انواع کورتاژ و دلایل انجام آن

کورتاژ به نوعی یک روش درمانی برای حفظ سلامت رحم به شمار می‌رود. در مواقعی که پس از زایمان، سقط جنین یا به دلیل ابتلا به برخی بیماری‌ها از جمله سرطان، درون رحم از بافت رحمی پر شود و باید خیلی زود تخلیه گردد، کورتاژ کمک کننده است. در این روش با استفاده از مکش، بافت‌هایی که در فضای رحم اضافه هستند و ممکن است منجر به عفونت شوند خارج می‌شود. اگر به تازگی دچار سقط جنین شده‌اید و دکتر تشخیص به باقی ماندن جنین در بدن شما داشته است یا بیماری مربوط به رحم دارید، برای خارج کردن بقایا از کورتاژ کمک بگیرید. این روش‌ را زیر نظر یک متخصص با تجربه انجام دهید تا عواقب احتمالی را به حداقل رسانید.

کورتاژ روشی برای برداشتن بافت از داخل رحم است. متخصصان برای برخی بیماری‌های رحمی مانند خونریزی شدید یا پاکسازی پوشش رحم پس از سقط جنین یا به منظور انجام سقط، کورتاژ انجام می‌دهند. کورتاژ اگر به قصد سقط جنین عمدی انجام شود، جرم بوده و از دید اسلام هم حرام است. تنها در شرایط خاص قانون ایران اجازه کورتاژ را برای سقط جنین می‌دهد.
در کورتاژ از ابزارهای کوچک یا یک دارو برای باز کردن قسمت باریک و تحتانی رحم (دهانه رحم) استفاده می‌شود. سپس از یک ابزار جراحی به نام کورت که می‌تواند یک ابزار تیز یا دستگاه مکش باشد، برای برداشتن بافت درون رحم استفاده می‌کنند. این روش ممکن است به عنوان یک روش تشخیصی یا درمانی برای خونریزی غیرطبیعی استفاده شود. همچنین ممکن است برای تعیین علت خونریزی غیرطبیعی یا بیش از حد رحم، تشخیص سرطان یا به عنوان بخشی از روند تحقیقات ناباروری انجام شود. در روش کورتاژ از ساکشن برای مکش و به منظور حذف محتویات رحم استفاده می‌شود. اگر جنین و سایر بافت‌ها به طور طبیعی دفع نشده باشند، ممکن است پس از سقط جنین از این ساکشن استفاده شود. چرا که اگر این بافت‌ها به طور کامل برداشته نشوند، ممکن است عفونت یا خونریزی شدید رخ دهد.
اگر در سه ماهه اول سقط جنین داشتید، ممکن است 7 تا 14 روز پس از سقط جنین صبر کنید تا بافت به طور طبیعی از بین برود. به این شرایط مدیریت انتظار گفته می‌شود. اگر در این مدت درد و خونریزی کاهش یافت یا به طور کامل متوقف شد، معمولاً به این معنی است که سقط جنین به پایان رسیده است.

به طور کلی کورتاژ به چند جهت، یکی برای تشخیص بیماری و دیگری به منظور درمان بیماری یا به منظور سقط جنین و برخی موارد دیگر کاربرد دارد. در ادامه به بررسی هر یک پرداخته‌ایم.

1. کورتاژ تشخیصی

قبل از انجام کورتاژ تشخیصی، ممکن است تیم پزشکی روشی به نام بیوپسی آندومتر یا نمونه برداری اندومتر را برای تشخیص بیماری توصیه کنند. نمونه برداری از اندومتر ممکن است در موارد زیر انجام شود:

• خونریزی غیرعادی رحم: علت خونریزی واژن با این روش مشخص می‌شود.

• خونریزی پس از یائسگی (نشانه های یائسگی چیست؟)

• وجود سلول‌های آندومتر غیرعادی که در طی یک آزمایش معمول سرطان دهانه رحم تشخیص داده شده‌اند (آیا سرطان دهانه رحم کشنده است؟).

