اگر کودک شما مورد آزار و اذیت قرار می گیرد، در صورت امکان باید راهی پیدا کنید که این خشونت ها به پایان برسد. علاوه بر این شیوه هایی وجود دارد که به فرزند شما کمک می کند تا با زورگویی و طعنه زدن مقابله کند. او می تواند تأثیر این رفتارها را کاهش دهد. حتی اگر کودک شما با آزار و اذیت و زورگویی نیز مواجه نیست، باز هم می توانید درباره آن به بحث و گفتگو بپردازید. زیرا باید در صورت وقوع به آمادگی لازم رسیده باشد. آموزش دفاع از خود به کودک به هیچ عنوان سخت نیست. ممکن است زمانی که کودک شما مورد قلدری و زورگویی قرار می گیرد در کنار او نباشید. به همین خاطر آموزش دفاع از خود و داشتن احساس قدرت برای تمام کودکان اهمیت دارد. به کودک خود بیاموزید که چگونه باید صحبت کند و در جای خود بایستد.
در ادامه مطلب به ارائه راهکارهایی برای آموزش دفاع از خود به کودک خواهیم پرداخت.
آموزش دفاع از خود بدون خشونت
زمانی که رفتار کودک را در پاسخ به مشاجره یا نزاع بررسی می کنیم، معمولا مفهوم دفاع از خود را با خشونت بد برداشت می کنیم. این دو مفهوم با یکدیگر متفاوت هستند و هیچ گونه ارتباطی با هم ندارند. زمانی که کودک از لحاظ کلامی یا جسمی مورد اذیت و آزار قرار می گیرد، باید بتواند از عزت نفس و صداقت خود دفاع کند. برقراری ارتباط از طریق خشونت به خصوص درباره کودکان به هیچ عنوان توجیه پذیر نیست. به یاد داشته باشید در بین کودکان نیز مثل بزرگسالان اختلافات، تنش و دعوا اتفاق می افتد. این موقعیت ها تأثیر زیادی در شکل گیری شخصیت کودک شما خواهند داشت.
خشونت یک مسیر ناامیدانه و عجولانه محسوب می شود. این راه، راه کسانی است که نمی دانند چگونه باید از ابزارهای بهتری برای حل مسائل استفاده کنند. اغلب اوقات ما دفاع را با خشونت اشتباه می گیریم. در صورتی که این دو مفهوم با یکدیگر متفاوت هستند. دفاع به معنای پیشگیری از حمله فرد دیگری به ما است، اما خشونت عملی است که نیاز به آسیب رساندن به فرد دیگر دارد.
راهکارهایی برای آموزش دفاع از خود به کودک
این سؤال برای اکثر والدین پیش می آید که چگونه به کودک خود بیاموزیم از خود دفاع کند. به عنوان مثال اگر کودک ما همیشه تحت فشار هم سالان خود قرار دارد یا اسباب بازی هایش را از او می گیرند باید چه کار کند؟ در ادامه به چند راهکار مهم برای آموزش دفاع از خود به کودک اشاره شده است.
۱. تقویت اعتماد به نفس
ترس یک احساس ذاتی است که در تمام افراد مشاهده می شود. این احساس برای بقا و زندگی لازم است و موجب می شود احساس خطر یا درد کنیم. متخصصین و روانشناسان می گویند انسان از طریق مقابله با ترس های خود می تواند کنترل موقعیت را یاد بگیرد و به ترس های خود غلبه کند. کودکانی که اعتماد به نفس بالاتری دارند در مواقع بحرانی احساسات خود را کنترل می کنند. توانایی کنترل احساسات باعث می شود این کودکان تنها گروهی باشند که درگیر ترس ناگهانی و حملات اضطرابی نمی شوند. آن ها حتی زمانی که وحشت زده و پریشان نیز می شوند، آستانه تحمل بالایی دارند و تلاش می کنند بهترین تصمیم را بگیرند.
اعتماد به نفس و داشتن احساس مثبت بهترین هدایایی هستند که پدر و مادرها می توانند به کودک خود هدیه کنند. کودکانی که دارای عزت نفس بالایی هستند نه تنها احساس شایستگی دارند، بلکه در بزرگسالی توانمند، مقاوم و قوی تر هستند. مطمئن باشید که شما می توانید برای تقویت عزت نفس فرزند خود کارهای زیادی انجام دهید. این کار علاوه بر این که به زورگویی غلبه می کند موجب می شود فرزندان بهتر و قدرتمندتری داشته باشید.
