یکی از بحث های چالش برانگیز در زمینه ارزیابی عملکرد های بدن نوزاد و کودک، بحث مربوط به شنوایی و کم شنوایی است. اینکه ممکن است کم شنوایی نوزاد بسیاری از عملکردهای بدن او را دچار اختلال کند. اما آگاهی به موقع از این موضوع و شروع سریع تر درمان می تواند نوزاد را از مقابله با عواقب کم شنوایی و در سنین بالاتر نجات دهد.
کم شنوایی نوزاد چیست؟
به طور کلی منظور از کم شنوایی نوزاد این است که نوزاد بخشی از شنوایی یک یا هر دو گوش خود را از همان بدو تولد از دست داده است. این عارضه ممکن است جزئی باشد و کودک تنها یک سری صداهای خاص را نشنود. البته گاهی ممکن است این دائمی باشد و تحت تاثیر عوامل مختلفی در نوزاد ایجاد شود. از آنجایی که مهم ترین عامل در رشد زبان نوزاد و کودک و یادگیری او شنوایی است در نتیجه تشخیص کم شنوایی در نوزادان و درمان به موقع آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
دلایل شایع کم شنوایی نوزاد
بدون شک کم شنوایی نوزاد می تواند بر توانایی وی در یادگیری زبان، تکلم و مهارت های اجتماعی تاثیر بگذارد. همانطور که می دانیم قوه شنوایی یکی از مهم ترین ارگان های بدن انسان است که نقش مهمی در برقراری ارتباطات گفتاری ایفا می کند. به عبارتی شنوایی از همان ابتدای تولد نوزاد ارتباط مستقیمی با گفتار و زبان فرد برقرار می کند.
کم شنوایی و یا از دست دادن شنوایی از سطح خفیف گرفته تا شدید منجر به ایجاد اختلالاتی در ناحیه مغز می شود. از لحاظ پزشکی به کم شنوایی نوزادان اورژانس رشد عصبی گفته می شود. در واقع این عارضه، یک بیماری قابل مشاهده ای نیست و دلایل متعددی هم در بروز آن دخیل هستند. در ادامه به برخی از دلایل اثرگذار در پیدایش کم شنوایی در نوزاد و کودک می پردازیم:
علت ارثی و ژنتیکی
بنا به تحقیقات به عمل آمده در حوزه پزشکی از دو نوزاد مبتلا به کم شنوایی یک مورد به دلایل ارثی و ژنتیکی دچار این عارضه می شود. در واقع نوزادی که به دلیل ژنتیکی در همان ابتدای تولد دچار کم شنوایی می شود ممکن است یکی از والدین یا اعضای خانواده اش به این عارضه مبتلا باشد.
عفونت های حین بارداری
یکی از مواردی که ممکن از منجر به کاهش شنوایی نوزاد شود عفونت های ایجاد شده در بدن مادر حین دوران بارداری است.
نمره آپگار پایین
یکی از روش های پزشکی که با هدف سلامت شنوایی نوزاد در همان ابتدای تولد انجام می شود روش تست نمره آپگار است. پایین بودن نمره این تست نشان دهنده افت شنوایی و ضعف رشدی در آناتومی بدن نوزاد است.
ناسازگاری RH بین مادر و نوزاد
یکی دیگر از دلایل موثر بر کم شنوایی عصبی نوزاد، عدم سازگاری RH بین مادر و نوزاد است. این عارضه زمانی پررنگ نشان داده می شود که RH کودک مثبت و RH مادر منفی باشد.
مصرف داروهای سمی گوش در زمان بارداری توسط مادر
بی شک جنین در شکم مادر شرایط متفاوت تر و حساس تری نسبت به نوزاد در زمان رشد دارد و قطعا به انواع دارو و مواد شیمیایی واکنش نشان می دهد. از این رو مصرف برخی از داروهای شیمیایی توسط مادر در دوران بارداری ممکن است قسمت شنوایی حسی عصبی جنین را تحت تاثیر قرار دهد.
مصرف سیگار و الکل در دوران بارداری
مصرف هرگونه دخانیات و مشروبات الکلی در دوران بارداری توسط مادر می تواند عوارض جبران ناپذیری را برای جنین با بار آورد که یکی از آن ها افت شنوایی بعد از تولد نوزاد است.
تولد زودرس
از دیگر دلایلی که تاثیرات منفی بر روی قوه شنوایی نوزاد دازد تولد زودرس است. زیرا هنوز سیستم شنوایی نوزاد به طور کامل شکل نگرفته است. حتی ممکن است تولد زودرس کودک باعث مسدود شدن مجرای گوش نیز گردد.
کمبود اکسیژن در حین تولد نوزاد
در زمان تولد نوزاد چه به صورت زایمان طبیعی و چه سزارین، باید شرایط به گونه ای باشد که اکسیژن به حد کافی به نوزاد برسد. قطعا کمبود اکسیژن در حین تولد می تواند خونرسانی به سایر آناتومی بدن نوزاد را با اختلال مواجه کند که در پی آن نوزاد را با مشکلات عدیده ای از قبیل افت شنوایی مواجه می کند.