2. کورتاژ درمانی

در انجام کورتاژ درمانی پزشک محتویات داخل رحم را خارج می‌کند، نه فقط یک نمونه بافت کوچک درون آن را. کورتاژ به منظور درمان در موارد زیر انجام می‌شود:

• به منظور جلوگیری از عفونت یا خونریزی شدید ناشی از باقی ماندن بقایای جنین پس از سقط

• برای برداشتن توموری که به جای بارداری معمولی تشکیل می‌شود. به این حالت حاملگی مولار نیز گفته می‌شود که البته در دسته کورتاژ تخلیه‌ای که در ادامه توضیح داده شده است قرار می‌گیرد.

• برای حذف جفت باقیمانده در رحم و برطرف کردن خونریزی بیش از حد پس از زایمان

• برداشتن پولیپ‌های دهانه رحم و رفع علائم پولیپ رحم که معمولا غیرسرطانی یا خوش خیم هستند.

کورتاژ درمانی یکی از انواع کورتاژ است که پزشک در طول آن محتویات اضافی درون رحم را تخلیه می‌کند.

3. کورتاژ سقط جنین

در این روش با پاکسازی بافت‌هایی که پس از سقط جنین یا در طول سقط جنین در رحم باقی می‌مانند، از عفونت یا خونریزی شدید جلوگیری می‌کنند.

4. کورتاژ تخلیه ای

در کورتاژ تخلیه‌ای توموری را که به جای بارداری معمولی تشکیل می‌شود، برمی‌دارند. به این حالت حاملگی مولار نیز می‌گویند.

5. کورتاژ پولیپ رحم (کورتاژ دیواره ضخیم رحم)

در این کورتاژ پولیپ‌های دهانه رحم که معمولا غیر سرطانی یا خوش خیم هستند، توسط تیم پزشکی برداشته می‌شود.

کورتاژ در درجه اول یک روش تشخیصی برای نمونه برداری از اندومتر (پوشش رحم) است. اما ممکن است برای درمان شرایطی مانند سقط جنین ناقص نیز برای تمامی خانم‌هایی که در چنین شرایطی هستند استفاده شود.
حدود نیمی از زنانی که جنین سقط می‌کنند نیازی به روش کورتاژ ندارند. اگر سقط جنین قبل از هفته 10 بارداری اتفاق بیفتد، به احتمال زیاد خود به خود اتفاق می‌افتد و مشکلی ایجاد نخواهد کرد. بعد از هفته دهم بارداری، خطر سقط جنین ناقص بیشتر است که در این موارد کورتاژ پیشنهاد می‌شود.
به طور کلی انجام این روش محدودیت خاصی برای افراد مختلف ندارد. اما نیاز به انجام آن باید توسط پزشک متخصص تعیین شود.

ممکن است کورتاژ در مطب پزشک، به صورت سرپایی یا همراه با بستری انجام شود. در برخی موارد ممکن است با بیهوشی کامل انجام شود و در برخی موارد با بی‌حسی نخاعی یا اپیدورال انجام می‌شود. اگر از بی‌حسی نخاعی یا اپیدورال استفاده شود، هیچ احساسی از کمر به پایین نخواهید داشت. متخصص بیهوشی به طور مداوم ضربان قلب، فشار خون، تنفس و سطح اکسیژن خون شما را در طول جراحی کنترل می‌کند.
در ابتدا از شما درخواست می‌شود که لباس خود را درآورده و یک لباس یکسره بیمارستانی به تن کنید. همچنین به شما گفته می‌شود که مثانه خود را خالی کنید. سپس روی یک صندلی عمل یا معاینه قرار می‌گیرید و در حالی که پاهای خود را برای معاینه لگن باز نگه داشته‌اید ممکن است یک کاتتر ادراری وارد شود. پزشک ابزاری به نام اسپکولوم را برای جدا کردن دیواره‌های واژن وارد می‌کند. با این کار دهانه رحم معلوم می‌شود. پس از ضدعفونی کردن دهانه رحم و بی حس کردن این ناحیه، دهانه رحم با قرار دادن یک سری میله‌های نازک گشاد می‌شود. قطر هر میله بزرگ‌تر از میله قبلی خواهد بود. این فرآیند به تدریج دهانه رحم را بزرگ می‌کند تا کورت (ابزار قاشقی شکل) را بتوان وارد کرد.
کورتاژ از طریق دهانه رحم وارد رحم شده و لبه‌های قاشقی شکل تیز از روی دیواره رحم عبور داده می‌شود تا بافت‌ها را بتراشند. در برخی موارد نیز ممکن است از ساکشن برای برداشتن بافت‌ها استفاده شود
کورتاژ معمولا 10 تا 15 دقیقه طول می‌کشد. ممکن است زمان ریکاوری چند ساعت طول بکشد و پس از آن اجازه رفتن به خانه را خواهید داشت.

