‌گردد. خاتم کاری به عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصادی در بسیاری از مناطق ایران، به شکل کارگاه‌های کوچک و تولید خانگی ادامه دارد. خاتم کاری، علاوه بر ارائه محصولات دست ساز با کیفیت بالا، اشتغال‌زایی قابل توجهی برای جوانان ایرانی ایجاد کرده و به تحقق هدف‌های مرتبط با توسعه اقتصادی و اشتغال در کشور کمک می‌کند.

حصیر بافی

حصیر بافی از جمله صنایع دستی سنتی ایران است. حصیر بافی از اوایل قرن چهاردهم میلادی در استان هرمزگان آغاز شد و اکنون در سراسر کشور انجام می‌شود. حصیر بافی برای ساخت انواع محصولات نظیر کیف، سبد، قفسه، گلدان و… به کار می‌رود. حصیر، ماده‌ای طبیعی است که از درخت نخل تولید می‌گردد. معمولاً از نوعی حصیر به نام نی برای حصیر بافی استفاده می‌شود که در مناطقی نظیر هرمزگان، بوشهر و سیستان می‌توان آن را پیدا کرد. قسمت‌های اولیه حصیر که شامل ساقه آن است برای حصیر بافی استفاده می‌شوند.

پس از برداشت حصیر، به دو صورت می‌توان حصیر بافته شده را تهیه کرد. در روش اول، حصیر در خانه‌های محلی توسط زنان بافنده به صورت دستی بافته می‌شود. در روش دوم نیز حصیر برش داده شده و به صورت حصیر به عرض یک متر و طول چندین متر تهیه می‌شود و سپس به کارگاه‌های حصیر بافی ارسال می‌گردد. حصیر بافی به دلیل ظاهر زیبا، مقاومت و کاربرد گسترده آن در ساخت محصولات دستی، یکی از مهمترین صنایع دستی ایران است. همچنین، حصیر بافی به درآمدزایی برای تعداد زیادی از خانواده‌های محلی در مناطق مختلف کشور کمک می‌کند.

سفالگری

صنایع دستی سفالگری در ایران به عنوان یکی از صنایع قدیمی به ارث رسیده، یکی از مهمترین زمینه‌های اشتغال مردم در بسیاری از مناطق ایران است. این هنر در بسیاری از شهر‌های ایران که خاک خوبی دارند، از جمله همدان، گلپایگان، نیشابور، کاشان، میبد، لالجین، اصفهان، مشهد، و شهرکرد، تولید می‌شود. فرآیند تهیه سفال در ایران به شکل سنتی انجام می‌گردد و نیاز به مواد اولیه طبیعی دارد. در ابتدا از خاک مناسبی استفاده می‌شود که پس از جمع‌آوری، چند بار الک و تصفیه می‌گردد تا خاک صاف و بدون ذرات اضافی و خشک باقی بماند.

سپس، خاک با آب مخلوط می‌شود و در قالب‌هایی به شکل چرخه که شبیه چرخ‌دستی است، قرار داده می‌شود. سپس با استفاده از چکش، قالب را چرخانده تا خاک به شکل یکدست درآید. بعد از خشک شدن قالب، سفال با طرح‌های مختلف ساخته می‌شود و برای تراش و حکاکی روی سفال از ابزار‌های ساده استفاده می‌گردد. طرح‌های سفالگری ایران نیز بسیار مختلف و متنوع هستند. از جمله طرح‌های معروف می‌توان به نقش‌های متنوعی از قبیل مجسمه‌های انسانی، حیوانی، گل‌ها و گلدان‌ها، برجستگی‌های روی سطح و دیگر طرح‌های پویا و زنده اشاره کرد.

در کنار طرح‌های قدیمی، هنرمندان سفال‌گر امروزی سفال‌هایی با طرح‌های نوین نیز تولید می‌کنند. همچنین، اغلب سفالگران سعی می‌کنند که مواد اولیه خود را به شکلی بهینه تولید کنند تا آسیبی به طبیعت وارد نکنند. اخیراً صنعت سفالگری با پیشرفت تکنولوژی و بازار فراگیر و گسترده‌تر، به صورت کاملاً اقتصادی و در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است. به همین دلیل، در کنار صنایع دستی، سفالگری به عنوان صنعت و زمینه‌ای کاملاً سودآور شناخته شده است.