مشکلات بعد از تولد نوزاد
مشکلات بعد از تولد از دیگر عوارضی هستند که منجر به ایجاد اختلالاتی در بدن نوزاد از جمله کم شنوایی می شوند. از جمله:
- زردی بالا
- عفونت در اطراف نخاع و مغز
- آسیب دیدگی در ناحیه سر
- عفونت در ناحیه نخاع و مغز
علائم و نشانه های کم شنوایی نوزاد
به طور کلی می توان گفت علایم و نشانه های کم شنوایی نوزاد در هر کودک تازه متولد شده متفاوت است. جالب است بدانید که با وجود اینکه در زمان بارداری آزمایش های غربالگری جنین هم انجام شده باشد بازهم ممکن است نشانه هایی از این عارضه در نوزاد پس از تولد مشاهده شوند. علائمی از قبیل اینکه:
- نوزاد به صداهای بلند هیچ گونه واکنشی از خود نشان نمی دهد
- نوزاد بدون هیچ گونه صدایی از قبیل گریه کردن از خواب بیدار می شود
- هنگام گریه کردن با هیچ صدایی از قبیل صدای مادر آرام نمی شود
- به صداهایی که در محیط پخش می شوند توجه نمی کند
- از ۶ ماهگی به بعد مانند سایر کودکان به دنبال منبع صدا نمی رود
- از سن یک سالگی به بعد قادر به تکلم کلمات ساده مانند بابا و دادا نیست
- ممکن است غان و غون کردن را به سختی انجام دهد اما گفتار قابل فهم تر را درک نمی کند
- و…
علل کاهش شنوایی در کودکان
همانطور که گفته شد کم شنوایی نوزاد ممکن است در همان ابتدای تولد بروز کند. این در حالی است که برخی دیگر ممکن است پس از تولد و در طول دوران نوزادی به این عارضه مبتلا شوند. اختلالاتی در ناحیه گوش میانی و خارجی از شایع ترین علت کم شنوایی نوزاد است. اختلال در این ناحیه مانع از انتقال صداها به گوش داخلی می شود. از جمله مواردی که باعث مشکلات در گوش میانی و خارجی می شوند عبارتند از:
- جمع شدن موم گوش در ناحیه میانی
- ایجاد زخم در لاله گوش
- جمع شدن مایعات در پشت لاله گوش
- ضربه به مجرای گوش از طریق اشیای خارجی
- آسیب دیدگی لاله گوش
- نقض مادرزادی ساختار گوش
انواع کم شنوایی در نوزادان
به طور کلی کم شنوایی نوزاد می تواند شامل انواع زیر باشد:
کم شنوایی رسانا
شایع ترین نوع کم شنوایی نوزاد که عمدتا به دلیل آسیب در مجرای گوش میانی اتفاق می افتد و مانع از انتقال اصوات به گوش داخلی می شود کم شنوایی رسانا است. تشخیص زودهنگام و مصرف صحیح دارو باعث برطرف شدن این عارضه می شوند.
کم شنوایی حسی عصبی
این اختلال در ناحیه گوش به دلیل وجود مشکلاتی در قسمت عصب شنوایی یا گوش داخلی ایجاد می شود.
کم شنوایی ترکیبی
این اختلال به صورت ترکیبی از دو بیماری کم شنوایی حسی عصبی و کم شنوایی رسانا در نوزاد بروز می کند.
انواع کم شنوایی بر اساس درجه
به طور کلی میزان کم شنوایی به شدت صدایی که نوزاد می تواند بشنود بستگی دارد. به طور معمول یک نوزاد متولد شده باید بین ۱۰ تا ۱۵ دی سی بل اصوات را دریافت کند. در ادامه می خواهیم به انواع کم شنوایی بر اساس درجه بپردازیم:
کم شنوایی ملایم
این نوع از کم شنوایی زمانی اتفاق می افتد که کودک در مقابل صداها و اصوات بلند واکنش نشان می دهد اما به صداهای نرم یا ریز توجه نمی کند.
کم شنوایی متوسط
زمانی است که کودک قادر به شنیدم صداهای طبیعی اطرافیان خود را بشنود ولی در مقابل صداهای بلند عکس العمل نشان می دهد.
کم شنوایی شدید
زمانی است که کودک تنها برخی از صداهای بسیار شدید را می شنود
کم شنوایی عمیق
در مواقعی که کودک به هیچ یک از صداهای اطراف خود توجه نمی کند دچار کم شنوایی عمیق شده است.