پیش از انجام عمل کورتاژ موارد زیر را در نظر داشته باشید:

• در روز جراحی از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.

• روز قبل از عمل به پزشک خود مراجعه کنید تا بتواند از ژل برای شروع روند باز کردن دهانه رحم استفاده کند.

• اگر شاغل هستید ترجیحا یک یا دو روز از محل کار مرخصی بگیرید.

• قبل از عمل حتما دوش بگیرید.

• از هیچگونه لوسیون، عطر، دئودورانت یا لاک ناخن استفاده نکنید.

نکات مراقبتی بعد از عمل کورتاژ عبارتند از:

• راه رفتن بعد از کورتاژ

مهم نیست که چقدر احساس راحتی دارید؛ شما نباید به مدت 1 هفته بعد از عمل، ورزش‌های سنگین انجام دهید. ورزش سنگین ممکن است خونریزی را شدیدتر کند و باعث گرفتگی بیشتر شود. اگر این علائم را دارید، فعالیت خود را برای چند روز کاهش دهید.

• رابطه بعد از کورتاژ تشخیصی

به طور کلی، زنان پس از انجام کورتاژ به سرعت بهبود می‌یابند. این افراد به راحتی می‌توانند بیشتر فعالیت‌های عادی خود را در عرض 1-2 روز از سر بگیرند. با این حال، به مدت 2 هفته پس از کورتاژ نباید چیزی در واژن قرار داده شود. بنابراین، در این مدت نباید رابطه جنسی داشت.

• شروع ورزش بعد از کورتاژ

برخی از زنان بلافاصله احساس خوبی دارند و ترجیح می‌دهند به فعالیت عادی خود بازگردند، در حالی که برخی دیگر به زمان بیشتری نیاز دارند. اجازه دهید بدنتان راهنمای شما باشد. مهم نیست که چقدر احساس خوبی دارید، نکته مهم این موضوع است که نباید به مدت 1 هفته بعد از عمل، ورزش‌های سنگین انجام داد.

• رژیم غذایی بعد از کورتاژ

پس از کوتاژ می‌توانید رژیم غذایی معمول خود را ادامه دهید. اگر معده شما ناراحت است، از غذاهای ملایم و کم چرب مانند برنج ساده، مرغ کبابی، نان تست و ماست استفاده کنید. همچنین لازم است مایعات فراوان بنوشید (مگر اینکه پزشک به شما گفته باشد که این کار را انجام ندهید).

بعد از کورتاژ غذاهای حاوی پروتئین مصرف کنید. این غذاها به بهبود سریع بدن شما پس از سقط جنین کمک می‌کند. بعد از سقط جنین، شیر، پنیر، عدس، ماهی و تخم مرغ را در رژیم غذایی خود بگنجانید. این موارد غذاهای غنی از پروتئین هستند که باید بعد از سقط جنین مصرف کنید. مصرف مولتی ویتامین با آهن و خوردن غذاهای غنی از آهن نیز به جبران ذخایر آهن به دلیل از دست دادن خون کمک می‌کند. گوشت، تخم مرغ و غذاهای دریایی از غذاهایی هستند که آهن بیشتری دارند. گزینه‌های گیاهی شامل لوبیا، سبزی و غلات نیز باید در برنامه غذایی بعد از کورتاژ اضافه شوند.

