سونوگرافی های لازم در بارداری به پزشک کمک می‌کنند تا از سلامت یا مشکلات احتمالی جنین یا مادر در حاملگی، آگاهی پیدا کند.
معمولا هر زن در حاملگی ۳ یا ۴ بار سونوگرافی انجام می‌دهد.
اما ممکن است یک پزشک برای آگاهی از وضعیت مادر و جنین تعداد بیشتر یا تکرار سونوگرافی را تجویز کند.
احتمالا قبل از حاملگی آزمایشات چکاپ قبل از بارداری را انجام داده‌اید، پرونده پزشکی مادر قبل از بارداری، می‌تواند به شناخت بیشتر و تشخیص بهتر روند بارداری شما کمک کند.
اما حالا می‌خواهیم به انواع سونوگرافی های دوران بارداری بپردازیم:
- سونوگرافی پایه
- سونوگرافی استخوان بینی
- سونوگرافی چهار بعدی
- سونوگرافی کالر داپلر
سونوگرافی شکمی یا ابدومینال در بارداری
سونوگرافی (Abdomen) از روی شکم انجام میشود.
برای بهتر شدن کیفیت تصاویر از مقداری ژل مخصوص سونوگرافی در سطح پوست استفاده میشود.
این نوع سونوگرافی در سه ماهه اول بارداری با مثانه پروپس از ماه سوم به‌دلیل وجود مایع اطراف جنین با مثانه خالی انجام میشود.
اغلب سونوگرافی ها در دوران بارداری بصورت شکمی انجام میشود.
سونوگرافی جنین و محتویات ساک بارداری، بعد از هفته هفتم با این روش انجام میشود.
در هفته‌های پنجم تا هفتم بدلیل کوچک بودن ساک بارداری، ممکن است سونوگرافی شکمی قادر به تشخیص بارداری نباشد و انجام سونوگرافی در این زمان بصورت واژینال ارجحیت دارد.
سونوگرافی واژینال
سونوگرافی ترانس واژینال یا داخلی از راه واژن و با مثانه خالی انجام میشود.
در این روش پروپ سونوگرافی مخصوص که قطر آن حدود ۲ سانتی‌متر هست، با یک پوشش محافظ یک‌بار مصرف پوشیده میشود.
دراین روش برای بهبود کیفیت تصاویر مقدار کمی ژل سونوگرافی روی انتهای پروپ استفاده میشود.
بدلیل فاصله‌ی پروپ با دهانه سرویکس و نحوه ورود آن هیچ آسیبی به جنین نمی‌رساند.
حتی در موارد خونریزی در دوران بارداری سبب تشدید آن نمی‌شود.
پس مادران عزیز نگران انجام سونوگرافی واژینال نباشید. در طول ماه‌های چهارم و پنجم بارداری و ماه‌های مختلف بارداری بنا به درخواست پزشک برای بررسی طول دهانه‌ی رحم از سونوگرافی واژینال استفاده میشود چون دقیق‌تر است.
سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی
در سونوگرافی چهار بعدی همزمان از جنین فیلم تهیه میشود.
قطعات تصویر روی یکدیگر قرار می‌گیرند.
همچنین حرکات جنین مانند باز و بسته کردن دهان و حرکت کردن دست و پاها در فیلم مشاهده میشود.
سونوگرافی سه بعدی به دلیل وضوح‌بالا و حجم داشتن تصاویر می‌تواند اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری از زوایای مختلف اندام‌های جنین در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
چه زمانی در بارداری سونوگرافی سه بعدی یا چهار بعدی تجویز میشود؟
برای بررسی دقیق انومالیهای (ناهنجاری‌های جنینی) شناخته‌شده جنین کاربرد دارد.
اکثر خانم‌های باردار به این سونوگرافی نیاز ندارند و استفاده از سونوگرافی سه بعدی صرفاً برای مشاهده ظاهر جنین توصیه نمی‌شود.
زمانی که پزشک به وجود برخی از ناهنجاری‌های جنینی شک می‌کند، برای:
- تأیید
- تشخیص
- یا رد ناهنجاری
از این سونوگرافی استفاده می‌کند.