مطلب پیشنهادی: آغوشی نوزاد چیست و استفاده از آن چه مزایایی دارد؟
روش های تشخیص کم شنوایی نوزادان
کم شنوایی نوزاد توسط پزشک متخصص و با استفاده از تجهیزات پزشکی مورد نیاز تشخیص داده می شود. در واقع پزشک متخصص با استفاده از اتوسکوپ به معاینه گوش کودک می پردازد و به این طریق تمامی ناهنجاری هایی را که باعث کاهش شنوایی شده اند تشخیص می دهد. روش های دیگری برای تشخیص کاهش شنوایی در کودکان وجود دارند عبارتند از:
آزمون ABR
از این روش که به تست ارزیابی ساقه مغز شنوایی معروف است برای تشخیص کم شنوایی نوزادان استفاده می شود. در واقع در این روش پزشک با ارسال الکترودها و ارائه صداها در شدت های مختلف به سمت مناطق پشت گوش، پاسخ عصب حسی شنوایی کودک به اصوات را مورد بررسی قرار می دهد.
باید گفت که این آزمون همانند سایز تست های ادیومتری دارای محدوده نرمال است.
تست OAE
این روش به تست انتشار اتوآکوستیک نام گذاری شده است. در این روش پزشک متخصص با قرار دادن میکروفن در گوش نوزاد به بررسی صداها در سیستم عصبی شنوایی می پردازد.
بررسی سطح شنوایی در بازه زمانی کوتاه از مزیت های انجام تست OAE است. در واقع فناوری خودکار در این روش پاسخ های صوتی را به عنوان pass ذخیره می کند.
یکی از معایب انجام این آزمایش این است که OAE حساسیت بالایی نسبت به رطوبت داخل کانال گوش نوزاد از خود نشان می دهد. به همین دلیل این احتمال وجود دارد که در همان روزهای ابتدایی تولد نوزاد، نتایج مثبت کاذبی را ثبت کند. همچنین این روش تنها بخشی از مسیر شنوایی گوش را ارزیابی می کند و این شامل گوش داخلی نمی شود. این در حالی است که بیشتر ناهنجاری های شنوایی نوزاد در زمان تولد به مشکلات ناحیه گوش داخلی مربوط می شوند.
شنوایی سنجی
در این روش پزشک از طریق بازی کردن با نوزاد و ایجاد صداهای مختلف، به بررسی ارزیابی میزان شنوایی او می پردازد.
بهترین زمان تشخیص کم شنوایی نوزاد
باید گفت بهترین زمان تشخیص کم شنوایی و ناهنجاری های ساختاری گوش نوزاد پیش از پایان یافتن شش ماهه اول بعد از تولد می باشد. در این راستا نوزادانی که احتمال کاهش شنوایی و اختلالات حسی عصبی در آن ها وجود دارد برای تشخیص نوع و شدت عارض مورد تست و ارزیابی قرار می گیرند. بنا به گفته متخصصان در این حوزه، درک علت این عارضه در نوزادان کمک شایانی در انتخاب بهترین روش درمانی می نماید.
درمان کم شنوایی نوزاد
بنا به تحقیقات به عمل آمده از پایان شش ماهه اول زندگی نوزاد متولد شده پروسه مربوط به درمان کم شنوایی آغاز می شود. زیرا درمان در شش ماهه اول زندگی باعث می شود پروسه رشد و یادگیری کودک در مهارت های گفتاری به صورت طبیعی طی شود. همچنین پزشک سریع تر وضعیت سلامت جسمانی و نیز دلایل کم شنوایی یا کاهش شنوایی کودک را مورد بررسی قرار می دهد.
با توجه به صلاحدید پزشک راه های درمانی نیز در جهت رفع کم شنوایی نوزادان پیاده می شوند:
- تجویز داروهایی مانند آنتی بیوتیک برای درمان عفونت مجرای گوش
- انجام جراحی در جهت رفع ناهنجاری های ساختاری گوش
- حذف و برداشتن تومور، موم و یا شیء خارجی از طریق جراحی
- تجویز سمعک برای افزایش شنوایی یا تقویت صدا در نوزاد
- گفتار درمانی
- قرار دادن لوله گوش در نوزادان مبتلا به بیماری کم شنوایی
- کاشت حلزون گوش
جمع بندی
با توجه به مطالب گفته شده در فوق شناسایی و درمان سریع کم شنوایی نقش بسیار موثری در رشد کودکان دارد. از آنجایی که قوه تکلم هم تحت تاثیر شنوایی قرار دارد از این رو هرگونه ناهنجاری در سیستم حسی شنوایی موجب اختلال در یادگیری کلمات از سوی کودک می شود. به عبارتی ساده تر چنانچه کودک مشکل شنوایی داشته باشد امکانش برقراری ارتباط با محیط اطراف برایش بسیار سخت است. در نتیجه کودکان مبتلا به اختلال کم شنوایی بایستی به طور مداوم و در سریع ترین زمان ممکن مورد معاینه منظم شنوایی قرار گیرند.
لازم به گفتن است که معاینه منظم چشم هم در این راستا بسیار مهم می باشد. زیرا یکی از راه های مهم و اصلی برقراری ارتباط کودکان مبتلا به اختلالات شنوایی از طریق چشم ها است.