عوارض ناشی از کورتاژ نادر است. با این حال خطراتی وجود دارد. از جمله:

• سوراخ شدن رحم: این مورد زمانی اتفاق می‌افتد که ابزار جراحی، سوراخی در رحم ایجاد کند. همچنین بیشتر در زنانی که اخیراً باردار بوده‌اند و نیز خانم‌های یائسه اتفاق می‌افتد. با این حال بیشتر سوراخ‌ها به خودی خود بهبود می‌یابند. اما اگر یک رگ خونی یا اندام دیگر آسیب دیده باشد، ممکن است برای ترمیم آن به روش دوم نیاز باشد.

• آسیب به دهانه رحم: اگر دهانه رحم در حین کورتاژ پاره شود، پزشک می‌تواند فشار یا دارو را برای توقف خونریزی اعمال کند یا زخم را با بخیه ببندد. اگر دهانه رحم قبل از کورتاژ با دارو نرم شود، ممکن است تا حدودی از وقوع این اتفاق جلوگیری شود.

• بافت اسکار روی دیواره رحم: این روش به ندرت منجر به ایجاد بافت اسکار در رحم می‌شود؛ وضعیتی که به عنوان سندرم آشرمن شناخته می‌شود. سندرم آشرمن اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که کورتاژ پس از سقط جنین یا زایمان انجام شود. این موضوع می‌تواند منجر به چرخه‌های قاعدگی غیر معمول یا دردناک، سقط جنین در آینده و ناباروری شود که اغلب با جراحی قابل درمان است.

• خونریزی بعد از کورتاژ: وجود لکه بینی یا خونریزی خفیف واژینال تا چند روز پس از عمل طبیعی است. ممکن است به شما توصیه شود که دو تا سه روز پس از کورتاژ یا برای مدتی که پزشک توصیه کرده است از دوش گرفتن، استفاده از تامپون یا مقاربت خودداری کنید. با رعایت این موارد خونریزی در مدتی کوتاه قطع می‌شود.

• شکم درد بعد از کورتاژ: تجربه کمی گرفتگی یا ناراحتی خفیف شکمی پس از کورتاژ طبیعی است. برای کمک به کاهش این ناراحتی می‌توانید پاراستامول، پانادئین یا سایر داروها را طبق دستور پزشک خود مصرف کنید.

• عفونت: عفونت بعد از کورتاژ به ندرت اتفاق می‌افتد.

• خونریزی: به اندازه‌ای شدید است که باید هر یک ساعت یک بار نوار بهداشتی را عوض کنید.

• احساس سرگیجه یا سبکی سر مداوم

• تب

• گرفتگی عضلات که بیش از 48 ساعت باقی بماند

• احساس تشدید درد به جای کاهش و تسکین آن

• ترشحات بدبو از واژن

عادت ماهانه بعدی شما معمولاً 3 تا 6 هفته پس از عمل شروع می‌شود. ممکن است متوجه شوید که این دوره سنگین‌تر از حالت معمول است. اگر قبل از عمل از قرص‌های ضد بارداری خوراکی استفاده می‌کردید، طبق معمول به استفاده از آن ادامه دهید. پریود بعدی شما با اتمام بسته قرص شروع می‌شود.

درباره هزینه نهایی عمل کورتاژ باید با پزشک‌، کلینیک یا بیمارستان مورد نظر خود صحبت کنید. این هزینه بسته به تمامی این عوامل متغیر خواهد بود.

اگر از عوارض کورتاژ رنج می‌برید یا بنابر تشخیص پزشک خود نیاز به انجام این روش درمانی دارید، لازم است با یک متخصص مشورت کنید. عوارض کورتاژ در برخی موارد که دیر درمان شوند یا ادامه یابند می‌تواند خطراتی برای فرد به همراه داشته باشد. به همین خاطر خیلی زود باید تحت نظر یک پزشک برطرف و کنترل شوند. پس اگر هر یک از علائم گفته شده یا موارد مشابه یا مشکوک را در خود می‌بینید سریعا به پزشک با مراکز درمانی مراجعه کنید.