گلیم

گلیم بافی یکی از صنایع دستی محبوب و معروف ایران است که در بسیاری از مناطق این کشور انجام می‌شود. این هنر به واسطه طرح‌های دقیق و جذاب، بافت فوق‌العاده و اهمیت تاریخی و فرهنگی، جزء صنایع دستی پرطرفدار جهان به‌شمار می‌رود. گلیم بافی در نقاط مختلف ایران ازجمله آذربایجان‌غربی، کردستان، لرستان، سیستان و بلوچستان، با طرح‌های خاص انجام می‌شود. در بسیاری از مناطق، این هنر از قرون گذشته به دست مردمان این مناطق، انتقال یافته است. از گلیم به عنوان یک قالیچه کوچک استفاده می‌شود که دکوراسیون خانه را جذاب‌تر می‌کند.

مهمترین ویژگی گلیم، طولانی بودن ریسمان‌های بافته شده است، همچنین در گلیم رنگ‌های جذاب به کار می‌رود و از طریق بافت رنگی و یا نقاشی کردن روی آن، تولید می‌شود. ترکیب رنگ‌ها و طرح‌های متنوع گلیم‌ها در هر روستا و منطقه‌ای، با توجه به فرهنگ و سنت‌های آن، متفاوت است. درباره مهارت‌های مورد نیاز برای بافتن گلیم نیز باید به تجربه و تمرین برای یادگیری از افراد قدیمی اشاره کرد. بسیاری از بافندگان از مدارس مجتمع صنایع دستی کشور فارغ التحصیل شده‌اند و در بافت گلیم، خیاطی و رنگ‌آمیزی فعللیت دارند.

امروزه، بسیاری از تاجران به کمک گلیم وارد بازار جهانی شده‌اند و این هنر به یکی از صادرات مهم ایران تبدیل شده است. از طرف دیگر، علاقه‌مندان به تزئین خانه‌های خود به دنبال خرید گلیم و سایر صنایع دستی مشابه هستند. از این رو، بازار گلیم‌بافی در داخل و خارج از کشور، رو به رشد است و نقش اصلی در کسب درآمد و توسعه اقتصاد کشور دارد. گلیم‌بافی همچنین در حاشیه‌های کشور انجام می‌گیرد و در استان‌های شمالی بسیار پرطرفدار است. در این صنعت از رنگ‌های متنوعی استفاده می‌شود که از گیاهانی همچون آفتاب‌گردان، پونه، همیشه ‌بهار، شیرین بیان و… به دست می‌آیند.

منبت کاری

منبت‌ کاری نیز یکی دیگر از صنایع دستی محبوب ایران است که از بریدن و کندن چوب ساخته می‌شود. این کار هنرمندانه شامل نوشتن و طرح‌کشی، برش روی چوب و… است. این صنعت در شهرستان‌های کاشان، گلستان، ایلام و اصفهان به عنوان مراکز اصلی آن شناخته می‌شوند. صنایع دستی منبت کاری در ایران یکی از قدیمی‌ترین حرفه‌های فرهنگی و هنری کشور است که شاید از دو هزار سال پیش آغاز شده باشد. این حرفه در شهر‌های مختلف کشور انجام و توسعه یافته است و شاهد آثار بسیاری از منبت کاران قدیمی در این شهر‌ها هستیم.

در صنایع دستی منبت کاری ایران، با استفاده از ابزار‌های سنتی مانند تخته، کارد و چکش، بر روی سطوح مختلفی مانند چوب، فلز و حتی سنگ نقش و طرح‌هایی را ایجاد می‌کنند. در منبت ‌کاری، تراش و کنده‌کاری لازم برای طرح دلخواه به صورت دستی انجام می‌گیرد. مهمترین و معروف‌ترین نوع منبت‌ کاری، منبت کاری چوب است که در این حرفه، انواع طرح‌ها از جمله طرح‌های گل، جانوران و عناصر طبیعی با دقت و زیبایی روی چوب منبت می‌شوند. سپس با استفاده از رنگ‌های گوناگونی مثل روغنی، تأثیرات با عمق بیشتری بر روی چوب ایجاد می‌شوند.

سخن آخر

کشور ایران با وسعت خیلی زیادی که دارد، دارای صنایع دستی متنوعی است که می‌توان گفت همگی آن‌ها جزو بهترین صنایع دستی ایران هستند. تنوع صنایع دستی به دلیل جغرافیای مختلف ایران است و قومیت‌ های مختلف در سراسر کشور صنایع دستی خاص خود را تولید می‌کنند که ارزش خیلی بالایی دارند و باید به نسل‌های آینده منتقل شوند. صنایع دستی موجود در ایران نظیر گلیم، حصیر بافی، سفالگری، منبت کاری و… طرفداران بسیاری دارد و در سطح جهانی نیز مورد استقبال قرار گرفته است.