در مورد خطرات احتمالی این سونوگرافی برای مادر و جنین هنوز خطر اثبات‌شده‌ای شناخته‌نشده است.
سونوگرافی داپلر
در سونوگرافی داپلر رنگی یا کالر داپلر از امواج صوتی با فرکانس بالاتر استفاده میشود.
برای بررسی وضعیت خون رسانی اعضاء بدن جنین کاربرد دارد.
ممکن است در دوران بارداری برای بررسی وضعیت خون رسانی جفت و مغز جنین این سونوگرافی انجام شود.
بطور معمول این سونوگرافی زمانی درخواست میشود که مطابقتی بین سن جنین در سونوگرافی اخیر و سن مورد انتظار از اولین روز آخرین قاعدگی یا سونوگرافیهای پیشین مشاهده نمی‌شود.
و یا احتمال تاخیر رشد جنین مطرح است، با این سونوگرافی نحوه خونرسانی به جنین مشخص میشود.
در صورت مختل بودن خونرسانی به جنین پزشک در مورد ادامه بارداری و درمان تصمیم‌گیری خواهد کرد.
نقش سونوگرافی در ارزیابی رشد جنین و وضعیت بارداری
هدف از انجام سونوگرافی در بارداری بررسی سلامت جنین و رشد و وزن گیری مناسب و همچنین علائم هشدار دهنده وضعیت بارداری است.
برای دست یابی به این اهداف بطور معمول سونوگرافی در اغلب خانم‌های باردار حداقل در چهار مقطع زمانی انجام میشود:
- در آخر ماه دوم برای تأیید حاملگی و تشکیل قلب جنین و ضربان قلب جنین
- در آخر ماه سوم بررسی پیشرفت بارداری و غربالگری سه ماهه نخست بارداری
- در ماه پنجم به‌منظور پایش رشد جنین و غربالگری دوم و انجام سونوگرافی انومالی اسکن
- در ماه هفتم بررسی وزن گیری جنین بررسی جفت و مقدار مایع آمنیوتیک و تشخیص بیماری‌های دیررس.
البته ممکن است طبق صلاحدید پزشک سونوگرافیهای بیشتر در خارج از بازه‌های زمانی برای بررسی وضعیت مادر و جنین درخواست شود.
به‌طور مثال باید در ماه آخر بارداری برای تعیین وضعیت قرارگیری جنین در رحم و تعیین زمان زایمان نیاز به سونوگرافی است
کاربرد سونوگرافی در بارداری
در سونوگرافی چه چیزهایی مشخص میشود؟
در هر سونوگرافی در طول بارداری موارد زیر توسط سونوگرافیست با دقت ارزیابی و گزارش می‌شوند:
- یکی از اهداف مهم سونوگرافی از جنین بررسی تعداد و الگوی صحیح ضربان قلب جنین است.
- برخلاف بزرگ‌سالان قلب جنین بسیار سریع‌تر عمل کرده و درهر دقیقه ۱۲۰-۱۸۰ضربان دارد و کمتر و بیشتر بودن - ضربان قلب جنین در سونوگرافی مشخص میشود و توسط پزشک بررسی میشود.
- سن جنین بر اساس شاخص‌های اندازه‌گیری مختلف تخمین زده میشود.
- در سه ماهه نخست بارداری فرق سر تا نشیمنگاه جنین (CRL) به‌عنوان معیار تخمین سن جنین در نظر گرفته میشود.
- پس از ماه سوم دور سر یا (HC), قطر عرضی سر (BPD) و طول استخوان ران جنین (FL) شاخص‌های تخمین سن بارداری هستند.
- براساس اندازه‌گیری‌های انجام شده از جنین، سن تقریبی بارداری طبق جدول‌های استاندارد به‌دست می‌آید.
البته ممکن است به‌دلیل تقریبی بودن اندازه‌های جدول سن بارداری حدود یک هفته تا ۱۰ روز با سن واقعی بارداری اختلاف داشته باشد.
این تفاوت نگران‌کننده نیست و درصورت اختلاف بیشتر پزشک شما برای بررسی بیشتر وضعیت بارداری و رشد جنین پیگیری‌های بیشتر و خاصی توصیه خواهد کرد.