۲. گسترش ارتباط اجتماعی کودک
یکی از دلایل مهم عدم توانایی کودکان در دفاع از خود، تعامل اندک با دیگران است. شما باید سعی کنید ارتباط اجتماعی کودک خود را گسترش دهید. او را در موقعیت های گوناگون قرار دهید. به طور مثال او را در کلاس های تابستانی ثبت نام کنید. علاوه بر این دامنه دوستی او را گسترش بدهید. کودک خود را به پارک ببرید تا با کودکان دیگر ارتباط برقرار کند. علاوه بر این باید در زمینه حضور در جامعه، کنار آمدن و تعامل با افراد تجربه کسب کند.
۳. آموزش محترمانه حرف زدن به کودک
پدر و مادرها باید به کودک خود از سن سه سالگی یاد بدهند که محترمانه حرف بزند. معمولا کودکان در برابر کسانی که مؤدب حرف می زنند، زودگویی نمی کنند. اگر در فامیل و اقوام شما کودک زورگویی وجود دارد، سعی کنید ارتباط کودک را با این فرد کاهش دهید. کودکان بیشتر اوقات در سن چهار سالگی که هیجانات منفی زیادی دارند تمایل زیادی به زورگویی پیدا می کنند.
۴. تشکیل گروه دوستی
زمانی که کودک در گروه دوستی خود قرار داشته باشد، کمتر مورد حمله و قلدری هم سالانش قرار می گیرد. به او آموزش دهید، زمانی که برای نخستین بار وارد گروه یا فضایی مثل پیش دبستانی یا مدرسه می شود، اعتماد به نفس خود را حفظ کند تا دیگران نتوانند او را مورد هدف خود قرار دهند. او باید دوستان خوبی انتخاب کند و در مکان های خلوت مثل زمین بازی، دستشویی و غیره تنها نباشد. اگر کودک شما هیچ دوستی ندارد حتما روی دوست یابی او متمرکز شوید.
۵. برقراری ارتباط با دیگران
قسمت مهمی از آموزش فرزندان در مورد دفاع از خود به برقراری ارتباط مربوط می شود. شما باید همیشه با کودک خود صحبت کنید و بگویید دفاع از خود کار درستی است. اما بهترین دفاع این است که او تلاش کند از آن شرایط خارج شود. به عنوان مثال اگر یکی از همکلاسی ها به او آسیب زد باید از آن محیط فاصله بگیرد و آن را به والدین یا معلم خود گزارش دهد. درباره نحوه سپری کردن روز باید با کودک خود حرف بزنید. به هر شیوه ای که می توانید در زندگی کودک خود شرکت کنید. این مورد می تواند نقش اساسی در محافظت از کودک شما داشته باشد. شما به عنوان پدر و مادر باید بدانید که در زندگی کودک خود چه می گذرد تا بتوانید به او بهترین راهنمایی ها را ارائه دهید.
۶. نقش بازی کردن
به هیچ عنوان نباید منتظر شرایط و موقعیت های خشن باشید تا کودک از خود دفاع کند. شما باید در طول بازی، آموزش دفاع از خود به کودک را در نظر داشته باشید. از او بخواهید بتواند نقش کودک قربانی را بازی کند و شما نیز نقش کودک قلدر را ایفا کنید. سپس از او بخواهید که با زل زدن به چشم های تان، محکم حرف زدن، سر و شانه بالا و خبر دادن به یک بزرگسال مانع قلدری شما شود. نقش بازی کردن و شکست دادن شما می تواند به او اعتماد به نفس برخورد در موقعیت واقعی را بدهد. علاوه بر این کمک می کند تا کودک در موقعیت واقعی عملکرد بهتری داشته باشد.
۷. سرسخت بودن بدون پرخاشگری
اکثر کودکان به طور طبیعی سر سخت نیستند. شما باید به آن ها آموزش دهید که بتوانند در برابر زورگویی دیگران بایستند. علاوه بر این مهم است که تفاوت پرخاشگری و شجاعت را به آن ها آموزش دهید. شما باید توضیح دهید که کودکان پرخاشگر تلاش می کنند افراد دیگر را وادار به پیروی از عقاید و افکار خود کنند. به همین خاطر این کار هیچ فرقی با قلدری ندارد.
کودکان شجاع و مقاوم به ایده ها و تفاوت های افراد دیگر احترام می گذارند و این عقاید برای آن ها بسیار محترم است. آن ها از دفاع کردن از ایده ها و اعتقادات خود واهمه ندارند. توجه داشته باشید که کودکان شجاع، در زمان زورگویی یا آسیب دیگران می توانند از خود دفاع کنند.
۸. جلب توجه بزرگترها
به کودک خود یاد بدهید که اگر شخصی به او آسیب فیزیکی وارد کرد یا او را تهدید می کند باید سر و صدا کند. با صدای قوی فریاد زده تا یک بزرگتر متوجه شرایط او شود. با جلب توجه به موقعیت، به خصوص از سوی معلمان و افراد بزرگسال، می تواند یک کودک قلدر را بترساند. این تکنیک به خصوص در شرایط استرس زا و خطرناک مثل مورد تجاوز قرار گرفتن یا دزدیده شدن می تواند به کودک کمک کند.
علاوه بر این شما باید به کودک خود آموزش دهید که این تاکتیک برای زمانی است که خطر آسیب فیزیکی نزدیک است. اگر احتمال آسیب جسمی وجود نداشته و می تواند با خیال آسوده از این موقعیت فاصله بگیرد، این راهکار برای او جواب نمی دهد. گاهی اوقات فریاد زدن بر سر قلدر می تواند شرایط را بدتر کند.
۹. پرهیز از مقایسه کردن
گاهی اوقات پدر و مادرها فرزندان خود را با یکدیگر مقایسه می کنند. این کار بسیار اشتباه است. حتی ممکن است پدر و مادرها یکی از فرزند خود را ورزشکار، باهوش یا زرنگ خطاب کنند. یا حتی از القابی مثل کوتاه قد یا بلند قد نیز استفاده کنند. این نوع مقایسه ها می تواند سبب ایجاد حس حسادت و رقابت بین فرزندان شود. علاوه بر این موجب زورگویی آن ها نسبت به هم نیز خواهد شد. در عوض باید روی نقاط عطف و فردیت هر کودک بدون مقایسه با یکدیگر تمرکز کنید. علاوه بر این سعی کنید کودک خود را با دیگر بچه هایی که می شناسید نیز مقایسه نکنید. ممکن است منظور شما از مقایسه سرکوفت زدن نباشد، اما این مقایسه موجب خود کم بینی و تحلیل اعتماد به نفس کودک می شود.
۱۰. قاطعانه حرف زدن
حرف زدن به صورت قاطعانه یکی از استراتژی های آموزش دفاع از خود به کودک است. استفاده از صدایی قاطع و مطمئن به جلوگیری از این موقعیت کمک زیادی می کند. گاهی اوقات کودکان قلدر به دنبال یک هدف راحت هستند، مثلا صدای قوی و محکم می تواند موجب عقب نشینی کودکان قلدر شود. شما باید در خانه با کودک خود تمرین کنید. بعد از قرار گرفتن کودک در موقعیت های ناخوشایند، بدون تردید آن ها از این صدا استفاده می کنند.
۱۱. آموزش مهارت نه گفتن به کودک
مهارت نه گفتن، یکی از مهارت های مهمی است که باید در کودک خود ایجاد کنید. در حقیقت کودک شما باید این توانایی را داشته باشد که بتواند به درخواست نادرست و نامعقول حتی افراد بزرگسال، نه بگوید. نکته مهمی که باید به کودک خود بیاموزید این است که چگونه قاطعانه و با احترام نه بگوید. او باید برای خود مرزهای سالمی ایجاد کند. گاهی اوقات کودک نمی داند که چگونه باید در برابر خواسته های دیگران نه بگوید. به همین خاطر پدر و مادرها باید روی این موضوع کار کنند تا نتیجه برای آن ها گران تمام نشود.
امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات آموزش مهارت خودمراقبتی در کودکان و مکانیسم دفاعی روانی را نیز مطالعه فرمایید.
